Η διαφορά ανάμεσα σε μια πόλη που λειτουργεί και σε μια που ποζάρει: Οι δημόσιες τουαλέτες ως μέτρο σύγκρισης Πράγας και Αθήνας
Διάβασα πρόσφατα στην ηλεκτρονική εφημερίδα Prague Morning ένα άρθρο για ένα νέο σχέδιο του Δήμου Πράγας: ένα εκτεταμένο δίκτυο δημόσιων τουαλετών, καλαίσθητων, καθαρών και πλήρως προσβάσιμων, με σαφή σήμανση, ψηφιακή χαρτογράφηση και οργανωμένο σχέδιο συντήρησης.
Η πρόβλεψη είναι να υπάρχει μια τουαλέτα κάθε τριακόσια μέτρα, ώστε κανένας κάτοικος ή επισκέπτης να μη χρειάζεται να ψάχνει. Και το πιο ενδιαφέρον: μέσα στο δίκτυο θα περιλαμβάνονται και καφετέριες ή μικρά μαγαζιά που θα προσφέρουν τις τουαλέτες τους στο κοινό χωρίς υποχρέωση πληρωμής ή κατανάλωσης. Δηλαδή, ένας συνδυασμός δημόσιων και ιδιωτικών χώρων, βασισμένος στην εμπιστοσύνη και τη συνεργασία· όχι στη λογική της συναλλαγής.
Ποια είναι τελικά η ουσία στη λειτουργία ενός Δήμου; Τα μεγάλα έργα ή οι μικρές, καθημερινές πράξεις φροντίδας; Γιατί, στην Πράγα, φαίνεται να ξεκινούν από το μικρό για να φτάσουν στο μεγάλο. Ενώ στην Αθήνα, ξεκινάμε από το μεγάλο για να ξεχάσουμε το μικρό.
Και κάπου εκεί, αναρωτιέσαι: που βρισκόμαστε εμείς και τι σχεδιάζουμε; Κάθε φορά που ανακοινώνεται «ένα νέο έργο», προετοιμαζόμαστε για μια νέα ταλαιπωρία. Έργα που κρατούν χρόνια για να ολοκληρωθούν, φανάρια που δεν συντονίζονται ποτέ, σπασμένες πλάκες, αόρατες διαβάσεις και κάδοι που μυρίζουν σαν την κουζίνα της μαμάς μου όταν βράζει κουνουπίδι.
Η πλατεία Ομονοίας είναι το τέλειο σύμβολο αυτής της νοοτροπίας: ένα καζάνι από μπετόν χωρίς σκιά, χωρίς πράσινο, χωρίς παγκάκι. Μόνο σιντριβάνια που αχνίζουν και πεζοί που ιδρώνουν. Και γύρω της, ένα κράτος σε μόνιμη ανάπλαση.
Στην Πράγα, ακόμα και τα σκουπίδια έχουν αξιοπρέπεια: μικρές υπόγειες κατασκευές που ανεβαίνουν σαν ασανσέρ τη στιγμή της αποκομιδής και μετά εξαφανίζονται ξανά κάτω από τη γη. Αν το δοκιμάζαμε στην Αθήνα, κάθε τέτοια τρύπα θα περίμενε πρώτα την έγκριση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και το έργο θα ολοκληρωνόταν λίγο πριν την επόμενη ανασκαφή.
Από τα ρομποτικά σκουπιδιάρικα που μένουν ακίνητα, μέχρι τις «έξυπνες εφαρμογές» που δεν ανοίγουν ποτέ, πεζοδρόμια που μοιάζουν με ναρκοπέδια, ράμπες για ΑμεΑ που καταλήγουν σε τοίχο ή σε παρκαρισμένο μηχανάκι, η Αθήνα μοιάζει να έχει ερωτευτεί τον εαυτό της στη φωτογραφία. Μια πόλη που δεν λειτουργεί, αλλά ποζάρει ωραιότατα στο Instagram.
Και για να γυρίσω στην αρχική μου αναφορά, στην Πράγα, αν χρειαστείς τουαλέτα, θα τη βρεις. Στην Αθήνα, αφού οι ελάχιστες δημόσιες τουαλέτες είναι κλειστές, βανδαλισμένες, ξεχασμένες, αν βρεθείς σε… ανάγκη στο κέντρο της πόλης, πρέπει πρώτα να παραγγείλεις καφέ. Είναι ο άτυπος «φόρος ανακούφισης»: πληρώνεις εσπρέσο για να κερδίσεις πρόσβαση στο πιο βασικό ανθρώπινο δικαίωμα.
Στην Πράγα σχεδιάζοντας πρώτα για τις πραγματικές ανάγκες φτάνουν στο όραμα, ενώ στην Αθήνα βιαζόμαστε να μεγαλουργήσουμε, αδιαφορώντας για τις πραγματικές ανάγκες του ίδιου του πολίτη. Κι αυτή είναι η διαφορά ανάμεσα σε μια πόλη που λειτουργεί και σε μια που ποζάρει.
