Το ταξίδι των Yπερασπιστών της Ουκρανίας στα ελληνικά νησιά

* Των Δήμητρας Γκρους, Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη

Συναντηθήκαμε στο Σύνταγμα, ανταποκρινόμενες στην πρόσκληση να γνωρίσουμε από κοντά Ουκρανούς βετεράνους του πολέμου που βρίσκονταν στην Αθήνα – οι περισσότεροι ακρωτηριασμένοι από κάποιον σοβαρό τραυματισμό στη μάχη. Επισκέφθηκαν τη χώρα μας για να κάνουν ιστιοπλοΐα και να απολαύσουν τις ομορφιές της. Το πρότζεκτ «Τιτάνες κάτω από τα πανιά» είναι μια πρωτοβουλία του φιλανθρωπικού ιδρύματος «Με έναν Άγγελο στον Ώμο» που εδρεύει στην πόλη Λβιβ, κάντα στα σύνορα με την Πολωνία, και της ουκρανικής τουριστικής εταιρείας «Korona Yachting», σε συνεργασία με το YMCA Λβιβ, κατά την οποία διοργανώνουν θαλάσσιες αποστολές αποκατάστασης.

Ο προορισμός αυτή τη φορά για 15 Ουκρανούς βετεράνους του πολέμου —12 πρώην στρατιώτες και 3 γυναίκες νοσηλεύτριες— ήταν τα νησιά του Αργοσαρωνικού, ένα θεραπευτικό ταξίδι με τρία καταμαράν εν μέσω του πολέμου. Πήγαν στην Αίγινα (και επισκέφθηκαν τον Ναό της Αφαίας), στον Πόρο, στα Μέθανα (όπου ανέβηκαν στο ηφαίστιο), επισκέφθηκαν το Ναύπλιο, το Σούνιο και την Ακρόπολη (τον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο).

Πλησιάζοντας στην Ξενοφώντος, στην αίθουσα όπου φιλοξενούνταν η εκδήλωση, φτάσαμε σχεδόν ταυτόχρονα με κάποια από τα τιμώμενα πρόσωπα – δεν είναι δύσκολο να τους αναγνωρίσεις. Στο πεζοδρόμιο δεν υπήρχε χώρος για να περάσουν: σπασμένες πλάκες και ανοιχτά φρεάτια, σκαλοπάτια και κολόνες, ενώ τα αυτοκίνητα, που δεν έχουν μάθει να σέβονται ΑμεΑ, δεν επιβράδυναν για να ανοίξουν δρόμο. Βοηθήσαμε όπως μπορούσαμε, ζητώντας συγνώμη… Ο Γιούρι, που ήταν σε αναπηρικό καροτσάκι γιατί του έλειπαν και τα δυο του πόδια, κούνησε το κεφάλι χαμογελώντας, έριξε δυο δυνατές χεριές κι ανέβηκε την απότομη ράμπα της εισόδου. Οι Ουκρανοί στρατιώτες είναι Άτομα με Αναπηρία, αλλά ακόμα περισσότερο είναι γενναίοι άνθρωποι που λαβώθηκαν πολεμώντας για την πατρίδα τους — μια συνθήκη που ΚΑΝΕΙΣ, όταν δεν έχει το βίωμα, δεν μπορεί να καταλάβει. Όταν το σκέφτεσαι από πριν λες «Θεέ μου», αλλά όταν βρίσκεσαι κοντά τους αισθάνεσαι δέος.

Τώρα είναι ήδη πίσω στην πατρίδα τους, που μάχεται ηρωικά, έχοντας φύγει με τις καλύτερες αναμνήσεις. Εμείς τους συναντήσαμε στην επιστροφή από το ταξίδι τους, με τα πρόσωπα ηλιοκαμένα: ένα είδος διακοπών στο μέσο του πολέμου, δεν ακούγεται περίεργο; Δεν πρόκειται για μια απλή εκδρομή, μας εξήγησε η Hanna Oliynych από την Ένωση Ουκρανών Γυναικών στην Ελλάδα, που υποδέχθηκαν τους Ουκρανούς βετεράνους και φρόντισαν για την προβολή της πρωτοβουλίας. Είναι ένα ταξίδι αποκατάστασης, μια πορεία προς την ψυχολογική και συναισθηματική τους ανάρρωση.

«Τώρα ήρθαν στην Ελλάδα, λίγους μήνες πριν μια άλλη ομάδα πήγε στα Κανάρια νησιά. Είναι αποστολές που συνδυάζουν τη θεραπευτική δύναμη της φύσης και του ταξιδιού και δίνουν στους Υπερασπιστές μας τη δυνατότητα να βιώσουν τη δύναμη της θάλασσας και της ομαδικής συνεργασίας, μαζί με καπετάνιους, εθελοντές και την ομάδα υποστήριξης, επαναπροσδιορίζοντας τις δύσκολες εμπειρίες τους και ενισχύοντας το αίσθημα της κοινότητας και της αλληλεγγύης».

Πώς διοργανώνεται ένα τέτοιο ταξίδι; Ο καπετάνιος του καταμαράν, Ταράς Οπίρ μάς εξήγησε ότι ψάχνουν και βρίσκουν εθελοντές που θέλουν να επιχορηγήσουν και να συνοδέψουν στην ιστιοπλοϊκή αυτή εκδρομή κάποιον Υπερασπιστή. «Η ιδέα είναι να βοηθήσουμε τους Υπερασπιστές μας να προσαρμοστούν ξανά στην κοινωνική ζωή μετά τον πόλεμο, ζώντας κοινές εμπειρίες με άλλους ανθρώπους πάνω στα σκάφη. Δημιουργούμε έτσι μια κοινότητα που θα βοηθάει όλο και περισσότερους Υπερασπιστές».

Κανένα ταξίδι τους δεν είναι απλώς ένα ταξίδι, αλλά ένα βήμα προς νέες ευκαιρίες, προς την εσωτερική δύναμη, προς την αίσθηση ότι κανένας περιορισμός δεν μπορεί να σταματήσει τους πραγματικούς τιτάνες.

Για όλα αυτά, αλλά και για τα βιώματά τους από τη φρίκη του πολέμου, μας μίλησαν o Ολεξάντρ Καταούλα, ο Μιχαήλο Ντανίλο, ο Ντμίτρο Φραντσούκ και ο Ίγκορ Λιόντα-Γιακιμίσιν, που ανέβηκαν στο πάνελ. Οι υπόλοιποι, διασκορπισμένοι στην αίθουσα, φορούσαν το μπλε μπλουζάκι των «Τιτάνων». Απ’ όλους έλειπε κάποιο μέλος του σώματός τους, αλλά τα πρόσωπά τους έκρυβαν μια δύναμη που δεν μπορούσαμε καν να υποψιαστούμε.

Δεν μοιάζουν να θέλουν να πουν πολλές ιστορίες από τον πόλεμο. Σε βάζουν όμως στο κλίμα και απαντούν ευγενικά σε ερωτήσεις. «Πήγα από την αρχή στον πόλεμο, το 2022. Είχα διάφορους τραυματισμούς και προβλήματα υγείας αλλά συνέχισα να υπερασπίζομαι την Ουκρανία, μέχρι που, το 2024, ένας μεγάλος τραυματισμός μου απαγόρεψε να είμαι παρών στο μέτωπο» μας λέει ο Ντμίτρο Φραντσούκ από το Ζιτόμιρ, πρώην τεχνικός εγκαταστάσεων, ο οποίος έχασε όλο το δεξί του μπράτσο. Στις 11 Μαΐου 2024, ενώ ηγείτο ομάδας πέντε στρατιωτών, υπό σφοδρά πυρά, τραυματίσθηκε σοβαρά αλλά συνέχισε να μάχεται παρά τα τραύματά του. Για το εξαιρετικό του θάρρος τιμήθηκε με το «Χρυσό Σταυρό» του Αρχιστρατήγου των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας και το Τάγμα «Για Ανδρεία» Γ’ βαθμού.

Στο κέντρο αποκατάστασης γνωρίστηκε με εθελόντριες από την οργάνωση «Με τον Άγγελο στον Ώμο», που του πρότειναν να κάνει αυτό το ταξίδι. «Είμαι τόσο ευγνώμων γιατί γέμισα με αναμνήσεις που κατάφεραν να διώξουν τις μνήμες του πολέμου, η θάλασσα σε κατακλύζει με την ωραία της φύση». Όλοι ανεξαιρέτως εξέφρασαν την ευγνωμοσύνη τους γι’ αυτό το ταξίδι στη χώρα μας, για αυτή την ανάπαυλα.

Για τις πρωτοβουλίες του φιλανθρωπικού ιδρύματος «Με τον Άγγελο στον Ώμο», που εδράζεται στο Λβιβ, μας μίλησε η Ιρίνα, που καθόταν δίπλα μας. Στο κέντρο τους συγκεντρώνουν και στέλνουν φάρμακα, τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης για τους στρατιώτες στο μέτωπο και οικογένειες που έχουν ανάγκη. «Είναι κι αυτός ένας τρόπος να στηρίξουμε την πατρίδα μας από τα μετόπισθεν. Ξεχνάμε ότι στον πόλεμο χάνονται όλες οι επιθυμίες και οι χαρές της ειρήνης κι έτσι σκεφτήκαμε να τις ξαναπροσφέρουμε εθελοντικά, φιλανθρωπικά, στους Υπερασπιστές μας που πια δε θα ξαναγυρνούσαν στα πεδία της μάχης». Μιλώντας μαζί της αισθανόμαστε ότι όλοι οι Ουκρανοί είναι ενωμένοι σαν γροθιά, κάτι που το νιώσαμε παρατηρώντας τους ανθρώπους που ήταν στη μικρή αυτήν αίθουσα αλλά ισχύει για ένα ολόκληρο έθνος.

Υπερασπίζονται το σπίτι τους και τις οικογένειές τους απέναντι σε έναν ξένο εισβολέα

Καταρχάς η λέξη «Υπερασπιστές» που ακούγεται συνέχεια από τα χείλη των διερμηνέων και που βάζει τα πράγματα στη σωστή τους θέση. Λέγαμε «ακρωτηριασμένοι στρατιώτες», «βετεράνοι του πολέμου», όμως η σωστή λέξη, η λέξη στα χείλη όλων των Ουκρανών, είναι «Υπερασπιστές». Η λέξη αυτή, δίπλα στη λέξη Πατρίδα, εξηγεί κάθε γραμμή στο πρόσωπό τους και κάθε ερωτηματικό που μπορεί να καθρεφτίζει το απλανές, κάποιες φορές, βλέμμα τους –πολίτες μιας κυρίαρχης χώρας που υπερασπίζονται το σπίτι τους και τις οικογένειές τους απέναντι σε έναν ξένο εισβολέα.

Όπως αυτό του Ολεξάντρ Καταούλα, του 33χρονου που έχασε το αριστερό του πόδι πάνω από το γόνατο κατά τη διάρκεια μαχών στην Ποπασνά. Όσο μιλούν οι άλλοι, κοιτάζει συνεχώς έξω από το παράθυρο, λες και κάτι ονειρεύεται ή θυμάται. Μετά την αποκατάστασή του αφιερώθηκε στον παρα-αθλητισμό, ειδικά στην τοξοβολία και το μπάσκετ με αμαξίδιο — έχει κατακτήσει τον τίτλο του Πρωταθλητή Ουκρανίας στην παρα-τοξοβολία (30 μ.) το 2024 και είναι μέλος της εθνικής ομάδας της Ουκρανίας. Όταν σηκώνεται, παρατηρούμε ότι και το άλλο του πόδι είναι γεμάτο σημάδια από βλήματα και ουλές.

Ο Καταούλα πολέμησε στην ανατολική Ουκρανία από την αρχή-αρχή, στον εμφύλιο του 2014-16. «Τότε» μας λέει, «παρά την τεράστια έλλειψη οπλισμού και τεχνολογίας, είχαμε καταφέρει να πάρουμε πίσω σχεδόν όλη την περιοχή γύρω από το Λουχάνσκ. Το 2014 είχα νιώσει την ανάγκη να υπερασπιστώ την πατρίδα μου. Μετά την εισβολή του 2022, είχα την ανάγκη να υπερασπιστώ τον γιο μου, τους γονείς μου. Το σπίτι μου βρίσκεται μόνο 100 χλμ. από την πρώτη γραμμή του πολέμου».

Ο Ντμίτρο μας λέει μια ιστορία από το πεδίο: «Το χειμώνα 22-23 ήμουν σ’ ένα τάγμα υπεράσπισης στην ανατολική Ουκρανία δίπλα στο Μπαχμούτ. Μπήκαμε στο χωριό. Έβρεχε όλη τη μέρα και το βράδυ άρχισε να πέφτει η θερμοκρασία. Το πρωί είχε φτάσει στους -12. Η αποστολή μας έλεγε ότι θα μέναμε 5-10 ημέρες σε αυτό το χωριό, αλλά επειδή είχαμε γίνει όλοι μούσκεμα γιατί δεν περιμέναμε τέτοιες καιρικές συνθήκες, ο στρατός μάς αντικατέστησε μέσα σε μια μέρα: το λέω για να καταλάβετε ότι οι άνθρωποι που μας κυβερνούν έχουν την ευαισθησία και τη γνώση για το πότε πρέπει να αλλάξουν τα σχέδιά τους προς όφελος της ζωής των υπερασπιστών. Ξέρετε, από τις πιο βαριές και δύσκολες εμπειρίες είναι όταν χάνεις τον συμπολεμιστή σου, τον υπερασπιστή που είναι δίπλα σου κι έχει γίνει σαν αδερφός σου και πρέπει να συνοδεύσεις τη σωρό του στην κηδεία του. Ξέρουμε όμως ότι αυτές οι απώλειες δεν πάνε χαμένες».

Από τις πιο βαριές και δύσκολες εμπειρίες είναι όταν χάνεις τον συμπολεμιστή σου

Κι όμως, ο πόλεμος δεν είναι μόνο άσχημες αναμνήσεις: «Μια φορά που είχα γυρίσει από μια έξοδο και στα ανατολικά έχουμε πάντα πρόβλημα με το νερό, ειδικά με το ζεστό. Κι οι συμπολεμιστές μου είχαν ζεστάνει δυο κουβάδες νερό για να πλυθώ και μου είχαν ένα μπέργκερ και μια κόκα κόλα. Ήταν από τις καλύτερες στιγμές της ζωής μου!»

Μετά από όλα αυτά το όνειρό του είναι ένα σπίτι, δίπλα σ' ένα ποτάμι. Για αυτόν νίκη είναι η ειρήνη και το να παραμείνουν όρθιοι, αλλά και να γυρίσουν τα σύνορά τους εκεί που ήταν το 2014.

Ακόμα και χωρίς μέλη, νιώθουν ότι έχουν νικήσει, πρώτα απ’ όλα το θάνατο, ότι είναι ζωντανοί και μπορούν να είναι με τους αγαπημένους τους, και τίποτα δεν τους πτοεί. Ίσως εκεί να κρύβεται και η απίστευτη δύναμη κι η επινοητικότητα του ουκρανικού λαού. Φέρνουν τους Υπερασπιστές τους στην Ελλάδα για να ξεκουραστεί λίγο η ψυχή τους στα ελληνικά νησιά και να γνωρίσουν τις ομορφιές της χώρας μας χτίζοντας σχέσεις και δεμούς. 

Για μια εβδομάδα σηκώναν τα πανιά μαζί, έπαιρναν πρωινό μαζί, γελούσαν ή έμεναν στη σιωπή, ήπιαν καφέ στα καφενεία στα νησιά, επισκέφθηκαν αρχαία μνημεία, γνώρισαν ντόπιους, απόλαυσαν τη θάλασσα, κολύμπησαν, ψάρεψαν, επανασυνδέθηκαν με τη φύση και με τη ζωή σε συνθήκες ειρήνης. Η επαφή με τη θάλασσα τους έδωσε την ευκαιρία να νιώσουν πάλι το σώμα τοης ελαφρύ, να αισθανθούν την ελευθερία στην κίνηση – να νιώσουν ξανά τη γαλήνη.

«Αυτό το ταξίδι ήταν για εμάς μια δοκιμασία όχι μόνο για τις σωματικές, αλλά για τις ηθικές και ψυχικές μας δυνάμεις. Επειδή έχουμε μάθει να πολεμάμε, τα σωματικά προβλήματα μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε περισσότερο από τα ψυχικά» λέει ο Γιούρι, ο άνδρας με το αμαξίδιο που συναντήσαμε κατά την άφιξή μας, ο οποίος γεννήθηκε σε μια κωμόπολη έξω από το Χάρκοβο.

«Αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο τώρα είναι υποστήριξη κι ένα χέρι βοηθείας. Η εμπειρία του ταξιδιού αυτού ήταν πάρα πολύ δυνατή: καταφέραμε να κατεβάσουμε ένα διακόπτη και να ξεχάσουμε τις τραυματικές μας παρελθούσες εμπειρίες και γεμίσαμε με την παρουσία άλλων ανθρώπων που μοιράστηκαν μαζί μας αυτό το ταξίδι. Ευχόμαστε να κάνουν κι άλλοι αυτό το ταξίδι».

«Θέλω να σας ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μας δόθηκε να επισκεφτούμε την Ελλάδα γιατί η αποκατάσταση δεν είναι μόνο σωματική αλλά και ψυχική – και με αυτό το ταξίδι τη νιώσαμε» είπε ο 35χρονος Μιχαήλο Ντανίλο από το Ουζχορόντ, ο οποίος υπηρέτησε ως ελεύθερος σκοπευτής στην 46η αερομεταφερόμενη ταξιαρχία και καταχειροκροτήθηκε από τους υπόλοιπους στο πάνελ όταν εξήγησε ότι, παρότι είχε φτιάξει τη ζωή του στη Βουδαπέστη, με το που ξέσπασε ο πόλεμος παράτησε τα πάντα κι επέστρεψε στην Ουκρανία για να την υπερασπιστεί.

«Τραυματίστηκα τον Σεπτέμβριο του 2023 δίπλα στο Ρομπότινε, όπου γίνονταν μεγάλες μάχες κατά την είσοδο των δυνάμεών μας. Θεωρώ όμως αυτό το μέρος το πιο τυχερό της ζωής μου, γιατί τρεις φορές έπρεπε να έχω πεθάνει και τρεις δεν πέθανα: την πρώτη φορά, όταν μου πέταξαν μια χειροβομβίδα που δεν έσκασε· τη δεύτερη, όταν έπεφταν πύραυλοι διασποράς κι ένα κομμάτι καρφώθηκε στο αλεξίσφαιρό μου αντί να με σκοτώσει επιτόπου· την τρίτη, όταν μετά από 7 χλμ. πεζοπορίας μέσα στη ζέστη μπήκαμε σε ένα χαράκωμα για να ξεκουραστούμε κι ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος το οποίο έκανε κύκλους από πάνω μας –τότε δεν τα γνωρίζαμε τόσο καλά τα UAV, υπήρχαν μόνο τα FPV drones— έριξε μια βόμβα η οποία για κάποιο λόγο δεν εξερράγη».

Ο Μιχαήλο ξεγέλασε τρεις φορές τον θάνατο, αλλά την τέταρτη φορά δε στάθηκε τόσο τυχερός

Ο Μιχαήλο ξεγέλασε τρεις φορές τον θάνατο, αλλά την τέταρτη φορά δε στάθηκε τόσο τυχερός: τραυματίστηκε σοβαρά το 2023, από ένα κομμάτι πυραύλου. Κατά τη διάρκεια της αποκατάστασής του συμμετείχε σε πρόγραμμα στις ΗΠΑ, όπου έμαθε το «three-track skiing», μια μορφή προσαρμοσμένου σκι για άτομα με ακρωτηριασμό, που τον βοήθησε να βρει μια νέα ισορροπία στη ζωή του.

Η γνωριμία με αυτούς τους ανθρώπους είναι πολύ συγκινητική. Κάθε φορά που οι παρευρισκόμενοι απαντούσαν «Χερόγιαμ Σλάβα» στο «Σλάβα Ουκράινι» του κάθε ομιλητή, και το ένα λεπτό σιγής για τους πεσόντες ήταν αναμφισβήτητα στιγμές που έφερναν δάκρυα στα μάτια. Μα ταυτοχρόνως, η δίψα των ανθρώπων αυτών για ζωή κι ελευθερία, τα χαμόγελά τους, το φως στα μάτια τους, το χιούμορ τους: τι ανάταση ψυχής μέσα στον ζόφο των αφηγήσεών τους!

Έχοντας τραγουδήσει όλοι μαζί, σε στάση προσοχής και τα χέρια στην καρδιά, τον εθνικό ύμνο της Ουκρανίας, τα δακρυσμένα τους μάτια γέμισαν πάλι φως, ο Μιχαήλο είχε γενέθλια κι όλοι μαζί είπαν το γενέθλιο τραγουδάκι στα ουκρανικά, με χαρούμενα πρόσωπα. Πόσο γρήγορα περνούσαν από τη μία συναισθηματική κατάσταση στην άλλη! Να πέφτεις κι αμέσως να σηκώνεσαι, να γιορτάζεις τη ζωή ενώ θυμάσαι τον θάνατο. Είναι άνθρωποι λαμπεροί, σκρολάρουν στο κινητό, ποστάρουν στο φέισμπουκ εικόνες από την Ελλάδα και από τις διακοπές τους, είναι οι υπερασπιστές της Ουκρανίας.

Μιλώντας με τον Ίγκορ 

Στο τέλος, οι υπερασπιστές σκορπίζονται στη Αίθουσα. Βγήκαμε στη βεράντα για να μιλήσουμε λίγο εκτενέστερα με τον Ίγκορ Λιόντα-Γιακιμίσιν, τον τέταρτο της παρέας του πάνελ και μεγαλύτερο σε ηλικία. Ο Ίγκορ είναι από τη Λβιβ, μηχανικός και πρώην επιχειρηματίας. Επέστρεψε στην Ουκρανία μετά την έναρξη της πλήρους κλίμακας εισβολής για να υπερασπιστεί την πατρίδα. Ο Ίγκορ τραυματίστηκε σχετικά νωρίς μετά τη ρωσική εισβολή, τον Οκτώβριο του 2022, κι έκτοτε ίδρυσε μια μικρή επιχείρηση όπου με την ομάδα του σχεδιάζουν και τυπώνουν πρωτότυπα UAV σε 3D εκτυπωτές για το μέτωπο. Συμμετέχει επίσης στο έργο “Druckarmiya”, μια εθελοντική πρωτοβουλία που παρέχει εκτυπωμένα εξαρτήματα για τις Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας. Όσα μας είπε:

Τον ρωτάμε πώς αισθάνεται ένας υπερασπιστής που τραυματίζεται και πρέπει να παρακολουθεί τον πόλεμο από μακριά.

«Μου είναι πολύ δύσκολο να μιλήσω ευθέως για το τι ακριβώς αισθάνομαι. Στην αρχή ο πόλεμος δε σ’ αφήνει να τον αφήσεις, σαν να βρίσκεσαι συνεχώς εκεί. Για πολύ καιρίο ήμουν από εγχείρηση σε εγχείρηση, η αποκατάστασή μου πήρε πολύ χρόνο. Τώρα προσπαθώ να κάνω τουλάχιστον κάτι για τη νίκη, για τον στρατό μας. Μέχρι κάποια στιγμή ήμουν συνέχεια σε επαφή με τους συναδέλφους μου στο μέτωπο. Τώρα εκείνοι με τους οποίους ήμουν στην Αντβίιβκα [πόλη στην περιφέρεια του Ντονέτσκ όπου το 2022 ήταν σφοδρές μάχες, που σήμερα είναι καταστραμμένη ολοσχερώς και κατεχόμενη] δεν είναι πλέον μαζί μας. Ο τραυματισμός μου με έσωσε, γιατί κανείς από όσους έμειναν πίσω δεν επέζησε. Σώθηκαν μόνο εκείνοι που είχαν κάπως τραυματιστεί, σαν εμένα. Οπότε δεν μπορώ να μην εργαστώ για τη νίκη».

Πριν ξεκινήσει ο πόλεμος ο Ίγκορ ζούσε στην Ιταλία, από το 2000. Προσπαθώντας να καταλάβουμε πώς βρέθηκε να κατασκευάζει drones, τον ρωτάμε τι δουλειά έκανε στην Ιταλία. «Όταν βρίσκεσαι σε μία ξένη χώρα κάνεις τις δουλειές που υπάρχουν. Στην αρχή δούλευα στη Ρώμη, σε ένα εργαστήριο αρχαίων επίπλων, όπου φτιάχναμε έπιπλα για το Βατικανό και για το Μέγαρο Δικαιοσύνης. Αλλά το 1982 είχα σπουδάσει στο Λβιβ, στη Σχολή Βιομηχανικών Αυτοματοποιημένων Μηχανισμών, με ειδικότητα τις εφαρμοσμένες ηλεκτρονικές συσκευές. Μετά από 2 χρόνια φαντάρος, στον Σοβιετικό Στρατό τότε ακόμα, ασχολήθηκα με μηχανήματα και δούλεψα ως μηχανικός σε ένα εργοστάσιο. Μετά ήρθε η "τρελή" δεκαετία του ’90, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, και έφυγα για Ιταλία γιατί έπρεπε να έχω λεφτά για να συντηρώ την οικογένειά μου. Αφού τραυματίστηκα στο μέτωπο στην Αντβίιβκα, όσο νοσηλευόμουν, έπαιρνα τηλέφωνο φίλους στην Ιταλία και μας έστελναν πράγματα. Όταν στάθηκα στα πόδια μου αγοράσαμε 3D εκτυπωτές και τώρα φτιάχνουμε κάποια απαραίτητα εφόδια για τον στρατό, έχουμε ξεκινήσει και την ανάπτυξη των μη επανδρωμένων drones».

Φεύγει καθόλου ο πόλεμος από το μυαλό του; Κάνει μια κίνηση με το χέρι, που ξεκινάει από το μέτωπο και χωρίζει στα δύο το πρόσωπό του μέχρι την καρδιά.

«Κάποιες φορές ξεχνιέσαι, αλλά ο πόλεμος βρίσκεται πάντα μέσα σου. Είναι σαν να ζεις σε δύο παράλληλους κόσμους. Από τη μία η ζωή συνεχίζεται, προγραμματίζεις και σχεδιάζεις τη ζωή σου, να αγοράσεις κάτι για το σπίτι, στοιχειώδη καθημερινά πράγματα. Από την άλλη, όμως, παράλληλα ζεις τον πόλεμο. Όταν στην πόλη σου οι κηδείες γίνονται καθημερινότητα, όταν το νεκροταφείο όπου αναπαύονται τα αγόρια μας έχει γίνει τεράστιο, δεν μπορείς να ξεφύγεις. Βεβαίως έχουμε αγωνία και για τις πολιτικές εξελίξεις γιατί απ’ αυτές εξαρτώνται πολλά. Κάθε μέρα ξεκινάει με τις ειδήσεις στο τηλέφωνο».

Τι σκέφτεται για τις ειδήσεις; Για τον Τραμπ, τον Ζελένσκι;

«Αυτό που μπορώ να πω για τη Συμφωνία του Τραμπ με τον Ζελένσκι, είναι ότι σήμερα πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να μείνει η Αμερική έστω και με κάποιον τρόπο στο πλευρό μας. Δεν έχουμε πολλές επιλογές. Άλλα πάντα υπάρχει ελπίδα, δεν γίνεται διαφορετικά. Υπάρχουν στιγμές που αισθανόμαστε ότι η Ρωσία πρέπει να διαλυθεί σαν κράτος, να γίνει κομμάτια. Ο ρωσικός λαός έχει ευθύνη. Ο Πούτιν είναι το αποτέλεσμα των επιθυμιών του ρωσικού λαού. Δεν εμφανίστηκε έτσι απλά, στα καλά καθούμενα. Ναι, υπάρχει προπαγάνδα αλλά το πρόβλημα δεν είναι αυτό, είναι πιο βαθύ. Η προπαγάνδα, βλέπεις, συμπίπτει με τις επιθυμίες του λαού, βρίσκει εύφορο έδαφος».

Του λέμε ότι και στην Ελλάδα υπάρχει προπαγάνδα, δυστυχώς. «Σε όλη την Ευρώπη» απαντάει κουνώντας το κεφάλι του. Αλλά υπάρχουν πολλοί που θαυμάζουν τον ουκρανικό λαό, συνεχίζουμε τη φράση μας και του δίνουμε το χέρι μας, το σφίγγει εγκάρδια.

Το ταξίδι των Υπερασπιστών έχει τελειώσει. Πήραν μια ανάσα και επιστρέφουν στην πατρίδα, όπου ο πόλεμος συνεχίζεται, για να βοηθήσουν ο καθένας από το νέο του πόστο. Το μέλημά τους είναι η νίκη, η νίκη και μετά η ειρήνη. Η ελευθερία. Το να μπορούν να ζήσουν τη ζωή τους όπως θέλουν, με τους συμπατριώτες τους, χωρίς τη μπότα κανενός στο σβέρκο.

Η εκδήλωση φιλοξενήθηκε στον χώρο του Αρδην-Ρήξη.