Ντόναλντ Τραμπ: Εμπρός να πάρουμε το Καράκας

Αφού ο Ντόναλντ Τραμπ χαρακτήρισε την κυβέρνηση της Βενεζουέλας «τρομοκρατική οργάνωση», έδωσε εντολή για «πλήρη και απόλυτο ναυτικό αποκλεισμό» των πετρελαιοφόρων που εισέρχονται και εξέρχονται από τα λιμάνια της χώρας και τελούν υπό καθεστώς αμερικανικών κυρώσεων. Τις τελευταίες ημέρες η κλιμάκωση της οικονομικής και στρατιωτικής πίεσης εναντίον της Βενεζουέλας συνοδεύεται από συγκέντρωση μεγάλου αριθμού αμερικανικών πλοίων και στρατιωτικών δυνάμεων στην Καραϊβική, ενώ έχει προηγηθεί κατάσχεση βενεζουελανού πετρελαιοφόρου την οποία η κυβέρνηση του Καράκας κατήγγειλε, δικαίως, ως πράξη πειρατείας. Αλλά ο Ντόναλντ Τραμπ συνεχίζει ακάθεκτος: ο Αμερικανός πρόεδρος επανέλαβε ότι οι ΗΠΑ «ενδέχεται να προβούν σε χερσαία πλήγματα ή άλλες στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον στόχων στη Βενεζουέλα, επικαλούμενος τον περιβόητο War on Drugs —αν και, μέχρι πρότινος, είχαμε πεισθεί ότι για το ναρκεμπόριο έφταιγαν οι Μεξικανοί, οι οποίοι, είναι επιπλέον επικίνδυνοι βιαστές και τρώνε παιδάκια. Τώρα φαίνεται ότι φταίνε οι Βενεζουελάνοι οι οποίοι αξίζουν να υφίστανται αμερικανική εξωτερική πολιτική τύπου δεκαετίας του 1980: ο Ντόναλντ δεν τηρεί προσχήματα, περιφρονεί τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και είναι αποφασισμένος να ανατρέψει τον Νικολάς Μαδούρο στερώντας από τη Βενεζουέλα τη βασική πηγή εισοδήματος, το πετρέλαιο. Κι αν κρίνει αναγκαίο, θα μπουκάρει στη Βενεζουέλα όπως έκανε ο φίλος του ο Πούτιν στην Ουκρανία.

Ο ανορθολογισμός και η τάση για υπερβολή, βία, επίδειξη ισχύος δεν πρέπει να υποτιμώνται στη γεωπολιτική, η οποία, για πολλούς, είναι μια αλυσίδα από λογικούς παράγοντες — δεν είναι. Αν και η Ουάσιγκτον άρχισε να βλέπει το Καράκας ως γεωπολιτικό αντίπαλο ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν ο Ούγκο Τσάβες υιοθέτησε αντιαμερικανική ρητορική, ενίσχυσε τον κρατικό έλεγχο στην πετρελαϊκή βιομηχανία και προσέγγισε περισσότερο την Κούβα, τη Ρωσία και την Κίνα, μέσα σ’ αυτά τα τελευταία τριάντα χρόνια έχουν συμβεί αλλαγές που μπορούν να μετατρέψουν την εχθρότητα σε ιμπεριαλιστική επίθεση. Μία από τις αιτίες είναι, φυσικά, ο ίδιος ο Ντόναλντ. Μια άλλη αιτία είναι ότι το καθεστώς του Μαδούρο δεν απολαμβάνει την ευρεία στήριξη που είχε επιτύχει ο Τσάβες —εξάλλου, οι αμερικανικές πιέσεις, μαζί με τη διαφθορά και την ανικανότητα έχουν διαλύσει προ πολλού τη βενεζουελανή κοινωνία. Οπότε, ο αντίπαλος βρίσκεται σε δεινή θέση με μια οικονομία που εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από το πετρέλαιο και με πρωτοφανές κύμα brain drain που έχει ενταθεί από το 2013 (από το 2015 έχουν εγκαταλείψει τη χώρα 8 εκατομμύρια άτομα). Με λίγα λόγια, καθώς η πτώση των τιμών του πετρελαίου, η κακοδιαχείριση και η θεσμική κρίση έχουν οδηγήσει τη χώρα σε βαθιά ύφεση και κοινωνική κατάρρευση, η Βενεζουέλα είναι, στα μάτια του Ντόναλντ, εύκολος στόχος.

Αλλά τις πιέσεις στη Βενεζουέλα δεν τις ξεκίνησε ο Ντόναλντ. Τις ξεκίνησε ο Ομπάμα «για παραβιάσεις δικαιωμάτων» — η γνωστή υποκρισία των Liberals. Στη συνέχεια, κατά την πρώτη θητεία του, ο Ντόναλντ βάλθηκε να «αρπάξει το πετρέλαιο» κατά την προσφιλή του έκφραση, ενώ ο Τζο Μπάιντεν στήριξε την αντιπολίτευση την οποία εκπροσωπούσε το 2019-2021 ο Χουάν Γκουαϊντό για τον οποίον δεν ξέραμε σχεδόν τίποτα· όμως, ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου και ό,τι ήθελε προκύψει. Ευτυχώς, ο Μπάιντεν δοκίμασε μερική χαλάρωση υπό όρους (π.χ. ειδικές άδειες για τη Chevron) για να ανταλλάξει κίνητρα με πολιτικές δεσμεύσεις (διαπραγματεύσεις κυβέρνησης–αντιπολίτευσης), αλλά όταν το Καράκας παραβίασε αυτές τις δεσμεύσεις (π.χ. αποκλείοντας υποψηφίους), οι ΗΠΑ κινήθηκαν προς την πολιτική “snap back”, την επαναφορά των περιορισμών. Το ότι οι ΗΠΑ αναμειγνύονται στα εσωτερικά της Βενεζουέλας είναι ταυτοχρόνως υπερβολικά σκανδαλώδες και υπερβολικά σύνηθες —χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η βενεζουελανή πλευρά είναι αθώα: αν και η Βενεζουέλα είναι θύμα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, η εσωτερική κατάσταση δεν έχει επιδεινωθεί μόνον εξαιτίας του αμερικανικού σαμποτάζ.

Τι θέλει ο Ντόναλντ: να προσαρτήσει τη Βενεζουέλα λες και πρόκειται για το Πουέρτο Ρίκο. Όμως, life is hard. Αυτό που μπορεί να κάνει είναι αρκετά λιγότερο: μπορεί να προκαλέσει ασφυξία στη χώρα, λιμό και ένα ωραίο μεταναστευτικό κύμα προς τις ΗΠΑ· μπορεί να βρεθεί με ένα εκατομμύριο Βενεζουελάνους να βαράνε τις πόρτες στα αμερικανικά σύνορα. Μπορεί επίσης να δοκιμάσει ένα από εκείνα τα ψυχροπολεμικά πραξικοπήματα στη Γουατεμάλα (1954), Βραζιλία (1964), Χιλή (1973) και να εφαρμόσει ένα κανούργιο Σχέδιο Κόνδωρ. Ο στόχος βεβαίως είναι να γίνει το κόλπο - να ανατραπεί ο Μαδούρο και να εγκατασταθεί μια φιλοαμερικανική κυβέρνηση, κατά προτίμηση μια χούντα, μια μαριονέτα παλαιής κοπής - χωρίς πολλά έξοδα: τα σούρτα-φέρτα του αμερικανικού Ναυτικού και, ακόμα περισσότερο, οι ενδεχόμενες χερσαίες επιχειρήσεις, η εισβολή και η κατοχή είναι δαπανηρή υπόθεση. Αναζητείται λοιπόν ντόπιος να κάνει τη βρώμικη δουλειά με ένα μικρό σπρωξιματάκι. Περιμένουμε προσφορές.

Διάφοροι αναλυτές κάνουν λόγο για «πολιτικό κόστος στο εσωτερικό των ΗΠΑ». ΧΑΧΑΧΑ. Όταν οι ηγεσίες είναι εξαρχής μη-θεσμικές, δεν τίθενται τέτοια θέματα: όσοι ψήφισαν τον Ντόναλντ δεν τον ψήφισαν για να σέβεται το διεθνές δίκαιο και τέτοια φλώρικα· τον ψήφισαν για κάνει την Αμερική Μεγάλη Ξανά, να στέλνει τους πεζοναύτες («Oorah!») και να τιμωρεί όποιον δεν του κάνει τα χατίρια. Δεν φτάνει το μυαλό για να γίνει κατανοητό ότι, με τέτοια συμπεριφορά, ενισχύονται οι άξονες όχι μόνο παράκαμψης των κυρώσεων (μέσω «shadow fleet» κτλ) αλλά και υπονόμευσης των ΗΠΑ: μπροστά στην αμερικανική απειλή, η Βενεζουέλα, που δεν έχει καμία πολιτιστική σχέση ούτε με τη Ρωσία, ούτε με την Κίνα, ούτε με το Ιράν, ευθυγραμμίζεται με αυτές τις χώρες ενισχύοντας το αντιδυτικό μέτωπο στον κόσμο.

Ο Ντόναλντ Τραμπ πιστεύει, και πλανάται, ότι οι ΗΠΑ είναι πανίσχυρες. Δεν είναι. Η Κίνα και η Ρωσία θα στηρίξουν τη Βενεζουέλα αν και με βαριά ανταλλάγματα για την κυβέρνηση του Καράκας (π.χ. πώληση πετρελαίου σε πολύ χαμηλές τιμές) και θα τη χρησιμοποιήσουν για τριβές δια πληρεξουσίου με τις ΗΠΑ. Ταυτοχρόνως, η αστάθεια στη Βενεζουέλα και ο κίνδυνος spillover θα εντείνουν τα προσφυγικά ρεύματα όχι μόνο από τη Βενεζουέλα αλλά κι από την Κολομβία, τη Γουιάνα και την Καραϊβική —περιμένω να δω τι θα κάνει ο Ντόναλντ αν εμπλακεί σε πολεμικές επιχειρήσεις όχι μόνο με μια κυρίαρχη χώρα αλλά με όλους όσους σέρνει πίσω της: τον λατινοαμερικανικό κόσμο, που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της «Δύσης» —μια οντότητα που αφήνει παγερά αδιάφορη την αμερικανική διοίκηση— και τους γεωπολιτικούς και πολιτιστικούς εχθρούς της που παραμονεύουν. Νομίζω ότι ήρθε ο καιρός να σκαρώσει ο Μάικλ Μουρ ένα updated «Where to Invade Next» για τα ιμπεριαλιστικά όνειρα του Ντόναλντ, τον οποίον το κόμμα του, οι Δημοκρατικοί, βοήθησαν να εκλεγεί λέγοντας αρλούμπες και κάνοντας βλακείες.