Τα ελληνικά πανεπιστήμια ως πυλώνες εκπαίδευσης στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων
Η Διακήρυξη των Βρυξελών που συμφωνήθηκε στην πρόσφατη διάσκεψη κορυφής, από τους αρχηγούς κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιβεβαίωσε ότι, λόγω των ευρύτερων γεωπολιτικών εξελίξεων, η σημασία της ένταξης των κρατών των Δυτικών Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πιο σημαντική από ποτέ για την Ευρώπη, και αποτελεί μια γεωστρατηγική επένδυση στην ειρήνη, την ασφάλεια και την ευημερία. Για την Ελλάδα, αυτή η προοπτική δεν είναι απλώς ζήτημα γειτονικής συνεργασίας, αλλά και μια μοναδική ευκαιρία για την ανάδειξη του ρόλου της ως γέφυρας ανάμεσα στην Ευρώπη και τα Δυτικά Βαλκάνια.
Η προετοιμασία των Δυτικών Βαλκανίων για την ένταξή τους στην ΕΕ απαιτεί, μεταξύ άλλων, και την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού της δημόσιας διοίκησης και των επιχειρήσεων τους. Οι μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται για την εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο απαιτούν στελέχη με υψηλό επίπεδο τεχνογνωσίας, γνώση των ευρωπαϊκών θεσμών και πολιτικών, καθώς και δεξιότητες προσαρμογής σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά. Η συμμετοχή όμως νέων στην ανώτατη εκπαίδευση στις χώρες αυτές είναι από τις χαμηλότερες στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η προσδοκώμενη ανάπτυξη στην πορεία της ενσωμάτωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η διεύρυνση της μεσαίας τάξης των χωρών αυτών, αναμένεται τα προσεχή χρόνια να αυξήσει τη ζήτηση για ανώτατες σπουδές που η τοπική προσφορά δεν θα είναι εύκολο να ικανοποιήσει.
Την ίδια ώρα, τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια βρίσκονται αντιμέτωπα με τις μεγάλες προκλήσεις της λειτουργίας μη κρατικών πανεπιστημίων (από το 2025), της δημογραφικής καθίζησης (από το 2026), των μεταβολών στις προτιμήσεις κλάδων σπουδών των νέων, ενώ εκκρεμεί η αναδιάρθρωσή τους μετά τη θεσμοθέτηση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής και τις χιλιάδες θέσεις που μένουν κενές κάθε χρόνο. Η διεθνοποίηση των δημόσιων πανεπιστημίων αποτελεί μονόδρομο για την επιβίωση και την περαιτέρω ανάπτυξη τους.
Στο πλαίσιο αυτό, η στόχευση στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων αποτελεί μια στρατηγική επένδυση. Τα ελληνικά πανεπιστήμια, με την ισχυρή τους παρουσία σε τομείς όπως οι ευρωπαϊκές σπουδές, η οικονομία, η διοίκηση, η τεχνολογία, η γλωσσομάθεια μπορούν να λειτουργήσουν ως πυλώνες εκπαίδευσης και καινοτομίας για την ευρύτερη Βαλκανική. Μέσω της παροχής προγραμμάτων σπουδών που εστιάζουν στις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών και στις ευρωπαϊκές απαιτήσεις, μπορούν να προσφέρουν τα κατάλληλα εφόδια στους φοιτητές, προωθώντας την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση των Δυτικών Βαλκανίων μέσα από την εκπαίδευση.
Για την υλοποίηση της ιδέας απαιτείται κινητοποίηση, συνεργασία και σχεδιασμός των υπηρεσιών του ελληνικού κράτους (υπουργεία Παιδείας και Εξωτερικών) και των πανεπιστημίων, και στενή συνεργασία με τις τοπικές αρχές και τα πανεπιστήμια των Δυτικών Βαλκανίων. Απαιτείται οργανωμένη προβολή των ελληνικών πανεπιστημίων και των προγραμμάτων τους στις χώρες αυτές (π.χ. με την σύσταση και λειτουργία γραφείων υποστήριξης), υποστήριξη της ανάπτυξης προγραμμάτων σε συνεργασία με πανεπιστήμια των χωρών αυτών, σύναψη εκπαιδευτικών συμφωνιών με αξιόπιστους τοπικούς παρόχους εκπαίδευσης, εγκατάσταση και λειτουργία παραρτημάτων των ελληνικών πανεπιστημίων στις χώρες αυτές. Απαιτείται, επίσης, φροντίδα για τη δημιουργία κατάλληλου και ελκυστικού ακαδημαϊκού περιβάλλοντος, υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικά προγράμματα, καθώς και ένα κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο για την ίδρυση, λειτουργία και διασφάλιση της ποιότητας των παραρτημάτων στο εξωτερικό.
Η Ελλάδα, μέσω της παρουσίας των πανεπιστημίων της στα Δυτικά Βαλκάνια, μπορεί να διαδραματίσει καίριο ρόλο στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ένταξης της περιοχής. Πέρα από την εμβάθυνση των σχέσεων με τις γειτονικές χώρες, η Ελλάδα αναδεικνύεται έτσι ως εκπαιδευτικός και πολιτισμικός κόμβος της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Οι εκπαιδευτικές σχέσεις με τις χώρες αυτές, ενισχύουν την εμπιστοσύνη και τη σταθερότητα της περιοχής, ωφελώντας μακροπρόθεσμα και την ελληνική οικονομία και ασφάλεια. Οι απόφοιτοι των ελληνικών πανεπιστημίων και των παραρτημάτων τους μπορούν να στελεχώσουν τις δημόσιες υπηρεσίες των χωρών αυτών, καθώς και τις επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων στην περιοχή, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητά τους.
Η επένδυση στην διεθνοποίηση των πανεπιστημίων δεν είναι μόνο πράξη εξωστρέφειας, αλλά και μια στρατηγική επιλογή που ενισχύει τη θέση της χώρας μας στον ευρωπαϊκό και διεθνή χάρτη, προάγοντας παράλληλα την περιφερειακή σταθερότητα και συνεργασία στην ευρύτερη περιοχή.
15°
