Αφιέρωμα: Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη - Η έννοια και η ουσία της

«Η υπευθυνότητα αναφέρεται στην υποχρέωση των επιχειρηματιών να επιδιώκουν εκείνες τις πολιτικές, να λαμβάνουν εκείνες τις αποφάσεις ή να ακολουθούν εκείνες τις δράσεις που να συνάδουν με τους στόχους και τις αξίες της κοινωνίας μας», Howard Bowen, πατέρας της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης

Αν για πολλούς η έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης υπήρξε για χρόνια ένας συγκεχυμένος όρος στο ευρύτερο πλαίσιο του «πολιτικού ορθολογισμού» των επιχειρήσεων, μια σειρά γεγονότων καθοριστικής σημασίας ήρθαν να αποδείξουν ότι η ΕΚΕ δεν διαμορφώνει απλώς μια συμβατική υποχρέωση του επιχειρείν να δείξει το κοινωνικό του πρόσωπο, αλλά αποτελεί μια ουσιαστική κοινωνική συνδρομή συνυφασμένη πλέον με τα πρότυπα εταιρικής λειτουργίας.

Δραματικά γεγονότα όπως η φωτιά στο Μάτι, ή το πρόσφατο ξέσπασμα της πανδημίας του covid, έδειξαν τα ισχυρά αντανακλαστικά του επιχειρηματικού κόσμου ο οποίος παρείχε στήριξη, ανακούφιση και ουσιαστική συνδρομή. Για τα ελληνικά δεδομένα, η άμεση κινητοποίηση των μεγαλύτερων επιχειρήσεων της χώρας για τη χρηματοδότηση νέων ΜΕΘ και υποδομών αποθεραπείας κορωνοϊού ήταν και παραμένει ένα απτό παράδειγμα της ευαισθησίας των επιχειρήσεων στα δεδομένα που διαμορφώνονται.

Η σχέση της επιχείρησης με την κοινωνία είναι αμφίδρομη και για τον λόγο αυτό οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί πλέον αναγνωρίζουν την ευθύνη που τους αναλογεί απέναντι στην κοινωνία και το περιβάλλον και αντίστοιχα προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους, εντάσσοντας τις κοινωνικές πολιτικές στα μοντέλα βιώσιμης ανάπτυξης.

Οι κοινωνικοί, περιβαλλοντικοί και οικονομικοί παράγοντες, όπως είναι η καταστροφή του περιβάλλοντος, η ζήτηση για φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα, η προσέλκυση ξένων επενδύσεων αλλά και η μεταφορά των επιχειρήσεων σε χώρες με πιο φθηνά εργατικά χέρια οδήγησαν στην εμφάνιση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ).

Ιστορικά, οι επιχειρήσεις στην κατεύθυνση ενίσχυσης της φήμης τους έχουν υιοθετήσει διάφορες τεχνικές, όπως είναι η διαφήμιση ή οι δημόσιες σχέσεις. Μια τέτοια τεχνική, ή εργαλείο, είναι και η εταιρική κοινωνική ευθύνη, η οποία όμως αντανακλά τη μεταβολή που έχει επέλθει τα τελευταία χρόνια στον τρόπο επικοινωνίας μεταξύ επιχειρήσεων και κοινού, μέσα από την επανάσταση στη διάχυση των πληροφοριών.

Το κοινό αγοράζει αγαθά ή υπηρεσίες ανάλογα με την οικονομική του άνεση και τη φήμη μιας εταιρείας, αλλά πλέον θα προτιμήσει εκείνες τις επιχειρήσεις που με τη στάση τους πείθουν ότι ευαισθητοποιούνται για τα προβλήματα, αντιμετωπίζοντάς τα ως κοινά.

Μέσω της κοινωνικής ευθύνης προβάλλεται η υπευθυνότητα, η κοινωνική ευσυνειδησία, η ευαισθησία και η επιχειρηματική ηθική της επιχείρησης. Οι επιχειρήσεις ενσωματώνουν στρατηγικές με τις οποίες φροντίζουν να λειτουργούν σωστά, να έχουν αξίες και να αναγνωρίζουν την ευθύνη που έχουν απέναντι στην κοινωνία και το περιβάλλον. Δηλαδή η επιχείρηση, ενσωματώνοντας την κοινωνική ευθύνη στις στρατηγικές της, κινείται να αναδειχθεί πέρα από τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προσφέρει, ενσωματώνοντας στους στόχους της την ενίσχυση των προτύπων της κοινωνικής ανάπτυξης, της συνδρομής και της προστασίας.

Τα αποτελέσματα της εφαρμογής της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι άμεσα ορατά. Υποστηρίζουν όμως τις αξίες και την εικόνα της επιχείρησης, ενισχύουν την αξιοπιστία της στους ενδιαφερόμενους φορείς, αλλά και την ανταγωνιστικότητά της στο παγκόσμιο πλέον επιχειρηματικό περιβάλλον.

Η ΕΚΕ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ

Η βιομηχανική επανάσταση θεωρείται το σημείο εκκίνησης για την ανάληψη κοινωνικών πρωτοβουλιών από την πλευρά των επιχειρήσεων. Τότε οι μεγάλες εταιρείες εξέφραζαν την κοινωνική υπευθυνότητα προσφέροντας κατοικία στους εργαζόμενούς τους ή φροντίζοντας βασικές ανάγκες για αυτούς και τις οικογένειές τους. Με την έλευση του 20ού αιώνα και την καθιέρωση των νομικών πλαισίων λειτουργίας των επιχειρήσεων, αλλά και την ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας, ιδιαίτερα μετά το κραχ του 1929, το πνεύμα της «φιλανθρωπίας» παραχώρησε τη θέση του σε πιο ουσιώδεις δομές εταιρικής υπευθυνότητας, που ενισχύθηκαν περισσότερο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την ανάδειξη των πολυεθνικών εταιρειών. Όμως μέχρι και τη δεκαετία του ’70, η έννοια της ΕΚΕ πρακτικά εξακολουθούσε να εξαντλείται σε πρακτικές παροχών.

Σήμερα, η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και η απελευθέρωση των αγορών έχουν ανεβάσει τον πήχη για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν και συμπεριφέρονται οι επιχειρήσεις. Η ανάγκη ύπαρξης ελάχιστων κανόνων λειτουργίας και ελέγχου διαμορφώνουν ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο οι επιχειρήσεις καλούνται σήμερα να εντάξουν τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στον πυρήνα της επιχειρηματικής τους σκέψης, καθιστώντας την υπόθεση της ΕΚΕ επίκαιρη αλλά και ουσιώδη την εφαρμογή της.

Η ΕΚΕ δεν έχει ως στόχο την προβολή της επιχείρησης ως ευαισθητοποιημένης μονάδας, αλλά την εξισορρόπηση κερδοφορίας και της βιώσιμης ανάπτυξης με κοινωφελή σκοπό. Η αναγνώριση της εταιρείας ως κοινωνικά υπεύθυνης στοχεύει στην καλύτερη συνεργασία μεταξύ των εργαζομένων, στην αύξηση της παραγωγικότητάς τους αλλά και στη δημιουργία εμπιστοσύνης προς τον καταναλωτή και προς όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς μιας συνειδητοποιημένης κοινωνίας. Με την εφαρμογή προγραμμάτων ΕΚΕ οι επιχειρήσεις διατηρούν τη φήμη τους, προσελκύουν νέους πελάτες και αποτελούν σημαντικό κομμάτι της πολιτικής διαχείρισης κινδύνων.

ΕΚΕ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΗΘΙΚΗ

Στην ανάπτυξη της σημερινής φιλοσοφίας της ΕΚΕ συνέβαλε σημαντικά και η εξέλιξη της έννοιας της επιχειρηματικής ηθικής (business ethics) τις τρεις τελευταίες δεκαετίες. Η βέλτιστη επιχειρηματική ηθική επιτυγχάνεται με την ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης και ηθικών αρχών μεταξύ του ανθρώπινου δυναμικού μιας επιχείρησης και του εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης για την προαγωγή του κοινωνικού συμφέροντος. Αντίστοιχα συνδυασμένη με την ΕΚΕ είναι και η εταιρική διακυβέρνηση, δηλαδή το ρυθμιστικό και κανονιστικό πλαίσιο για την αποδοτική διαχείριση των πόρων της εταιρείας, προκειμένου να επιτευχθεί η μεγιστοποίηση της αξίας της επιχείρησης.

Με το ελληνικό επιχειρείν να έχει επιτύχει άλματα προόδου στην εμπέδωση όλων αυτών των επιχειρηματικών εννοιών και λειτουργιών, η κρίση του covid ήρθε να αποδείξει τη λειτουργία του μοντέλου της ΕΚΕ στην πράξη. Μέσα σε λίγες μόλις εβδομάδες από το ξέσπασμα της πανδημίας, οι ελληνικές εταιρείες πρωτοστάτησαν σε ένα κύμα δωρεών, που ξεπέρασε τα 100 εκατ. ευρώ μέσα σε λίγες εβδομάδες καλύπτοντας χρόνια προβλήματα και ελλείψεις του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Και παράλληλα εφάρμοσαν με ιδιαίτερα μεγάλη επιτυχία πρωτόκολλα ασφαλούς λειτουργίας για τις ίδιες και τους εργαζόμενούς τους, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην πρώτη φάση αντιμετώπισης του κορωνοϊού.

Στο κλείσιμο μιας χρονιάς αβεβαιότητας, η χώρα αναζητά τους απαραίτητους πόρους για να στηρίξει την εργασία, να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις επαναφοράς στην ανάπτυξη αλλά και να υποστηρίξει πληττόμενες επιχειρήσεις. Πρόκειται για μια συγκυρία στην οποία η Ελλάδα εισέρχεται με αισιοδοξία, αλλά θα απαιτήσει νέα όπλα, νέες ιδέες και εργαλεία, προκειμένου να διαμορφώσει μια νέα ισορροπία στη σχέση της οικονομίας με την κοινωνία και τις ανάγκες της. Στη νέα αυτή σχέση το επιχειρείν καλείται να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο, συνεισφέροντας στην ανάταξη της οικονομίας και στη βιώσιμη ανάπτυξη με μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Επιμέλεια: Τάκης Σκριβάνος