Η φιλοσοφία, εξ ορισμού, θέτει ερωτήματα για την ύπαρξη, τη γνώση, την ηθική, την ομορφιά, την ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη
Η Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας, που εορτάζεται κάθε χρόνο την τρίτη Πέμπτη του Νοεμβρίου υπό την αιγίδα της UNESCO, αναδεικνύει την καθοριστική συμβολή της φιλοσοφικής σκέψης στη διαμόρφωση ανθρώπων και κοινωνιών. Πρόκειται για έναν παγκόσμιο εορτασμό της ικανότητας του ανθρώπου να σκέφτεται πέρα από το άμεσο και το δεδομένο, αναζητώντας το νόημα, στοχαζόμενος κριτικά και συνδιαμορφώνοντας τον δημόσιο χώρο.
Η φιλοσοφία, εξ ορισμού, θέτει ερωτήματα για την ύπαρξη, τη γνώση, την ηθική, την ομορφιά, την ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη. Εντούτοις, δεν περιορίζεται σε μεταφυσικές αναζητήσεις ή σε αφηρημένες έννοιες, αλλά εν αντιθέσει δρα ως εργαλείο αυτογνωσίας, καθιστώντας τον πολίτη περισσότερο ικανό να κατανοεί τον εαυτό του και τον κόσμο που τον περιβάλλει. Μέσω της φιλοσοφίας, ενδυναμώνεται η σκέψη που αμφισβητεί και αναστοχάζεται.
Σε έναν κόσμο που ταλανίζεται από πολλαπλές κρίσεις (κλιματική, πολιτική, κοινωνική, τεχνολογική), ο ρόλος της φιλοσοφίας καθίσταται πιο κρίσιμος από ποτέ. Όταν οι αλγόριθμοι απειλούν να αντικαταστήσουν την κριτική σκέψη και τα κοινωνικά δίκτυα αλλοιώνουν τον δημόσιο διάλογο, η φιλοσοφία αντιπροτείνει την αργή σκέψη, τη διαλεκτική, την εμβάθυνση, τον αναστοχασμό, τη δεοντολογία. Υπενθυμίζει ότι πρόοδος της τεχνολογίας με ιλιγγιώδης ρυθμούς αλλά εν απουσία ηθικού στοχασμού μπορεί να αποβεί καταστροφική. Αντίστοιχα, η επιστήμη δίχως αξιακά ερωτήματα κινδυνεύει να καταστεί εργαλείο εξουσίας.
Η UNESCO, στην ιδρυτική της διακήρυξη, τονίζει πως «οι πόλεμοι ξεκινούν στο μυαλό των ανθρώπων, και γι’ αυτό η ειρήνη πρέπει επίσης να οικοδομηθεί στο μυαλό των ανθρώπων». Η φιλοσοφία, ως εργαλείο καλλιέργειας του κριτικού πνεύματος και της ηθικής συνείδησης, καθίσταται αναπόσπαστο θεμέλιο για την ειρηνική συνύπαρξη και τη δημοκρατική συνοχή. Στο πλαίσιο αυτό, η UNESCO υποστηρίζει διαχρονικά την ένταξη της φιλοσοφίας σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης, στοχεύοντας στη διαμόρφωση πολιτών με δημοκρατική συνείδηση και διανοητική αυτονομία.
Η Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας υπενθυμίζει, λοιπόν, πως η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ειρήνης, της δημοκρατίας και της βιώσιμης ανάπτυξης προϋποθέτει πολίτες ικανούς να διαφωνούν με επιχειρήματα και να δρουν υπεύθυνα. Υπενθυμίζει επίσης ότι καμία κοινωνία δεν είναι αληθινά ελεύθερη αν δεν καλλιεργεί στους πολίτες της την ικανότητα του φιλοσοφείν και δεν δίνει χώρο στη διαφωνία.
Σε αυτήν την κατεύθυνση, η UNESCO καλεί όλα τα κράτη, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και την κοινωνία των πολιτών να ενδυναμώσουν τη διδασκαλία της φιλοσοφίας, να στηρίξουν τον δημόσιο στοχασμό και να ενισχύσουν την κριτική σκέψη ως προϋπόθεση κοινωνικής ανθεκτικότητας. Διότι η φιλοσοφία, πολύ περισσότερο από ένα κλειστό «κλαμπ» συστηματικών μελετητών, λειτουργεί στο δημόσιο χώρο, καλλιεργώντας μια παιδεία διαλόγου και αμφισβήτησης.
14°
