Οι αθάνατες γυναίκες της αρχαίας τραγωδίας

Οι ηρωίδες της αρχαίας τραγωδίας αψηφούν χώρο και χρόνο. Δεν ανήκουν στο παρελθόν. Κάθε φορά που ανοίγει η αυλαία κι ένας ηθοποιός απαγγέλλει τα λόγια τους στη σκηνή, εκείνες παίρνουν ανάσα. Κάθε φορά που ένα κοινό συγκινείται, θυμώνει, ταυτίζεται μαζί τους, οι ψυχές τους φτερουγίζουν μέσα στον χρόνο, μεγαλουργούν και διεκδικούν ξανά τη θέση τους στο σήμερα. Είναι οι φάροι μας στα πυκνά σκοτάδια. Δεν είναι απλά δραματικοί χαρακτήρες. Είναι δυνάμεις της φύσης. Είναι ο αέρας. Η φωτιά που σε καίει. Το νερό που σε ξεδιψάει. Είναι φωνές που δε σιγούν ποτέ. Είναι φωνές που αντηχούν από την Επίδαυρο, τη Δωδώνη, το Ηρώδειο μέχρι τα πιο σύγχρονα θέατρα του κόσμου. Είναι ηθικά διλήμματα. Πάθη. Επαναστάσεις. Είναι αθάνατες.

Η Αντιγόνη είναι η αιώνια, η αιώνια επαναστάτρια. Στέκεται στιβαρή κι ατρόμητη, και λέει: 

«Ούτε εγώ θα ’χα φοβηθεί διαταγές θνητού να παραβώ, αν ήταν στα αλήθεια δυνατός να τις θέσει πάνω απ’ τους άγραφους και αιώνιους νόμους των θεών».

Κάθε φορά που ένας λαός εξεγείρεται ενάντια στην αδικία, η Αντιγόνη είναι εκεί. Όταν μια γυναίκα ορθώνει το ανάστημά της ενάντια στην εξουσία, όταν κάποιος διαλέγει την αλήθεια αντί για την υποταγή, η Αντιγόνη χαμογελάει. Σηκώνει το κεφάλι και βαδίζει περήφανη ανάμεσά μας.

Η Φωτιά της Οργής. Η Μήδεια ξυπνά κάθε φορά που μια γυναίκα προδομένη από την κοινωνία απαιτεί δικαιοσύνη. 

«Αλίμονο! Μάταια γέννησα παιδιά για έναν προδότη άντρα».

Η Μήδεια δε ζητάει συγχώρεση για την οργή της. Καίει ό,τι αγάπησε, ό,τι την πρόδωσε. Είναι η φωνή των γυναικών που δεν αποδέχονται να είναι θύματα.

Κλυταιμνήστρα, είναι η βασίλισσα που δεν υποτάχθηκε. Κάθε φορά που ένας άντρας νομίζει πως μπορεί να ελέγξει τη μοίρα μιας γυναίκας, η Κλυταιμνήστρα αναδύεται από τις σκιές και δηλώνει: 

«Συντρόφισσες, το έργο που σχεδίαζα εδώ και χρόνια πέτυχε!»

Είναι μια γυναίκα που διεκδικεί την εξουσία σε έναν κόσμο που τη θέλει υποταγμένη. Είναι η δραματική εικόνα κάθε γυναίκας που αποφασίζει να πάρει τη μοίρα στα χέρια της, ακόμα κι αν το τίμημα είναι βαρύ.

Ηλέκτρα, η Φωνή της Εκδίκησης. Όταν κάποιος προδίδει το αίμα του, η Ηλέκτρα δεν ξεχνά. Στο σκοτάδι της σκηνής, η φωνή της αντηχεί:

«Δεν είναι αρκετό να οργίζεσαι. Πρέπει να δράσεις!»

Ζει σε κάθε άνθρωπο που διψά για δικαιοσύνη. Σε κάθε αγώνα με σκοπό την αποκατάσταση της αλήθειας. Σε κάθε απόφαση να μην ξεχαστεί ένα έγκλημα. Δε συμβιβάζεται.

Ιφιγένεια. Η αγνή κόρη. Η θυσία που ζει για πάντα. Ένα κορίτσι αναγκάζεται να θυσιάσει τα όνειρά του για τις επιθυμίες των ανδρών. Βλέπεις τα σχέδιά σου να συντρίβονται από αποφάσεις ισχυρότερων; Η Ιφιγένεια ψιθυρίζει:

«Θυσιάστηκα για τον πόλεμο των ανδρών».

Δεν εξαφανίζεται. Δεν πεθαίνει. Ντύνεται με άμφια, ζωσμένη με σοφία. Η Ιφιγένεια γίνεται ιέρεια. Γίνεται σύμβολο επιβίωσης. Κάθε φορά που κάποιος ορθώνει ανάστημα και βρίσκει τη δύναμη να συνεχίσει, ακόμα κι όταν όλα δείχνουν χαμένα, η Ιφιγένεια είναι εκεί.

Η θλίψη που έγινε εκδίκηση. Η Εκάβη. Όταν μια μάνα χάνει τα πάντα, όταν ένας λαός χάνει τη γη του, όταν ένας άνθρωπος βλέπει το τέλος του κόσμου του, η Εκάβη δεν υποχωρεί. Δε σιωπά. Αντί να πνιγεί στον πόνο της, σηκώνεται και ζητάει εκδίκηση.

«Τι άλλο μένει όταν έχουν χαθεί τα πάντα, αν όχι να εκδικηθείς αυτούς που σου τα πήραν;»

Η Εκάβη ζει σε κάθε γυναίκα που ο πόνος της γίνεται δύναμη.

Κασσάνδρα. Η φωνή που κανείς δεν ακούει. Κάθε φορά που κάποιος προειδοποιεί για ένα κακό που έρχεται και κανείς δεν τον ακούει, η Κασσάνδρα αναπνέει ξανά.

«Τους προειδοποίησα, αλλά δεν με πίστεψαν».

Όταν η επιστήμη φωνάζει για την κλιματική αλλαγή, όταν οι άνθρωποι προειδοποιούν για τον κίνδυνο του πολέμου, όταν μια γυναίκα μιλάει για την αλήθεια της και αγνοείται, η Κασσάνδρα γελάει πικρά. 

Οι ηρωίδες είναι ζωντανές. Όχι μόνο στο θέατρο, αλλά σε κάθε γυναίκα που μάχεται, διεκδικεί, εκδικείται, θρηνεί και επιβιώνει.

Η Αντιγόνη. Ανασταίνεται όταν κάποιος αντιστέκεται στην αδικία.
Η Μήδεια. Αναγεννιέται κάθε φορά που μια γυναίκα αρνείται να είναι θύμα.
Η Κλυταιμνήστρα. Ζει μέσα σε κάθε γυναίκα που διεκδικεί την εξουσία της.
Η Ηλέκτρα. Είναι σε κάθε φωνή που απαιτεί δικαιοσύνη.
Η Ιφιγένεια. Ακόμη κι όταν όλα φαίνονται χαμένα, επιβιώνει. 
Η Εκάβη. Εκπροσωπεί τη φωνή των αθώων. Ζητά εκδίκηση. 
Η Κασσάνδρα. Μπορεί κανείς να μην την ακούει. Συνεχίζει όμως να προειδοποιεί. 

Όσο υπάρχουν άνθρωποι που τις ακούνε, όσο υπάρχουν στόματα που προφέρουν τα ονόματά τους, αυτές οι γυναίκες δε θα σβήσουν ποτέ. Είναι αθάνατες.