Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της βίας και του εκφοβισμού τιμάται από το Υπουργείο Παιδείας και άλλους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς ημερίδες για την ενημέρωση των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των γονέων. Σκοπός είναι η ενημέρωση, η ανταλλαγή σκέψεων και εμπειριών μέσω συζητήσεων, δράσεων, εκδηλώσεων και ημερίδων, από θύματα και άτομα που αποτέλεσαν παρατηρητές και γνώστες αυτών των φαινομένων είτε είναι μαθητές είτε ενήλικοι.
Τι είναι η σχολική βία και ο εκφοβισμός
Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας που εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου. Ο σχολικός εκφοβισμός, προέρχεται από άλλα παιδιά, συνήθως της ίδιας ηλικίας και αποτελεί μορφή επιθετικής συμπεριφοράς, που εμφανίζεται κυρίως στη σχολική πραγματικότητα, με σοβαρές επιπτώσεις για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού και του εφήβου και τη διαδικασία της μάθησης. Αναφέρεται στην εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομήλικων παιδιών, εντός και εκτός σχολείου, με στόχο την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου ή αναστάτωσης. Συχνά το «ισχυρότερο» παιδί αντλεί από την πράξη του κάποιο όφελος, όπως ευχαρίστηση, κύρος ή υλικά αποκτήματα, ενώ το «αδύναμο» παιδί δεν μπορεί να υπερασπιστεί και να προστατέψει με ριζικό τρόπο τον εαυτό του.
Η επιθετική συμπεριφορά μεταξύ μαθητών εκδηλώνεται, με μορφές ήπιας βίας (λεκτικό εκφοβισμό, πειράγματα, βρίσιμο, ειρωνική συμπεριφορά, απειλές, διάδοση φημών) και με περιστατικά ακραίας βίας (συγκρούσεις σε ρατσιστικά ή άλλα χαρακτηριστικά, χτυπήματα, σπρώξιμο, σεξουαλική παρενόχληση, χειρονομίες). Διαφορετικοί επιστημονικοί χώροι και πεδία έχουν αναγνωρίσει, αναδείξει και μελετήσει το πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού και της βίας, στις πολλαπλές μορφές και διαστάσεις του. Η ενδοσχολική βία είναι ομαδικό φαινόμενο, καθώς δεν αφορά μόνο τον θύτη και το θύμα, αλλά και όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του, δηλαδή τους παρατηρητές, οι οποίοι μπορεί να είναι είτε μαθητές είτε ενήλικες. Ο σχολικός εκφοβισμός έχει αρνητικές συνέπειες στο κλίμα του σχολείου, στην κοινωνικοποίηση των παιδιών, στην επικοινωνία στην εκπαιδευτική κοινότητα, αλλά και στη μετέπειτα ομαλή ενσωμάτωση στην κοινωνία.
Ο εκφοβισμός μπορεί να πάρει διάφορες μορφές όπως:
Λεκτικός: χρησιμοποίηση υβριστικών ή περιπαικτικών εκφράσεων, απειλών και εκβιασμού (πειράγματα, παρατσούκλια, κοροϊδία, διακρίσεις, ντροπιαστικά σχόλια)
Έμμεσος ή Κοινωνικός: εσκεμμένος ή συχνός αποκλεισμός μαθητών από κοινωνικές δραστηριότητες, κοινωνική απομόνωση, διάδοση κακοηθών και ψευδών φημών, επιδιωκόμενη απομάκρυνση των φίλων, κλοπές ή ζημιές στα προσωπικά αντικείμενα του θύματος
Ηλεκτρονικός (cyberbullying): η επαναλαμβανόμενη και εκ προθέσεων βλάβη που προκαλείται διαμέσου της χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών, κινητών τηλεφώνων και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών
Ρατσιστικός: υβριστικές ή περιπαικτικές εκφράσεις για τη φυλή, την εθνικότητα, τη θρησκεία, την ταυτότητα αναπηρίας, τη σεξουαλική ταυτότητα του θύματος
Σεξουαλικός
Με βάση τα αποτελέσματα μιας μελέτης που πραγματοποίησε η Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου σε συνεργασία με την Παιδαγωγική σχολή του Α.Π.Θ., το 29% των μαθητών έχει υποστεί κάποια μορφή εκφοβισμού εντός του σχολικού περιβάλλοντος με συχνότητα δύο ως τρεις φορές το μήνα ή και περισσότερο. Τα αγόρια είναι πιο συχνά θύτες και θύματα εκφοβιστικής συμπεριφοράς, που εμφανίζεται κυρίως στο σχολικό περιβάλλον σε χώρους χωρίς επίβλεψη από τους εκπαιδευτικούς, όπως η αυλή, ο διάδρομος και η τάξη κατά τη διάρκεια του διαλείμματος. Η κατάσταση αυτή μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία, την αυτοεκτίμηση των παιδιών, τη διαδικασία της μάθησης και την ακαδημαϊκή τους εξέλιξη. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού, νιώθουν ανασφάλεια, φόβο, απόγνωση και παρουσιάζουν τάσεις φυγής. Αισθάνονται ότι απειλούνται, τρομάζουν, αρνούνται να πάνε σχολείο και παρουσιάζουν συμπτώματα σχολικής φοβίας. Μπορεί επίσης να γίνουν επιθετικά και νευρικά, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τα ίδια τα παιδιά ? θύματα μπορούν να γίνουν θύτες σε άλλα παιδιά ή στα αδέρφια τους στο σπίτι.
Το μήνυμα του Κυριάκου Πιερρακάκη για την Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού
Η Πανελλήνια Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού υπογραμμίζει το κοινό χρέος να αντιμετωπίσουμε στη ρίζα της μια από τις μεγαλύτερες εκπαιδευτικές και κοινωνικές προκλήσεις της εποχής. Η ημέρα αυτή είναι απλώς μια υπενθύμιση. Καθημερινά πρέπει να ενώνουμε δυνάμεις ώστε η βία με οποιαδήποτε μορφή της να μείνει οριστικά έξω από το σχολείο και έξω από την κοινωνία. Το μήνυμά μας είναι ξεκάθαρο: «καμία ανοχή στον φόβο, καμία σιωπή στη βία». Οι συμπεριφορές που πληγώνουν τις παιδικές και εφηβικές ψυχές δεν είναι ανεκτές. Κανένα παιδί δεν είναι μόνο του. Κάθε παιδί δικαιούται να νιώθει ελεύθερο απολαμβάνοντας τον σεβασμό, τη στήριξη και την αποδοχή.
Στο Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού εργαζόμαστε ακριβώς σε αυτήν την κατεύθυνση. Ήδη, από τη σχολική χρονιά που διανύουμε, βλέπετε να έχουν αλλάξει πολλά στη μαθητική καθημερινότητα. Ο νέος σχολικός κανονισμός, η πλατφόρμα stop-bullying.gov.gr, η αύξηση του αριθμού των ψυχολόγων και των κοινωνικών λειτουργών στα σχολεία, τα προγράμματα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών και η αύξηση των Δράσεων Ενεργού Πολίτη στο ωρολόγιο πρόγραμμα αποτελούν μερικές μόνο από τις παρεμβάσεις που έχουμε υλοποιήσει. Η εφαρμογή κάθε νέας πολιτικής δεν είναι πάντα εύκολη, όπως αυτή της απαγόρευσης της εμφανούς κατοχής και χρήσης κινητών τηλεφώνων. Ωστόσο, είναι ένα μέτρο που πέτυχε γιατί όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι ήταν αναγκαίο και αγκαλιάστηκε από τους εκπαιδευτικούς, τις οικογένειες αλλά, κυρίως, από τη μαθητική κοινότητα.
Θα ήθελα να κλείσω το σημερινό μήνυμα με μία προτροπή στις μαθήτριες και τους μαθητές. Σπάστε τη σιωπή, μιλήστε με θάρρος για οποιοδήποτε περιστατικό βίας, μικρότερο ή μεγαλύτερο, το οποίο βιώνετε ή του οποίου έχετε υπάρξει μάρτυρες. Είμαστε και θα είμαστε όλοι δίπλα σας.
Ο στόχος είναι κοινός: η περιθωριοποίηση της βίας και του φόβου. Η αληθινή δύναμή σας είναι ο σεβασμός και η αλληλεγγύη.
21°
