Η ΕΕ στη σύνοδο κορυφής συμφώνησε σε κοινό δανεισμό για την Ουκρανία, αλλά οι εσωτερικές αντιθέσεις παραμένουν έντονες
«Έχουμε μια απλή επιλογή», είπε ο Ντόναλντ Τουσκ, ο σκυθρωπός πρωθυπουργός της Πολωνίας, καθώς έμπαινε σε μία από τις πιο καθοριστικές συνόδους κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης εδώ και μια γενιά. «Είτε χρήματα σήμερα είτε αίμα αύριο. Και δεν μιλάω μόνο για την Ουκρανία. Μιλάω για την Ευρώπη».
Το επιχείρημα του Τουσκ ήταν ότι η ίδια η ελευθερία των Ευρωπαίων κρίνεται στα λασπωμένα πεδία μάχης της Ουκρανίας: οι χώρες της ΕΕ μπορούν είτε να πληρώσουν τώρα για να σταματήσουν τον Βλαντίμιρ Πούτιν εκεί, είτε να πολεμήσουν όταν τα στρατεύματά του εισβάλουν στις δικές τους χώρες.
Η εξίσωση του Τουσκ — χρήμα ή απώλειες — αποκαλύπτει τη σύγκρουση που βρίσκεται στον πυρήνα όλων των δυσκολιών της ΕΕ γύρω από τη στήριξη της Ουκρανίας. Τι ακριβώς είναι διατεθειμένα τελικά να συνεισφέρουν τα 27 κράτη-μέλη του μπλοκ για να σώσουν την Ουκρανία — και τους εαυτούς τους;
Η σύνοδος κορυφής της Πέμπτης το βράδυ στις Βρυξέλλες έδωσε μια απάντηση: ιδανικά, τα χρήματα κάποιου άλλου.
Στις 2:56 π.μ., σε μια βροχερή νύχτα στις Βρυξέλλες, οι ηγέτες της ΕΕ κατέληξαν σε συμφωνία για δανεισμό 90 δισ. ευρώ από τις χρηματοπιστωτικές αγορές, προκειμένου να κρατηθεί η Ουκρανία όρθια τα επόμενα δύο χρόνια. «Δεσμευτήκαμε, παραδώσαμε», καυχήθηκε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα.
Πέρα από την επικοινωνιακή διαχείριση, το μοτίβο είναι σαφές. Ένα διχασμένο μπλοκ ευρωπαϊκών κρατών διαφωνούσε για μήνες, δημόσια και παρασκηνιακά, για το ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό — και το ζήτημα πιθανότατα δεν έχει ακόμη κλείσει.
Η Ευρώπη βασίζεται στη στρατιωτική ισχύ των Ηνωμένων Πολιτειών για την άμυνά της από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπολόγιζε επίσης στα αμερικανικά χρήματα για την άμυνα της Ουκρανίας επί τρία χρόνια, από τον Φεβρουάριο του 2022. Αφού ο Ντόναλντ Τραμπ επέστρεψε στον Λευκό Οίκο και διέκοψε τη χρηματοδότηση των ΗΠΑ φέτος, οι Ευρωπαίοι αύξησαν τις συνεισφορές τους — αλλά όχι αρκετά ώστε να καλύψουν το κενό.
Έτσι, οι ισχυροί παίκτες της ΕΕ έπρεπε να βρουν άλλη πηγή χρηματοδότησης για την Ουκρανία.
Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ήξεραν πώς ήθελαν να βρουν τα χρήματα — αξιοποιώντας ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται σε βελγική τράπεζα. Τους τελευταίους δύο μήνες προσπαθούσαν να πείσουν τους υπόλοιπους ηγέτες να στηρίξουν το σχέδιό τους για τη χρήση των παγωμένων κεφαλαίων της Μόσχας ως βάση για ένα μεγάλο δάνειο προς την Ουκρανία.
Όμως ο πρωθυπουργός του Βελγίου, Μπαρτ ντε Βέβερ, αρνήθηκε, φοβούμενος νομικές ενέργειες και άλλα αντίποινα από τον Πούτιν, αν τα κυρίαρχα περιουσιακά στοιχεία επαναχρησιμοποιούνταν για να βοηθήσουν το Κίεβο.
Αντ’ αυτού, ένα σχέδιο Β, το οποίο είχε αποκαλύψει πρώτο το POLITICO τον προηγούμενο μήνα, άρχισε να καταρτίζεται αθόρυβα. Όταν ο ντε Βέβερ απέρριψε ξανά την ιδέα των περιουσιακών στοιχείων, ο Μερτς υποχώρησε και η εναλλακτική λύση του κοινού δανεισμού της ΕΕ κέρδισε υποστήριξη της τελευταίας στιγμής γύρω από το τραπέζι της συνόδου.
Σύμφωνα με αυτό το σχέδιο, ο κοινός δανεισμός της ΕΕ θα εγγυηθεί από τον προϋπολογισμό της Ένωσης, ο οποίος χρηματοδοτείται από τα κράτη-μέλη. Σε βάθος χρόνου, τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του δανείου, αν και αυτό δεν είναι ακόμη σαφές.
Η Ουκρανία αντιμετωπίζει χρηματοδοτικό κενό ύψους 72 δισ. ευρώ το επόμενο έτος. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το Κίεβο χρειάζεται τα χρήματα. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Ουκρανία βρισκόταν αντιμέτωπη με έλλειμμα χρηματοδότησης 72 δισ. ευρώ το επόμενο έτος.
«Δεν υπάρχει πιο σημαντική πράξη ευρωπαϊκής άμυνας από τη στήριξη της άμυνας της Ουκρανίας», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν την παραμονή της συνόδου.
Δυστυχώς για την πρόεδρο της Επιτροπής και για όσους θέλουν να κάνουν το καλύτερο δυνατό για την Ουκρανία, πολλοί Ευρωπαίοι εξακολουθούν να μην πείθονται από το επιχείρημά της.
Το Ινστιτούτο του Κιέλου παρακολουθεί τη στήριξη προς την Ουκρανία από την έναρξη της πλήρους κλίμακας εισβολής του Πούτιν το 2022. Η τελευταία του ενημέρωση αποκαλύπτει τα κενά που αφήνουν οι ευρωπαϊκές χώρες στα οικονομικά του Κιέβου.
Σε έκθεση νωρίτερα αυτόν τον μήνα, οι αναλυτές του Κιέλου ανέφεραν ότι οι νέες δεσμεύσεις βοήθειας το 2025 ενδέχεται να πέσουν στο χαμηλότερο επίπεδο από το ξέσπασμα του πολέμου το 2022 και να υπολείπονται κατά πολύ από ό,τι απαιτείται για να καλυφθεί το κενό που άφησε η αποχώρηση των ΗΠΑ.
Την ίδια στιγμή, το χάσμα στις συνεισφορές μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών διευρύνθηκε. Ενώ η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο αύξησαν σημαντικά τη βοήθειά τους προς την Ουκρανία, οι σκανδιναβικές χώρες, όπως η Σουηδία, η Νορβηγία και η Δανία, παραμένουν πολύ μπροστά ως ποσοστό του ΑΕΠ που δαπανούν.
Η Ιταλία και η Ισπανία, ωστόσο, «συνέβαλαν ελάχιστα», σύμφωνα με το Ινστιτούτο του Κιέλου. Η ίδια δυναμική ήταν εμφανής και πριν από τη σύνοδο. Οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου συντάχθηκαν με το Βέλγιο στην αντίθεσή τους στο σχέδιο δανείου μέσω αποζημιώσεων, ενώ η Γερμανία και οι σκανδιναβικές χώρες πίεσαν σθεναρά για να προχωρήσει.
Με βάση τους όρους της τελικής συμφωνίας της συνόδου, η Ουγγαρία, η Τσεχία και η Σλοβακία δεν θα συνεισφέρουν καθόλου στο χρηματοδοτικό σχέδιο για την Ουκρανία. Μια ΕΕ των 27 μετατράπηκε σε μια ομάδα των 24.
Θα μπορούσε, αναμφίβολα, να μην είναι τόσο χαοτικό.
Οι χώρες της ΕΕ, τουλάχιστον στα χαρτιά, αντιπροσωπεύουν μια συλλογική οικονομική υπερδύναμη σε σύγκριση με τη Ρωσία. Το συνολικό ΑΕΠ των 27 κρατών-μελών της ΕΕ ανέρχεται στα 18 τρισ. ευρώ, ενώ το ΑΕΠ της Ρωσίας είναι 2 τρισ. ευρώ.
Ακόμη και χωρίς να υπολογιστούν η Νορβηγία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ευρωπαϊκοί σύμμαχοι της Ουκρανίας διαθέτουν τους πόρους για να νικήσουν τον Πούτιν, αν το θέλουν πραγματικά.
Ίσως το πιο ανησυχητικό στοιχείο για τους συμμάχους της Ουκρανίας είναι ότι οι ψηφοφόροι σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ φαίνεται να χάνουν το ενδιαφέρον τους. Δημοσκόπηση του POLITICO σε 10.000 άτομα σε πέντε δυτικές χώρες έδειξε ότι οι ερωτηθέντες στη Γερμανία και τη Γαλλία είναι ακόμη πιο απρόθυμοι να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν την Ουκρανία από ό,τι οι πολίτες στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Στη Γερμανία, το 45% δήλωσε ότι θα υποστήριζε τη μείωση της οικονομικής βοήθειας προς το Κίεβο, ενώ μόλις το 20% είπε ότι θα ήθελε αύξηση της χρηματοδότησης. Στη Γαλλία, το 37% ήθελε να δοθούν λιγότερα και το 24% προτιμούσε να δοθούν περισσότερα.
Αντιμέτωποι με το χάσμα ανάμεσα σε βόρεια κράτη που κουράζονται να δαπανούν ατελείωτα δισεκατομμύρια για την Ουκρανία και σε άλλα που ποτέ δεν το έκαναν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες επέλεξαν αυτή την εβδομάδα την ευκολότερη απάντηση. Και ακόμη κι αυτή αποδείχθηκε σχεδόν υπερβολικά δύσκολη.
14°
