Από τη στιγμή που, έστω με αφορμή μία «αθώα» καλλιτεχνική παράσταση, οι απόψεις που ενώνουν μία ομάδα μπήκαν στο στόχαστρο μίας άλλης, ήταν μάλλον αναμενόμενη η προοδευτική κλιμάκωση της κατάστασης
Η απόλυση κωμικού μετά από «ανθελληνικά» αστεία και η συζήτηση για την ταύτιση, τη λογοκρισία και τα όρια έκφρασης
Οι, κατά αρκετούς, ανθελληνικοί αστεϊσμοί ενός stand-up κωμικού στη διάρκεια παράστασης και, ιδίως, ο τρόπος με τον οποίο αυτοί στηλιτεύτηκαν έντονα στο διαδίκτυο από άτομα που αισθάνθηκαν εξόχως προσβεβλημένα και κατάφεραν, με τη δημοσιότητα που έχουν, να συμπαρασύρουν εκατοντάδες άλλους στην άποψή τους, εξώθησαν την εταιρεία, με την οποία ο καλλιτέχνης διατηρούσε μακροχρόνια επαγγελματική-συνεργατική σχέση, στην αιφνίδια διακοπή της υπό τον ορατό υπαρξιακό φόβο της απώλειας σημαντικού τμήματος της πελατειακής της βάσης· φόβος που πυροδοτήθηκε από σωρεία καταγγελτικών μηνυμάτων που δέχτηκε για τη φερόμενη ως «αποτυχημένη» επιλογή της.
Εδώ προκύπτουν αρκετές παράλληλες σχέσεις με χαρακτηριστικά ταύτισης: Του κωμικού με το κοινό που βρήκε πετυχημένα τα αστεία και γέλασε· των δημόσιων επικριτών του με όσους ένιωσαν ομοίως να θίγονται και να προσβάλλονται τα πατριωτικά τους αισθήματα· καθώς και της εταιρείας, που με την ανακοίνωση της απόλυσης προσπάθησε να διατυμπανίσει διπλωματικά ότι επιδιώκει να τα έχει καλά με όλους, πλην όμως η ταύτισή της προκύπτει εκ των πραγμάτων περισσότερο με την πλευρά των επικριτών, μάλλον θεωρώντας ότι εκφράζουν ένα πλειοψηφικό κοινωνικό ρεύμα, αλλά παραβλέποντας τη διόλου ευκαταφρόνητη -σε πλήθος και επικοινωνιακή δύναμη- άλλη πλευρά με όσους ένιωσαν αποστροφή προς μία τέτοια εκδιωκτική πρακτική και μπορούν εξίσου να την πλήξουν, μποϋκοτάροντας τα προϊόντα της.
Η ταύτιση ενός προσώπου, μίας εταιρείας, ενός μηνύματος κ.λπ. δεν μπορεί ποτέ να είναι απόλυτη με το κοινό στο οποίο απευθύνεται, λόγω υπαρκτών διαφορών που defacto δημιουργεί η πανσπερμία απόψεων, κοσμοθεωρητικών αντιλήψεων, βιωμάτων, επιλογών και ιδεολογικών αφετηριών, ενώ καθίσταται δυνητικά ευκολότερη όσο λιγότερο αμφιλεγόμενα είναι τα πεδία, επάνω στα οποία επιχειρείται.
Για παράδειγμα, η πλήρης ταύτιση των ανθρώπων είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί στο φύσει συγκρουσιακό πεδίο των κοινωνικών και πολιτικών ιδεών, αλλιώς θα είχαμε διαρκή κοινωνική ειρήνη και κόμματα με εκλογικά ποσοστά κοντά στο 100%. Μπορεί, όμως, να είναι εφικτή με καλύτερες πιθανότητες σε πεδία όπου οι συνεκτικοί δεσμοί διατρέχουν οριζόντια το κοινό και οι διαχωριστικές γραμμές τείνουν να εξασθενίζουν ή να υποχωρούν εντελώς, όπως για παράδειγμα στον αθλητισμό. Αλλά και εκεί βέβαια μόνο στο επίπεδο της εθνικής μας εκπροσώπησης σε διάφορα αθλήματα και ουχί στο αγωνιστικό επίπεδο μεμονωμένων συλλόγων ή ομάδων, όπου βρίσκει γόνιμο έδαφος η δημιουργία αντικρουόμενων οπαδικών ταυτίσεων, οι οποίες έδωσαν κατά το παρελθόν ώθηση σε ακραία φαινόμενα χουλιγκανισμού.
Κάθε είδους ταύτιση (ιδεολογική, κοινωνική, οπαδική, συναισθηματική, κ.λπ.) εμπεριέχει εκφάνσεις της έννοιας του «ανήκειν», κατά τρόπο που αναδεικνύονται οι ομοιότητες που συνθέτουν λογής-λογής ομάδες και τις διαφοροποιούν από άλλες. Η δυναμική της ταύτισης αντλείται, βασικά, από έναν εσωτερικό πόλο συσπείρωσης των μελών της ομάδας γύρω από κοινές αξίες ή ιδέες, δημιουργώντας ένα όσο το δυνατόν ομοιογενές σύνολο και ικανοποιώντας εσωτερικά την ανάγκη για ασφάλεια, αναγνώριση και αποδοχή. Όλα αυτά συνθέτουν, ταυτόχρονα, την έννοια της «εξωτερικής απειλής», που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε σύγκρουση με άλλες ομάδες στον βαθμό που τυχαίνει να έχουν διαφορετικά σημεία εσωτερικής ταύτισης και αναλόγως, βέβαια, του επίδικου κάθε φορά διακυβεύματος, της έντασης και της αντιπαλότητας των μεταξύ τους διαφορών.
Από τη στιγμή λοιπόν που, έστω με αφορμή μία «αθώα» καλλιτεχνική παράσταση, οι απόψεις που ενώνουν μία ομάδα μπήκαν με μεγάλη ορμή στο στόχαστρο μίας άλλης, υπό την έννοια ότι τα μέλη της αισθάνθηκαν να απειλούνται οι δικές τους απόψεις, και δεδομένου παράλληλα ότι οι λόγοι της σύγκρουσης περιφέρονται, εν προκειμένω, γύρω από ευαίσθητα πολιτικο-ιδεολογικά ζητήματα που έχουν κατεξοχήν έντονη διαχωριστική διάθεση, ιδίως στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας, ήταν μάλλον αναμενόμενη η προοδευτική κλιμάκωση της κατάστασης με οξείες βολές ένθεν κακείθεν και άγνωστη, προς το παρόν, έκβαση.
Στο μέσον της υπόθεσης βρίσκεται μία εταιρεία που το βρήκε κυριολεκτικά από κει που δεν το περίμενε και προσπαθεί με σπασμωδικές κινήσεις να βγει αλώβητη ή, τουλάχιστον, να μειώσει απώλειες. Αλλά με την επιλογή της απόλυσης του καλλιτέχνη και μέχρι πρότινος συνεργάτη της, εκτός της κριτικής που δέχεται από πολλούς -και ευθέως από τον ίδιο τον καλλιτέχνη- ότι μία τέτοια βιαστική ενέργεια ήταν αποτέλεσμα καθοδηγητικών αντιδράσεων που υποδεικνύουν τη φίμωση της ελεύθερης έκφρασης (όποιο κι αν είναι το περιεχόμενό της στα θεμιτά όρια της δημοκρατίας), δείχνει επιπλέον να μην έχει καταλάβει ότι δεν έπρεπε εξ αρχής να έχει μπλέξει με την πολύπλοκη δυναμική, τη συγκρουσιακή φύση και την απροσδιόριστη εξέλιξη των ταυτίσεων.
Υ.Γ.: Δεν θα έλεγα πως με βρίσκει σύμφωνο η ασκούμενη κριτική ότι η απόλυση του καλλιτέχνη ισοδυναμεί με φίμωση της ελεύθερης έκφρασης στην παρούσα υπόθεση. Κατά πρώτον, το αντικείμενο απασχόλησής του στην εμπλεκόμενη εταιρεία ήταν η δημιουργία περιεχομένου στα κοινωνικά δίκτυα με σκοπό την εμπορική προώθηση (διαφήμιση) των προϊόντων της στο κοινό, ιδίως τους νέους, πάνω σε συγκεκριμένο σενάριο κάθε φορά και όχι, συνεπώς, η αδέσμευτη έκφραση των ιδεών του κατά τον τρόπο που μπορεί ελεύθερα να το κάνει (όπως και έγινε) στις παραστάσεις του, όπου διατηρεί τον πλήρη έλεγχο. Εξάλλου, ο ίδιος ο καλλιτέχνης με ανακοίνωσή του ισχυρίζεται ότι η τέχνη (του) δεν τιθασεύεται και ότι θα συνεχίσει να εκφράζεται ελεύθερα στις σκηνές. Οπότε, λογικά, η όποια φίμωση μπορεί να προέλθει μόνο από τις ίδιες τις σκηνές, δηλαδή από «συμμαχικά πυρά», εάν τυχόν και αυτές αίφνης αποφασίσουν παρασυρμένες από τα γεγονότα να σταματήσουν να του δίνουν βήμα…
15°
