Τα έθιμα και οι παραδόσεις του Μεγάλου Σαββάτου ανά την Ελλάδα
Σε κλίμα κατάνυξης, οι πιστοί σε όλη τη χώρα γιορτάζουν σήμερα, Μεγάλο Σάββατο, την ταφή του Κυρίου και την κάθοδο Του στον Άδη, ενώ προετοιμάζονται για την Ανάστασή Του.
Τα μεσάνυχτα του Μ. Σαββάτου προς Κυριακή του Πάσχα εορτάζεται η Ανάσταση
Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, εορτάζεται στην εκκλησία η πρώτη Ανάσταση, κατά την οποία ψάλλεται το «ἀνάστα, ὁ Θεός, κρίνων τὴν γῆν, ὅτι σὺ κατακληρονομήσεις ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι». Το πρωί τελείται ο εσπερινός του Πάσχα. Η ακολουθία έχει αναστάσιμο και πανηγυρικό χαρακτήρα. Είναι η λεγομένη Πρώτη Ανάσταση.
«Σεισμός εγένετο μέγας», καθώς οι Μυροφόρες πλησιάζουν τον Τάφο του Ιησού. Φτάνοντας στο σημείο αντί για το πτώμα του Ιησού βλέπουν στη θέση του Άγγελο ο οποίος τους αναγγέλει πως ο «Κύριος Ανέστη». Οι Μυροφόρες τρέχουν να αναγγείλλουν την ευχάριστη είδηση στους Αποστόλους και ο ανεστημένος Ιησούς εμφανίζεται στο δρόμο τους.
Τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου προς Κυριακή του Πάσχα εορτάζεται η Ανάσταση του Χριστού. Στις εκκλησίες σβήνουν τα φώτα και ο ιερέας προβάλει στην Ωραία Πύλη, κρατώντας σε κάθε χέρι από μία δεσμίδα τριάντα τριών κεριών με το Άγιο Φως, και ψάλλοντας το «Δεύτε λάβετε Φως».
Στην συνέχεια ιερείς, ψάλτες και πιστοί βγαίνουν στο περίβολο της εκκλησίας όπου γίνεται η ανάγνωση του Ευαγγελίου της Αναστάσεως και ψάλλεται το «Χριστός Ανέστη εκ νεκρών θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις μνήμασι, ζωήν χαρισάμενος».
Την ίδια ώρα, λαμβάνουν χώρα εντυπωσιακά έθιμα σε κάθε γωνιά της χώρας. Οι μπότηδες στην Κέρκυρα, τα αερόστατα στο Λεωνίδιο, ο ρουκετοπόλεμος στη Χίο και το κάψιμο του Ιούδα στον Τυρό ξεχωρίζουν μεταξύ άλλων.
Το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου, ο εκάστοτε Πατριάρχης Ιεροσολύμων προβαίνει στην τελετή Αφής του Αγίου Φωτός στο ναό της Αναστάσεως. Πρόκειται για μια πανάρχαια τελετουργία, με θαυματουργικό υπόβαθρο και αμφιλεγόμενο χαρακτήρα. Το Άγιο Φως καταφθάνει στην Αθήνα το απόγευμα του Μεγάλου Σαββάτου με ειδική πτήση. Στην συνέχεια διαμοιράζεται ανά τη χώρα για να μοιρασθεί το βράδυ της Ανάστασης στους πιστούς. Κατά την άφιξη του Αγίου Φωτός στο αεροδρόμιο, του αποδίδονται τιμές αρχηγού κράτους.
Με χτυπήματα στα στασίδια και παρατεταμένες κωδωνοκρουσίες υποδέχονται πιστοί και κλήρος την Πρώτη Ανάσταση, το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου.
Κέρκυρα: Στις 6:οο το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου πραγματοποιείται το έθιμο του τεχνητού σεισμού στο ναό της Παναγίας των Ξένων. Γίνεται μετά το τέλος του «Αποστόλου» και αποτελεί αναπαράσταση του σεισμού που περιγράφεται στο Ιερό Ευαγγέλιο, ως επακόλουθο θριαμβικό γεγονός της Αναστάσεως του Κυρίου. Στις 9:00 γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της Εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα. Μαζί λιτανεύεται και το σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνα, σε ανάμνηση του θαύματος του Αγίου, που έσωσε τον Κερκυραϊκό λαό από τη σιτοδεία.
Στις 11:00 με το σήμα της πρώτης Ανάστασης και όταν ο Μητροπολίτης ψάλλει το «Ἀνάστα, ὁ Θεός, κρῖνον τὴν γῆν», οι καμπάνες όλων των εκκλησιών της Κέρκυρας χτυπούν χαρμόσυνα και οι κάτοικοι από τα μπαλκόνια τους ή τα παράθυρά τους ρίχνουν τους μπότηδες, τα πήλινα κανάτια, γεμάτα νερό, με στενό στόμιο και δυο χερούλια στο πλάι, δεμένα με κόκκινες κορδέλες.
Glomex Player(40599v1wl9o7vsfv, v-crx91t24dhqx)
Την ίδια ώρα στην περιοχή της Πίνιας διαδραματίζεται το έθιμο της Μαστέλας. Οι κάτοικοι τοποθετούν ένα βαρέλι γεμάτο νερό και στολισμένο με λουλούδια και κορδέλες και καλούν περαστικούς να ρίξουν κέρματα κάνοντας μια ευχή. Την ώρα της Πρώτης Ανάστασης, κάποιος πέφτει μέσα και μαζεύει τα νομίσματα.
Λεωνίδιο: Οι πιστοί των ενοριών κατασκευάζουν αερόστατα, τα οποία το βράδυ της Ανάσταση απελευθερώνουν για να πετάξουν ψηλά στον ουρανό.]
Glomex Player(40599v1wl9o7vsfv, v-crx4jvjo2ko1)
Χίος: Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου στον Βροντάδο ξεκινά ο ρουκετοπόλεμος, ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην τουρκική κατοχή. Αρχικά, οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής, εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια. Με το πέρασμα του χρόνου, όμως, αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες και βεγγαλικά. Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά.
Glomex Player(40599v1wl9o7vsfv, v-cryd5g9zlmi9)
Τυρός: Στον Τυρό, το παραθαλάσσιο χωριό της Αρκαδίας, το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου αναβιώνει ένα μοναδικό έθιμο, το κάψιμο του Ιούδα μέσα στη θάλασσα. Σε μια πλωτή πλατφόρμα τοποθετούνται ξύλα και από πάνω τους κρέμεται ένα ανθρώπινο ομοίωμα. Στη συνέχεια μπαίνει το μπουρλότο από τους Τσάκωνες πυρπολητές και το ομοίωμα παραδίδεται στη φωτιά, με τη συνοδεία πυροτεχνημάτων.
Κως: Οι εκκλησίες στρώνονται με μικρά μοβ μυρωμένα λουλούδια του βουνού που λέγονται λαμπρές. Οι νοικοκυρές φτιάχνουν τις λαμπρόπιττες και το γεμιστό αρνί.
Ζάκυνθος: Λίγο μετά τις 6:30 το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου έξω από τον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου γίνεται η πρώτη Ανάσταση και μόλις σβήσουν τα φώτα γίνεται ο «σεισμός». Η αναπαράσταση του σεισμού, που άνοιξε το καινό μνημείο, κύλησε την βαριά πλάκα και ελευθέρωσε το «εν εταίρα μορφή» σώμα του Θεανθρώπου, να βγει από τον τάφο.
Οι πιστοί βγαίνουν έξω από την εκκλησία με σιδερένιους ντενεκέδες και αρχίζουν και τους χτυπάνε με σίδερα για να κάνουν θόρυβο. Την ίδια στιγμή, στην Πλατεία Αγίου Μάρκου σπάνε οι πήλινες στάμνες.
Κύθνος: Στην Κύθνο το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου επικρατεί το έθιμο του «συχώριου». Όλοι όσοι έχουν πεθαμένους συγγενείς φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και ψωμί, τα οποία έχει «διαβάσει» ο παπάς και τα προσφέρουν στους επισκέπτες και στους κατοίκους του νησιού.
Καλάβρυτα: Τις λαμπάδες του ναού ανάβουν κατά οικογένειες, ενώ ψάλλουν το «Δεύτε λάβετε φως».
Ραψομάτι Αρκαδίας: Το Άγιο Φως το παίρνει πρώτη μια νιόνυφη, φιλάει το χέρι του παπά και του δίνει το τσιμπιλχανέ (χρήματα).
ΚορώνηΜεσσηνίας: Οι πιστοί σπάνε πήλινα κανάτια «για τη χάρη του Χριστού», αλλά και «για την εκφόβιση των δαιμόνων που αντιμάχονται την Ανάσταση του Σωτήρος».
Σινώπη: Το βράδυ της Ανάστασης όταν πει ο παπάς το «Χριστός Ανέστη» ο κάθε πιστός παίρνει από ένα δαφνόφυλλο να το κάψει, γιατί η δάφνη είναι καταραμένο δέντρο (από τη δάφνη κρεμάστηκε ο Ιούδας).
Σύρος: Το Μεγάλο Σάββατο αρχίζει με το κάψιμο του φανού, στη θέση στην Κιουρά της Πλάκας. Το έθιμο αυτό έχει σχέση με τη δεισιδαιμονία του λαού, που πιστεύει ότι η καταστροφή του ομοιώματος του προδότη θα τον απαλλάξει από τα όποια δεινά.
Σκιάθος: Στη Σκιάθο η περιφορά του Επιταφίου ξεκινά στις 4:00 το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Οι Επιτάφιοι της Παναγίας και των Τριών Ιεραρχών συναντιούνται και περιφέρονται στα καλντερίμια του νησιού, με τον «προεξάρχοντα» να απαγγέλλει δυνατά τους θρηνητικούς ψαλμούς και πίσω του να ψάλλουν οι πιστοί.
Στη Φθιώτιδα τη νύχτα που γίνεται η Ανάσταση, ένας Επίτροπος της Εκκλησίας παίρνει μια σκλίδα (καλάμι από βρίζα) αγιασμένη από τον αγιασμό των Φώτων, ανεβαίνει στο καμπαναριό ψηλά και την ανάβει για να προφυλάξουν ολόκληρη την περιοχή από το χαλάζι. Ο τόπος που θα δει το φως αυτής της σκλίδας δεν κινδυνεύει από χαλάζι. Το Άγιο Φως της Ανάστασης, που θα φωτίσει το αγιασμένο από τα Φώτα καλάμι, έχει την δύναμη να προστατεύσει ολόκληρη την περιοχή που θα φωτίσει από το Άγιο Φως.
Πάτμος: Η Ανάσταση γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα στο μοναστηριακό συγκρότημα του νησιού, αλλά και στο γυναικείο μοναστήρι του Ευαγγελισμού έξω από τη Χώρα, ενώ την Κυριακή του Πάσχα, το απόγευμα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η δεύτερη Ανάσταση κατά την οποία το ευαγγέλιο διαβάζεται στα ιταλικά, τα γαλλικά, τα ρωσικά, τα αγγλικά, τα γερμανικά και τα σερβικά, αλλά και στα αρχαία ομηρικά ελληνικά.
Καλαμάτα: Αναβιώνει ένα έθιμο, το οποίο πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών». Οι διαγωνιζόμενοι, με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο, στο γήπεδο του Μεσσηνιακού, με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου.
16°
