Μεγαλώνοντας ως γκέι γυναίκα στα τέλη του 20ού αιώνα

Η Άννα είναι 50 χρονών, μεγάλωσε σε μία επαρχιακή πόλη και τα τελευταία 20 χρόνια ζει στην Αθήνα και εργάζεται σε μία πολυεθνική στον κατασκευαστικό τομέα. Στην ιστορία της αντικατοπτρίζονται τα βιώματα μιας ολόκληρης γενιάς γυναικών, και περισσότερων, που έχοντας διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό έπρεπε να ζουν κρυφές ζωές.

Η ιστορία της Άννας, μιας γυναίκας με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό

Για τις προηγούμενες γενιές τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα και οι γκέι γυναίκες είχαν πολύ λιγότερη ορατότητα από τους άνδρες, έτσι δεν είναι;
Νομίζω ότι αυτό οφείλεται στη γενικότερη θέση της γυναίκας, που δεν ξέφευγε ούτε σε αυτό το κομμάτι. Οι δικές μας γενιές γυναικών, ειδικά στην επαρχία, μεγάλωναν με την έγνοια να προσέχουν τι θα πει ο κόσμος, και γι’ αυτό τον λόγο πάντα κρύβονταν –όπως και σήμερα– περισσότερο από τους άντρες. Επιπλέον πολλές γυναίκες γκέι, επειδή ήθελαν να κάνουν παιδιά, κατάπιαν τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό, παντρεύτηκαν με άντρες και καταπιέστηκαν, γιατί στην κοινωνία που μεγαλώσαμε το να κάνεις παιδί προϋπέθετε να είσαι παντρεμένη. Πιστεύω ακράδαντα ότι υπάρχουν πολλές γκέι γυναίκες εκεί έξω παντρεμένες με παιδιά, έχω πολλά τέτοια παραδείγματα. Άλλες, αν είχαν καλό σύντροφο, έμειναν στον γάμο και άλλες χωρίσανε, πάντως ποτέ δεν χάρηκαν τη ζωή τους πολλές γυναίκες λεσβίες των προηγούμενων γενιών.

Δηλαδή οι άντρες επειδή μεγάλωναν με περισσότερα προνόμια και πιο ελεύθερα ήταν πιο χειραφετημένοι και ήξεραν να διεκδικούν περισσότερα. Ο σεξουαλικός προσανατολισμός ενέπιπτε κι αυτός στις διακρίσεις ανάμεσα στα δύο φύλα.
Ναι, νομίζω ότι η έλληψη ορατότητας έχει να κάνει πάρα πολύ με τη διάκριση των δύο φύλων. Και παρά το γεγονός ότι η γυναικεία σεξουαλικότητα θεωρούνταν κάτι πιο αποδεκτό στο συλλογικό φαντασιακό – και επειδή οι στρέιτ άντρες είχαν φετιχοποιήσει το λεσβιακό σεξ. Παλιότερα όταν κάποιος άκουγε ότι ένας άντρας είναι γκέι το μυαλό του πήγαινε στη σεξουαλική πράξη, και ίσως από εκεί έρχεται ως κατάλοιπό το «τι με νοιάζει εμένα τι κάνει ο άλλος στο κρεβάτι του» – φυσικά, δεν έχει να κάνει μόνο με το «κρεβάτι» ο σεξουαλικός μας προσανατολισμός.

Ενώ στις γυναίκες δεν ήταν ακριβώς έτσι, και δεν ξέρω αν παίζει ρόλο ότι από τη φύση τους είναι δυνάμει μητέρες. Πάντως παρά το ότι η σεξουαλική πράξη ανάμεσα σε δύο γυναίκες είναι πιο αποδεκτή στο φαντασιακό των περισσότερων σε σχέση με αυτή των αντρών, εντούτοις οι γυναίκες κρύβονταν περισσότερο. Και γι’ αυτό λέμε ότι αυτό εξηγείται από το ότι οι γυναίκες δεν μάθαιναν να διεκδικούν πράγματα για τον εαυτό τους, αλλά και επειδή γενικότερα η σεξουαλικότητα για αυτές ήταν κάτι δευτερεύον, δεν μάθαιναν να έχουν επιθυμίες και στο ερωτικό κομμάτι. Ενώ οι άντρες στερεοτυπικά κρίνονταν και από την επίδοσή τους στο σεξ, για παράδειγμα, στις γυναίκες άλλα ήταν τα σημαντικά, να είναι καλές μητέρες, νοικοκυρές και σύντροφοι.

Εσύ πότε το συνειδητοποιήσεις και πότε το αποδέχτηκες;
Το συνειδητοποίησα γύρω στα 18, 1992 ας πούμε, αλλά το αρνιόμουν και προσπαθούσα να κάνω σχέσεις με άντρες. Την πρώτη μου σχέση την έκανα όταν έφυγα από την πόλη μου για σπουδές, στα 22, κι ήταν σαν αδερφή, φίλη, σχέση μου, όλα μαζί. Ήμασταν τρία χρόνια μαζί και όταν χωρίσαμε άρχισα να προσπαθώ να κάνω πάλι σχέσεις με άντρες, αλλά ποτέ δεν μου άρεσε το σεξ, δεν πέρναγα καλά, ούτε ερωτεύτηκα ποτέ κάποιον άντρα. Μετά τα 29 ξεκίνησα να κάνω αποκλειστικά σχέσεις με γυναίκες.

Τι σε ενοxλούσε πιο πολύ στους περιορισμούς που αισθανόσουν ότι είχες;
Με ενοχλεί ακόμα πάρα πολύ το γεγονός ότι δεν το ήξεραν οι γονείς μου, γιατί πάντα είχα αυτή την ενοχή ότι λέω ψέματα, και επίσης δεν μπορούσα να φέρω τη σχέση μου στο σπίτι – θα ήθελα να μπορούσα να τους γνωρίσω τη σύντροφό μου. Και θα ήθελα στη δουλειά μου να μπορώ να πω τι μου έκανε η φίλη μου, όπως λένε οι άλλοι τι συνέβη στο δικό τους σπίτι. Επειδή δουλεύω σε μία πολυεθνική με πάρα πολλούς εργαζόμενους δεν τους εμπιστεύομαι όλους, και περισσότερο από το να με κοροϊδεύουν φοβάμαι μη μου δημιουργήσουν πρόβλημα, γιατί υπάρχουνε κάποιοι που ξέρω ότι είναι ομοφοβικοί.

Από την άλλη, στην εταιρία μας κάνουμε υποχρεωτικά σεμινάρια για το diversity, το συζητάμε δηλαδή, αλλά αυτό γίνεται στα πλαίσια του επιχειρείν. Eίναι σίγουρα σημαντικό, αλλά δεν ξέρω πόσο βοηθάει στην πράξη. Πάντως δεν νιώθω ελεύθερη να το πω, ακόμα και σε απλές συζητήσεις για το πού θα πάμε διακοπές το καλοκαίρι, εγώ πάντα πάω με παρέα. Βέβαια πολλοί το καταλαβαίνουν, γιατί υπάρχει και το άλλο στερεότυπο, ότι αν είσαι γυναίκα άνω των 40 και ανύπαντρη στο μυαλό πολλών παίζει να είσαι λεσβία.

Οπότε είσαι εντελώς ο εαυτός σου μόνο όταν βρίσκεσαι σε ασφαλή περιβάλλοντα;
Όταν βγαίναμε πηγαίναμε συνήθως σε γκέι μαγαζιά, κάτι που εμένα με κούραζε πολλές φορές, αλλά έτσι όπως είναι φτιαγμένη η κοινωνία, τουλάχιστον έτσι όπως ήταν, σε ανάγκαζε να γκετοποιηθείς. Για αυτό φτιάχνονταν αυτές οι πολύ μεγάλες παρέες γκέι γυναικών, σαν μικρές κοινότητες όπου μπορούσαμε να υπάρξουμε και να κοινωνικοποιηθούμε μεταξύ μας. Πώς;

Επειδή παλιότερα τα πράγματα ήταν ακόμα πιο δύσκολα και οι γκέι γυναίκες κρύβονταν πάρα πολύ, οι λεσβίες που ζούσαν πιο ανοιχτά πήγαιναν σε ένα μπαρ και γνωρίζονταν, τα έφτιαχναν, όταν χώριζαν έμεναν φίλες, μετά τα έφτιαχναν με κάποια άλλη που έρχονταν κι αυτή στην παρέα, που έμενε και ίσως και να έβρισκε σύντροφο μέσα σε αυτό τον κύκλο ασφαλείας, και έτσι οι παρέες μεγαλώνουν γιατί οι λεσβίες συνήθως όταν χωρίζουνε παραμένουν φίλες. Αυτό συμβαίνει σχεδόν σε όλες τις παρέες γκέι γυναικών, τουλάχιστον συνέβαινε. Τώρα που τα γκέι άτομα είναι απελευθερωμένα και εκφράζονται, και που μπορεί πιο εύκολα να βρεις να φλερτάρεις και να κοινωνικοποιηθείς, ανοίγει ο κύκλος.

Εσύ το έλεγες στο περιβάλλον σου, στην πόλη που μεγάλωσες;
Όχι γιατί το μεγαλύτερο μου θέμα πάντοτε, ο μεγάλος μου τρόμος και το κύριο μέλημά μου, ήταν να μην το μάθουν οι γονείς μου – επομένως δεν το έλεγα σε κανέναν από φόβο μήπως με κάποιο τρόπο φτάσει στα αυτιά τους. Νομίζω ότι αν μπορούσαν να το ξέρουν οι γονείς μου δεν θα κολλούσα πουθενά, θα το έλεγα σε όλο τον κόσμο. Κι αυτό δείχνει την ευθύνη που έχουν οι γονείς που δεν αποδέχονται τα παιδιά τους και τα αναγκάζουν να κρύβονται, γιατί τα γεμίζουν ενοχές. Στην αδελφή μου το είπα όταν πια έκανα την πρώτη μου σοβαρή σχέση, σε ένα μπαρ, στην πόλη μας, μου είπε ότι δεν είχε πρόβλημα και ότι έπρεπε να της το έχω πει και «το μόνο που έχω να σου πω είναι να κάνεις ένα παιδί». Βέβαια μετά για πολλούς μήνες δε με ρώτησε ξανά τίποτα, ήταν δηλαδή αμήχανη. Τώρα βέβαια δεν υπάρχει κανένα θέμα.

Επίσης παλιότερα υπήρχε αυτή η αντίληψη, που είχαμε εμείς οι ίδιες, ότι οι σχέσεις μεταξύ μας δεν κρατάνε, ότι κάποια στιγμή τελειώνουν και πας στην επόμενη. Εγώ ήμουνα πάντα κατά αυτού, ήθελα να έχω μια σύντροφο. Αλλά όταν κάναμε σχέση λέγαμε ότι θα τελειώσει και θα πάμε στην επόμενη γιατί εμείς δεν παντρευόμαστε, άρα με κάποιον τρόπο αυτοαναιρούμασταν όταν λέγαμε ότι δεν διαφέρουμε από τους στρέιτ. Συνήθως οι σχέσεις δεν κρατούσαν. Αυτό συνέβαινε και γιατί δύο γυναίκες, αναπόφευκτα, με το πέρασμα του χρόνου γίνονται φίλες, τελειώνει το ερωτικό και πας παρακάτω. Αν και γνωρίζω σχέσεις μακροχρόνιες που μετά από πολλά χρόνια δεν κάνουνε σεξ, αλλά μένουν μαζί σαν σύντροφοι. Επιπλέον τα στρέιτ ζευγάρια κάνουνε παιδί κι αυτό τους κρατάει περισσότερο, ενώ όταν δεν υπάρχει η προοπτική του παιδιού τελειώνει σχέση και πας στην επόμενη. Στη δική μου τη γενιά οι γκέι γυναίκες δεν έκαναν παιδί, ήταν απαγορευτικό, δεν υπήρχε καν στο μυαλό μας ότι μπορείς να κάνεις με εξωσωματική.

Οπότε αυτή η αλλαγή στο νόμο που αναγνωρίζει το δικαίωμα στον γάμο, ανοίγει προοπτική στους ανθρώπους να σκεφτούν να κάνουν οικογένεια.
Νομίζω ότι αν ήμουνα τώρα 35 χρονών και γίνονται όλα αυτά, θα σκεφτόμουνα να κάνω παιδί με τη σύντροφό μου. Αλλά όλα είναι αλλιώς. Θέλω να βγω έξω με τη Ν. και να την πάρω αγκαλιά, και δεν τολμάω. Μη μας δει κάποιος, μη σκεφτεί κάτι... Δεν είχε πολλές σχέσεις με γυναίκες στο παρελθόν, έχουμε έξι χρόνια διαφορά, και είναι πιο απελευθερωμένη. Ένιωσα ότι θα ήθελα να μείνω μαζί της, και εκείνη από ό,τι λέει, γι’ αυτό και ζούμε και οργανώνουμε τη ζωή μας μαζί. Όμως δεν μπορούμε να εκφραστούμε ελεύθερα.

Αν έχεις μάθει να σε νοιάζει τι θα πουν ο άλλοι, δυσκολεύεσαι περισσότερο, αν είσαι άνθρωπος που δε σε νοιάζει, με την καλή έννοια, είναι πολύ καλύτερα τα πράγματα. Στις διακοπές παλιότερα, μπορεί να ήμασταν τρία ζευγάρια γυναίκες, και ντρεπόμασταν να εμφανιστούμε το πρώτο βράδυ μαζί στο δωμάτιο με το διπλό κρεβάτι, ως ζευγάρι. Αυτά τα πράγματα τώρα έχουν αλλάξει, υπάρχει περισσότερη ορατότητα και δεν σε νοιάζει, και με τον νόμο που έρχεται η συζήτηση έχει ανοίξει και τα πράγματα θα είναι όλο και καλύτερα. Αλλά στη δική μου γενιά γνωρίζω ανθρώπους που οι γονείς τους τούς έδιωξαν από το σπίτι. Τις προάλλες μιλούσα με ένα συγγενικό μου πρόσωπο και πιάσαμε την κουβέντα για τον καινούργιο νόμο. Μου είπε «μα γιατί γίνεται τόσος ντόρος για 500 άτομα», και ήθελα να του πω ότι είναι πάρα πολλοί εκεί έξω. Υπάρχει αυτή η εσφαλμένη αντίληψη, όπως και ότι «ας κάνουν ό,τι θέλουν τι μας νοιάζει;» Όσοι το λένε αυτό μάλλον δεν καταλαβαίνουν, σίγουρα έχουν λάθος αντίληψη για την πραγματικότητα.