Γιατί πετάμε χαρταετό την Καθαρά Δευτέρα

Γιατί πετάμε χαρταετό την Καθαρά Δευτέρα; Λίγο ή πολύ όλοι κάποια στιγμή της ζωής μας έχουν τηρήσει το έθιμο, ή έχουμε δει πολύχρωμους χαρταετούς να λικνίζονται στον αέρα. Πώς προέκυψε, όμως, το έθιμο και ποιοι βρίσκονται πίσω από την πρώτη κατασκευή χαρταετού. 

Γιατί πετάμε χαρταετό την Καθαρά Δευτέρα

Σύμφωνα με θεωρίες, το πέταγμα του χαρταετού υποδηλώνει την ανάταση, την κάθαρση της ψυχής μετά το διονυσιακό ξεφάντωμα της Αποκριάς, γι' αυτό και τον πετάμε την Καθαρά Δευτέρα. Ως χριστιανική θεώρηση το πέταγμα του αετού συμβολίζει το ανθρώπινο πνεύμα που είναι πλασμένο για να πετά στα ουράνια και με αυτόν τον τρόπο είναι σαν να ερχόμαστε πιο κοντά στον Θεό. Το σώμα του χαρταετού και η ουρά του συμβολίζουν το σώμα και το πνεύμα του ανθρώπου, και για να πετάξουν χρειάζεται ισορροπία. 

Η ιστορία του χαρταετού

Οι χαρταετοί έχουν μια μακρά ιστορία και υπάρχουν πολλοί τύποι χαρταετών που υψώνονται στον αέρα, με αφορμή στην Ελλάδα την Καθαρά Δευτέρα. Ο χαρταετός έχει θεωρηθεί εφεύρεση των Κινέζων φιλοσόφων Mozi και Lu Ban του 5ου αιώνα π.Χ. Υλικά ιδανικά για την κατασκευή χαρταετού ήταν άμεσα διαθέσιμα, όπως μεταξωτό ύφασμα για υλικό πανιών. Μέχρι το 549 μ.Χ., σίγουρα πετούσαν χαρταετοί, καθώς καταγράφηκε ότι εκείνη τη χρονιά ένας χαρταετός χρησιμοποιήθηκε ως μήνυμα για μια αποστολή διάσωσης. Οι αρχαίες και μεσαιωνικές κινεζικές πηγές περιγράφουν τους χαρταετούς που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση αποστάσεων, τη δοκιμή του ανέμου, τη σηματοδότηση και την επικοινωνία για στρατιωτικές επιχειρήσεις. Οι παλαιότεροι γνωστοί κινέζικοι χαρταετοί ήταν επίπεδοι και συχνά ορθογώνιοι. Οι χαρταετοί ήταν διακοσμημένοι με μυθολογικά μοτίβα και θρυλικές φιγούρες, μερικοί ήταν εφοδιασμένοι με χορδές και σφυρίχτρες για να κάνουν μουσικούς ήχους ενώ πετούσαν. 

Μετά την εισαγωγή του στην Ινδία, ο χαρταετός εξελίχθηκε περαιτέρω σε μαχητικό χαρταετό, γνωστό ως patang στην Ινδία, όπου χιλιάδες πετούν κάθε χρόνο σε φεστιβάλ όπως το Makar Sankranti. Οι χαρταετοί ήταν γνωστοί σε όλη την Πολυνησία, μέχρι τη Νέα Ζηλανδία. Οι ανθρωπόμορφοι χαρταετοί από ύφασμα και ξύλο χρησιμοποιούνταν σε θρησκευτικές τελετές για να στείλουν προσευχές στους θεούς. Οι πολυνησιακές παραδόσεις χαρταετών χρησιμοποιούνται από τους ανθρωπολόγους για να πάρουν μια ιδέα για τις πρώιμες «πρωτόγονες» ασιατικές παραδόσεις που πιστεύεται ότι υπήρχαν κάποτε στην Ασία.

Οι χαρταετοί άργησαν να φτάσουν στην Ευρώπη. Ιστορίες χαρταετών μεταφέρθηκαν για πρώτη φορά στην Ευρώπη από τον Μάρκο Πόλο προς τα τέλη του 13ου αιώνα. Το 1752, ο Benjamin Franklin δημοσίευσε μια περιγραφή ενός πειράματος χαρταετού για να αποδείξει ότι ο κεραυνός προκλήθηκε από τον ηλεκτρισμό. Οι χαρταετοί έπαιξαν επίσης καθοριστικό ρόλο στην έρευνα των αδελφών Ράιτ και άλλων, καθώς ανέπτυξαν το πρώτο αεροπλάνο στα τέλη του 1800. Αναπτύχθηκαν πολλά διαφορετικά σχέδια χαρταετών που ανυψώνουν τον άνθρωπο. Η περίοδος από το 1860 έως το 1910 περίπου έγινε η ευρωπαϊκή «χρυσή εποχή του kiting». 

Τον 20ο αιώνα αναπτύσσονται πολλά νέα σχέδια χαρταετού. Οι χαρταετοί χρησιμοποιήθηκαν για επιστημονικούς σκοπούς, ειδικά στη μετεωρολογία, την αεροναυπηγική, τις ασύρματες επικοινωνίες και τη φωτογραφία. Οι χαρταετοί χρησιμοποιούνται πλέον κυρίως για αναψυχή. Ελαφρά συνθετικά υλικά (ripstop νάιλον, πλαστική μεμβράνη, σωλήνας από ανθρακονήματα και ράβδοι) χρησιμοποιούνται για την κατασκευή χαρταετού. Συνθετικό σχοινί και κορδόνι χρησιμοποιούνται ως καλούμπα. 

Οι χαρταετοί χρησιμοποιήθηκαν και για στρατιωτικούς σκοπούς 

Οι χαρταετοί έχουν χρησιμοποιηθεί για στρατιωτικούς σκοπούς στο παρελθόν, όπως σηματοδότηση, παράδοση πυρομαχικών και για παρατήρηση, τόσο με την ανύψωση ενός παρατηρητή πάνω από το πεδίο της μάχης, όσο και με τη χρήση αεροφωτογράφησης χαρταετού. Οι χαρταετοί χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στον πόλεμο από τους Κινέζους. Κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Σονγκ, το Κοράκι της Φωτιάς, ένας χαρταετός που μετέφερε εμπρηστική σκόνη, ένα φιτίλι και ένα αναμμένο ραβδί θυμιάματος αναπτύχθηκε ως όπλο.

Σύμφωνα με τον Samguk Sagi, το 647 ο Kim Yu-sin, ένας Κορεάτης στρατηγός του Silla συγκέντρωσε τα στρατεύματά του για να νικήσει τους επαναστάτες χρησιμοποιώντας φλεγόμενους χαρταετούς που τρόμαξαν επίσης τον εχθρό. Χαρταετοί χρησιμοποιήθηκαν επίσης από τον ναύαρχο Yi της δυναστείας Joseon (1392–1910) της Κορέας. Κατά τη διάρκεια των ιαπωνικών εισβολών στην Κορέα (1592-1598), ο ναύαρχος Yi διέταξε το ναυτικό του χρησιμοποιώντας χαρταετούς. Οι χαρταετοί του είχαν συγκεκριμένα σημάδια που κατευθύνουν τον στόλο του να εκτελεί διάφορες παραγγελίες.

Οι χαρταετοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ραδιοφωνικούς σκοπούς, με χαρταετούς που φέρουν κεραίες για πομπούς MF, LF ή VLF. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για τον σταθμό λήψης της πρώτης υπερατλαντικής μετάδοσης από τον Marconi. 

Οι γιορτές που έχουν συνδεθεί με το πέταγμα του χαρταετού

Στο Αφγανιστάν, το πέταγμα χαρταετού είναι ένα δημοφιλές παιχνίδι, γνωστό στο Dari ως Gudiparan Bazi. Κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, το πέταγμα χαρταετού απαγορεύτηκε, μεταξύ διαφόρων άλλων ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων. 

Στο Πακιστάν, το πέταγμα χαρταετού είναι γνωστό ως Gudi-Bazi ή Patang-bazi. 

Στην Ινδονησία οι χαρταετοί πετούν τόσο ως άθλημα, όσο και ως αναψυχή. Στο Βιετνάμ, οι χαρταετοί πετούν χωρίς ουρές. Αντίθετα, προσαρμόζονται μικρά φλάουτα που επιτρέπουν στον άνεμο να «βουίζει» μια μουσική μελωδία.

Στην Ιαπωνία, το πέταγμα χαρταετού είναι παραδοσιακά ένα παιδικό παιχνίδι στις διακοπές της Πρωτοχρονιάς και στο Φεστιβάλ Αγοριών τον Μάιο. 

Στην Ελλάδα και την Κύπρο το πέταγμα χαρταετού είναι παράδοση για την Καθαρά Δευτέρα, την πρώτη μέρα της Σαρακοστής. Στη Βρετανική Υπερπόντια Επικράτεια των Βερμούδων, οι παραδοσιακοί χαρταετοί των Βερμούδων κατασκευάζονται και πετούν το Πάσχα, για να συμβολίσουν την ανάβαση του Χριστού. Στη Φουερτεβεντούρα ένα φεστιβάλ χαρταετού πραγματοποιείται συνήθως το Σαββατοκύριακο που βρίσκεται πλησιέστερα στις 8 Νοεμβρίου και διαρκεί 3 ημέρες.