Οι διακοπές του Πάσχα είναι μια καλή ευκαιρία να ευχαριστηθείς την ηρεμία
Μια τσέχικη παροιμία δίνει τον ορισμό της γλυκιάς απραξίας με μια μεταφορά: «κοιτάζουν τα παράθυρα του καλού Θεού». Η αλήθεια είναι ότι για να κοιτάξεις τα παράθυρα του καλού Θεού, οποιαδήποτε παράθυρα εδώ που τα λέμε, πρέπει λίγο να επιβραδύνεις, να σηκώσεις τα μάτια ψηλά και να βγεις έστω για κάποια δευτερόλεπτα από τον εαυτό σου και την ευθεία του προορισμού σου. Αυτή η ελάχιστη τεθλασμένη είναι μικρή παραχώρηση στον μη αποδοτικό χρόνο.
Στον μη αποδοτικό χρόνο μπορούν να σου συμβούν πολλά μικρά θαύματα. Μπορεί, ας πούμε, να δεις ένα φυτό, μια πέτρα ένα σύννεφο, μια κορφή και να νιώσεις μια ξαφνική αποκάλυψη, τη συνάντηση με «κάτι». Ή να περάσεις δίπλα από το δέντρο που περνούσες κάθε μέρα, και ξαφνικά να «χαϊδέψεις» με το βλέμμα σου ένα κλαδί του, λες κι ήταν φίλος που τον είχες χάσει και ξαφνικά τον ξαναβρήκες και σου λέει αυτό ακριβώς που περίμενες ν’ ακούσεις.
Όποιος κοιτάζει τα παράθυρα του καλού Θεού, τα δευτερόλεπτα εκείνα παύει να είναι αποδοτικός, αποδρά για λίγο από τον αέναο κύκλο του ανταγωνισμού. Είναι μια στιγμή πολυτέλειας, μια παράβαση σε έναν κόσμο όπου φροντίζουν από τα γεννοφάσκια μας να μας κρατάνε απασχολημένους.
Σήμερα όλοι άμα τους ρωτάς τι κάνουν, απαντάνε «στο τρέξιμο είμαι». Και κανείς απ’ ό,τι έχω καταλάβει δεν το λέει για κακό. Έχει μια περηφάνια από πίσω αυτή η φράση, του τύπου είμαι πολυάσχολος. Δε λέει στις μέρες που ζούμε να μην είσαι πολυάσχολος. Έτσι μοστράρουν τον εαυτό τους οι περισσότεροι, έτσι κερδίζουν την αίγλη, ή τα λεφτά. Λες και η ζωή είναι ένας «αγώνας δρόμου» που κερδίζει εκείνος που τρέχει πιο γρήγορα.
Και μπορεί να είναι, αν μιλάμε με όρους οικονομικού οφέλους. Δεν είναι τυχαίο ότι τη φράση «ο χρόνος είναι χρήμα» την είπε (στα αγγλικά εννοείται) ο Βενιαμίν Φραγκλίνος το 1748, σαν υπενθύμιση στους εργάτες ότι ο χρόνος που περνάει χωρίς δουλειά, είναι χρόνος που περνάει χωρίς να βγαίνουν λεφτά. Υποθέτω ότι όσον αφορά τους εργάτες, από το ένα αυτί μπήκε και από το άλλο βγήκε, επειδή έτσι κι αλλιώς τα επιπλέον λεφτά δεν ήταν για τους ίδιους.
Όσο για τα καθ’ ημάς, πριν ενσκήψει το διαρκές τρεχαλητό, η βιασύνη ποτέ δεν ήταν για καλό. Άλλωστε το δικό μας ρητό ήταν «το καλό πράμα αργεί να γίνει». Ήταν οι εποχές που κανείς δεν εμπιστευόταν τη βιασύνη. Ήταν τότε που οι μάστορες μαστόρευαν αργά, άμα δηλαδή ήταν καλοί στη δουλειά τους, οι γρήγοροι θεωρούνταν σκιτζήδες. Γενικά στις τότε εποχές η βιασύνη δεν ήταν περί καλού. Βιαστικός γάμος μύριζε εγκυμοσύνη, βιαστική γυναίκα στο δρόμο μύριζε νοσοκομείο, ή παράνομο ραντεβού, βιαστικός άντρας δεν είχε εκτόπισμα. Τότε οι άντρες, αργά μιλούσαν, αργά βάδιζαν, αργά ζούσαν. Να υποθέσουμε ότι και το μυαλό δούλευε στο ρελαντί; Ποιος ξέρει. Πάντως όπως και να ‘χει, αυτό που είναι σίγουρο είναι πως σε αντίθεση μ’ εμάς, οι άνθρωποι κάποτε είχαν μνήμη. Και λέγοντας μνήμη, εννοώ ότι θυμούνταν γεγονότα, χρονολογίες, ολόκληρα ποιήματα και παραγράφους βιβλίων και ιστορικών κειμένων απ’ έξω, και επίσης όλους τους τηλεφωνικούς αριθμούς συγγενών και φίλων, σε αντίθεση μ’ εμάς που άμα σβήσει το κινητό μας δεν θυμόμαστε απ’ έξω ούτε τον αριθμό της μάνας ή του παιδιού μας.
Αυτό δεν είναι τυχαίο. Υπάρχει σύνδεση μεταξύ βραδύτητας και μνήμης, μεταξύ ταχύτητας και λήθης. Ο Κούντερα μάς δίνει το καλύτερο παράδειγμα. Κάποιος περπατάει στον δρόμο, μας λέει. Ξαφνικά θέλει να θυμηθεί κάτι, αλλά του διαφεύγει. Εκείνη τη στιγμή, μηχανικά, επιβραδύνει το βήμα του. Αντιθέτως, κάποιος που προσπαθεί να ξεχάσει κάτι δυσάρεστο επιταχύνει το βάδισμά του, ακόμα και εν αγνοία του. Αν πάλι πάμε στα υπαρξιακά μαθηματικά, αυτή η εμπειρία παίρνει τη μορφή δύο στοιχειωδών εξισώσεων: ο βαθμός της βραδύτητας είναι ευθέως ανάλογος με την ένταση της μνήμης, ο βαθμός της ταχύτητας είναι ευθέως ανάλογος με την ένταση της λήθης.
Κι εμείς λοιπόν που τρέχουμε συνέχεια τι ακριβώς προσπαθούμε να ξεχάσουμε, ή τι είναι αυτό που τελικά ξεχάσαμε ακόμη κι αν δεν το θελήσαμε; Ξεχάσαμε τι σημαίνει γλυκιά απραξία. Την ειρήνη εντός μας απωλέσαμε, τον εαυτό δηλαδή που θέλει έστω για λίγο να μείνει έξω από κάθε μάχη, κάθε καταξίωση, κάθε νίκη. Τον εαυτό εκείνο που όλοι έχουμε ανάγκη, όπως πολύ ωραία δόθηκε στον «Πολίτη Κέιν» που τελειώνει τη ζωή του με την αινιγματική λέξη «Rosebud», που αποκαλύφθηκε ότι αφορούσε τελικά το έλκηθρο των παιδικών του χρόνων. Έκανε τέτοια διαδρομή, κατέκτησε τόσο πλούτο και δόξα για να κρατήσει σαν τελευταία εικόνα και λαχτάρα του βίου του, το παιδικό του έλκηθρο. Τότε που όλα τα παράθυρα του καλού Θεού ήταν ανοιχτά.
16°
