Η συζήτηση για την οπλοκατοχή, τις βεντέτες και τις παθογένειες της Κρήτης, που άνοιξε με αφορμή τα Βορίζια, πρέπει να γίνει αφορμή για αυτοκριτική και δράση
Το πρόσφατο περιστατικό στα Βορίζια Ηρακλείου συγκλόνισε την κοινή γνώμη και άνοιξε ξανά μια δύσκολη, αλλά αναγκαία συζήτηση: Ποια είναι η Κρήτη του σήμερα και πώς αντιμετωπίζει τις παθογένειες που κουβαλά από το παρελθόν της.
Η Κρήτη δεν είναι μόνο τα βουνά και τα όπλα. Είναι και τα πανεπιστήμια, τα σχολεία, οι δάσκαλοι, οι αγρότες που μοχθούν, οι γιατροί και οι επιστήμονες που ξεχωρίζουν, οι οικογένειες που μεγαλώνουν παιδιά με αξίες. Είναι ένα νησί που, παρά τις αντιφάσεις του, προοδεύει και προσπαθεί να συμφιλιώσει το παλιό με το νέο.
Κατάγομαι από το Μεραμπέλλο, στο Λασίθι. Και εκεί υπάρχουν άγρια ορεινά, απομονωμένα δύσβατα χωριά, άνθρωποι σκληροί και περήφανοι. Όμως η κοινωνία του Λασιθίου έκανε μια συνειδητή επιλογή: να επενδύσει στη μόρφωση και στην παιδεία. Οι οικογένειες έστειλαν τα παιδιά τους για σπουδές, οι κοινότητες στήριξαν τα σχολεία, οι νέες γενιές άνοιξαν δρόμους μέσα από τη γνώση. Έβαλαν κοινωνικό «στοίχημα», πολλές δεκαετίες πίσω, να φύγουν από τη σκληράδα της πέτρας και να μπουν στο φως της γνώσης.
Ίσως γι’ αυτό, στη δική μας μεριά του νησιού στο Λασίθι, δεν κυριαρχεί η ίδια παραβατικότητα που δυστυχώς υπάρχει αλλού. Είναι σαφώς χαμηλότερη. Δεν είναι θέμα τύχης ούτε ιδιοσυγκρασίας – είναι αποτέλεσμα παιδείας. Εκεί όπου ρίζωσε η γνώση, υποχώρησε η βία. Εκεί όπου καλλιεργήθηκε ο σεβασμός, η «αντριγιά» έπαψε να εκφράζεται με όπλα και απειλές. Γιατί η παιδεία δεν είναι απλώς γνώση – είναι τρόπος σκέψης, είναι εσωτερικό μέτρο, είναι φρένο στην αλαζονεία. Όπου μορφώθηκε η κοινωνία, οι σφαίρες σώπασαν. Όπου επικράτησε ο σεβασμός, η “αντρειοσύνη” έπαψε να μετριέται με όπλα και απειλές.
Ωστόσο, το ίδιο το Λασίθι οφείλει να προστατεύσει αυτή την παρακαταθήκη που καλλιέργησαν οι παλαιότερες γενιές και σήμερα εμείς απολαμβάνουμε. Γιατί φαινόμενα «διάβρωσης» της ταυτότητας και της νοοτροπίας του Λασιθιώτη αρχίζουν να διαφαίνονται δειλά δειλά– και είναι κρίμα να χαθεί αυτό το κεκτημένο, που με κόπο και παιδεία οικοδομήθηκε μέσα στις δεκαετίες.
Εκεί όπου ρίζωσε η γνώση, υποχώρησε η βία. Όπου μορφώθηκε η κοινωνία, οι σφαίρες σώπασαν.
Η φράση του Ουγκώ «Όταν ανοίγει ένα σχολείο, κλείνει μια φυλακή» συνοψίζει ίσως καλύτερα από κάθε άλλη λέξη/φράση το νόημα αυτής της συζήτησης. Η παιδεία δεν είναι απλώς γνώση, είναι άμυνα απέναντι στη βία, θεμέλιο της ελευθερίας και της κοινωνικής συνοχής. Εκεί όπου υπάρχει σχολείο, δάσκαλος και ανοιχτό μυαλό, δεν χωρά ο φόβος, η ανασφάλεια ή η τυφλή υποταγή σε «παραδόσεις» που πληγώνουν. Το σχολείο είναι το αντίβαρο στη φυλακή, γιατί διαμορφώνει πολίτες, όχι παραβάτες.
Η Κρήτη έχει μέσα της δύο πρόσωπα: Το ένα είναι εκείνο της προόδου, της φιλοξενίας, της δημιουργίας. Το άλλο, το σκληρό και αψύ, που ακόμα δυσκολεύεται να ξεχωρίσει την περηφάνια από την παραβατικότητα και τη βία.
Αν θέλουμε να προχωρήσουμε, πρέπει να μιλήσουμε καθαρά. Δεν φταίνε «οι άλλοι», ούτε οι δημοσιογράφοι που «μας βγάζουν κακούς». Φταίει η ανοχή που δείχνουμε, η σιωπή μπροστά στο λάθος, η συνήθεια να δικαιολογούμε τα αδικαιολόγητα στο όνομα της «παράδοσης».
Η παράδοση δεν είναι να σηκώνεις το όπλο, είναι να σηκώνεις το κεφάλι με αξιοπρέπεια. Η λεβεντιά δεν είναι να φοβούνται οι γύρω σου, είναι να σε σέβονται. Η Κρήτη δεν είναι να πυροβολείς στον γάμο, είναι να χορεύεις με περηφάνια, με τιμή και με καρδιά καθαρή.
Αν δεν επενδύσουμε ξανά στη μόρφωση, στον διάλογο και στον σεβασμό, θα βλέπουμε ξανά και ξανά να αναπαράγονται οι ίδιες πληγές
Η παιδεία είναι το «κλειδί» για όλα τα παραπάνω. Αν δεν επενδύσουμε ξανά στη μόρφωση, στον διάλογο και στον σεβασμό, θα βλέπουμε ξανά και ξανά να αναπαράγονται οι ίδιες πληγές. Και τότε, κανένα «σόι», καμία «παράδοση» και κανένας «ανδρισμός» δεν θα μπορούν να μας σώσουν.
Η συζήτηση που άνοιξε με αφορμή τα Βορίζια δεν πρέπει να περιοριστεί στην αγανάκτηση. Πρέπει να γίνει αφορμή για αυτοκριτική και δράση. Δεν μπορούμε να κρυβόμαστε πίσω από τη «βαριά παράδοση» ή να αποδεχόμαστε τη βία ως αναπόφευκτη όψη της κρητικής ιδιοσυγκρασίας. Η παράδοση είναι πολιτισμός, όχι άλλοθι. Και η ευθύνη είναι συλλογική – των πολιτών, των αρχών, των ΜΜΕ, όλων.
Η Κρήτη έχει τη δύναμη να σταθεί στο ύψος της ιστορίας και του πολιτισμού της. Το έχει αποδείξει ξανά και ξανά. Το ζητούμενο είναι να κρατήσουμε ζωντανό αυτό που μας έκανε ξεχωριστούς: την παιδεία, την καλοσύνη, την αυθεντική λεβεντιά που δεν χρειάζεται όπλο για να επιβεβαιωθεί.
Η Κρήτη μπορεί να αλλάξει. Το έκανε στο Λασίθι, το κάνει σε κάθε γωνιά που τα σχολεία, οι δάσκαλοι και οι οικογένειες δίνουν προτεραιότητα στο φως και όχι στη βία.
Αυτή είναι η Κρήτη που θέλω να βλέπω, η Κρήτη της παιδείας, της καλοσύνης, της αληθινής λεβεντιάς. Η Κρήτη που αξίζει να προβάλλουμε, αλλά και να συνεχίσουμε να χτίζουμε.
Γιατί στο τέλος της ημέρας, η μεγαλύτερη αντριγιά είναι να μην έχεις ανάγκη να την αποδείξεις.
15°
