Ρατσισμός χαμηλής έντασης, ίδιας βαρύτητας: Όταν το δέρμα μου αλλάζει χρώμα στα αεροδρόμια
Είμαι άσπρη στην Αθήνα, σχεδόν πάλλευκη: όταν κυκλοφορώ στους δρόμους, όταν πηγαίνω σε δημόσιες υπηρεσίες ή τράπεζες (καλά, στα δύο τελευταία, όχι πάντα) αισθάνομαι κανονικός πολίτης, στα χωράφια μου, μη πούμε στα χωράφια του παππού μου. Είμαι άσπρη στην Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, σε όλη την Αφρική και την Ασία, στα δύο τρίτα του κόσμου, ίσως και περισσότερο.
Δεν είμαι άσπρη στην Αμερικάνικη ήπειρο, τουλάχιστον δεν είμαι τόσο άσπρη όσο εδώ στην Ελλάδα – εκεί στα ξένα, σε αυτά τα ξένα, είμαι λίγο μπεζ. Ελάχιστα καφέ-ω-λε. Όχι εντελώς λευκή με την έννοια του Γουάσπ (Wasp, White Anglo Saxon Protestant) άρα μία σκάλα πιο κάτω στην κοινωνική κλίμακα, άμα τη εμφανίσει, δηλαδή με το «καλημέρα σας». Πριν προλάβει κανείς να ανοίξει το ισχυρό κατά τα άλλα Ελληνικό διαβατήριο και να συλλαβίσει το επίθετό μου.
Ρατσισμός στο φως της μέρας με απόχρωση: Όταν το λευκό δεν αρκεί
Όταν ανοίξει το διαβατήριο, τσεκάρει την (λίγο παλιά) φωτογραφία, όταν συνοφρυωθεί πάνω από τα γράμματα και τους αριθμούς... ο κανείς, που είναι ελεγκτής διαβατηρίων ή υπάλληλος ξένου αεροδρομίου, ο κανείς λοιπόν αισθάνεται μια μικρή ανακούφιση που δεν έρχομαι από τα βάθη της Μέσης Ανατολής/Αφρικής/Ασίας, αλλά και μια ελαφριά ανησυχία, που έρχομαι από αυτό που θεωρεί τα όρια αυτών των μπεζ, ή καλύτερα καφετιών κόσμων. Είτε επειδή δεν ξέρει Γεωγραφία, είτε επειδή έτσι μεγάλωσε. Και δεν ξέρει Γεωγραφία ντιπ καθόλου.
Η έννοια του «καφετί» - «μπράουν» - πιάνει σχεδόν όλη την Ινδία, το Πακιστάν, την Μαλαισία, Βιρμανία, Ινδονησία, μέχρι και τις Φιλιππίνες. Που μερικές φορές μπορεί να χαρακτηριστούν «μπεζ» ή «κίτρινες», ανάλογα ποιος μιλάει. Όποιος και να μιλάει, όποιος δηλαδή κρατάει το διαβατήριό σου στα χέρια του και ΔΕΝ μιλάει, δεν λέει φωναχτά τίποτα από όλα αυτά, ο άνθρωπος της εξουσίας είναι επιφυλακτικός με το χρώμα σου. Το οποίο χρώμα, στην Ελλάδα και Νότια Ευρώπη είναι λευκό του κρίνου, με λίγο κίτρινο στην περίπτωσή μου, αλλά στην Βόρεια Αμερική εκλαμβάνεται ως «μπεζ». Και το μπεζ είναι κατώτερο, εκτός από πιο ανησυχητικό, από το λευκό...
Είναι δύσκολο να εξηγήσω τον λεπτό, αδιόρατο ρατσισμότου μέσου Γουάσπ απέναντι στον μέσο Νοτιο-Ευρωπαίο. Το εστιάζω στον Νοτιο-Ευρωπαίο, γιατί ο ρατσισμός απέναντι στον Ινδό, Ασιάτη ή Αφρικανό είναι σχετικά ορατός, σπάνια αδιόρατος, τον αισθάνεται το υποκείμενο αλλά και όλα τα άλλα τριγύρω υποκείμενα, όταν πχ ο Σύριος με την οικογένειά του περνάει από (ευγενικό) ψιλό κόσκινο ως προς τους λόγους του ταξιδιού του. Ο φανερός ρατσισμός του μέσου Γουάσπ πιάνει όλα τα χρώματα πέραν του λευκού, από κίτρινο ανοιχτό μέχρι σκούρο μαύρο, και δεν κάνει διακρίσεις, είναι ρατσισμός της οποιασδήποτε απόχρωσης.
Όταν φτάνει στον Νότιο-Ευρωπαίο, ο Γουάσπ είναι πιο διακριτικός: στο κάτω-κάτω, ως Έλληνας είσαι (σχεδόν) Ευρωπαίος, αν και όχι Άγγλος, που θα σε προτιμούσε αλλά τι να κάνει τώρα, αυτό του έτυχε. Δεν μπορεί να σε κάνει φύλλο-φτερό, όπως τον Σύριο, τον Αφγανό, τον Πέρση, τον Ιρακινό, τον Μεσο-Ανατολίτη, που στην τελική στα μάτια του μέσου Γουάσπ έχει κακά προηγούμενα με τρομοκρατίες και τα σχετικά. Δεν μπορεί να σε κρατήσει πάνω από πέντε-δέκα λεπτά στον έλεγχο διαβατηρίων.
Αλλά θα σε κρατήσει αυτά τα πέντε-δέκα λεπτά. Θα ρωτήσει τι θέλεις στη χώρα του, πόσο θα μείνεις, πού θα μείνεις, αν έχεις λόγους να γυρίσεις πίσω, αν έχεις δουλειά στην πατρίδα σου, γιατί αποφάσισες να ταξιδέψεις, ποια είναι η μόνιμη διεύθυνσή σου, αν έχεις ακίνητη περιουσία στη χώρα σου, αν έχεις σπόνσορα σε αυτήν εδώ τη χώρα επίσκεψης, ποιο είναι το τηλέφωνο της διαμονής σου εδώ, σε ποιο άτομο ανήκει το τηλέφωνο, επανέλαβε το τηλέφωνο, άλλη μία το τηλέφωνο, πόσα λεφτά έχεις μαζί σου (εδώ περιμένεις να γελάσει, «χαααααα, καλά, πόσες μέρες νομίζεις ότι θα τη βγάλεις με αυτό το ποσόν ρε λεχρίτη;»)
Θέλεις να βάλεις τα κλάματα, να πας τουαλέτα και να φας ένα ζεστό γεύμα, με αυτή τη σειρά. Θέλεις να φωνάξεις «έρχομαι από την κοιτίδα του πολιτισμού!» αλλά δεν το κάνεις. Έχεις καταλάβει, ακόμα κι αν είναι η πρώτη σου φορά, ότι στα μάτια του Γουάσπ είσαι μπεζ. Κάτι λιγότερο από άσπρο άτομο, κάτι περισσότερο από κατράμι, πλην όμως, μπεζ...
Την θυμάμαι την αίσθηση – αν την έχεις ζήσει μια φορά αυτήν την ελαφριά υποτίμηση, δεν την ξεχνάς ποτέ: στο Μιζούρι λίγο μετά την εφηβεία μου ο Υπεύθυνος Ερασιτεχνικής Απασχόλησης της σχολής με είχε βάλει μαζί με τους «φοιτητές από την Μέση Ανατολή». Ήταν φθινόπωρο, κι είχα έρθει μαυρισμένη από την Ελλάδα, άρα ντιπ για ντιπ μπεζ, στα όρια του καφετί. Θα μπορούσα να ήμουν και Ινδή, Πακιστανή, Μυανμαρ-ινή, οτιδήποτε. Που να ξέρει ο Μιζουριανός; Καλού κακού, με τακτοποίησε μαζί με τους Πέρσες.
14°
