Ευρωπαϊκός πληθυσμός: SOS από την Eurostat για τη μείωση των γεννήσεων - Η Ισπανία έχει τη χαμηλότερη γονιμότητα, η Βουλγαρία την υψηλότερη
Σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες τα ποσοστά γεννήσεων μειώνονται συνεχώς. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Eurostat για τη γονιμότητα στην Ευρώπη, οι διαφορές μεταξύ των χωρών είναι μικρές και η γενική τάση είναι η απόκτηση ενός παιδιού ανά οικογένεια.
Για να διατηρηθεί ο ευρωπαϊκός πληθυσμός (πέραν των εισερχομένων μεταναστών από άλλες ηπείρους) πρέπει να αντιστοιχούν 2,1 παιδιά ανά γυναίκα. Μεταξύ των χωρών με τις ισχυρές επιδόσεις είναι η Βουλγαρία με 1,81 παιδιά ανά γυναίκα και η Γαλλία με 1,66 παιδιών ανά γυναίκα. Η Σουηδία και η Ουγγαρία έρχονται τρίτες με 1,51, η Γερμανία με 1,45 (ελαφρά άνοδος τα τελευταία χρόνια λόγω των πληθυσμών των μεταναστών), Ελλάδα 1,32, Ιταλία με 1,24, Πολωνία 1,21, Ισπανία 1,19 (σοβαρή δημογραφική κρίση). Από 5,4 εκατομμύρια γεννήσεις το 1960, σήμερα είναι οι ετήσιες γεννήσεις είναι περίπου 3,7 εκατομμύρια με τη μέση ηλικία τεκνοποίησης να έχει αυξάνεται: από τα 28
το 1990 στα 30,4 έτη το 2024. Σε χώρες όπως η Ιταλία, η Ελλάδα και η Πορτογαλία, η γήρανση του πληθυσμού είναι πιο έντονη, με αύξηση της μέσης ηλικίας των γονέων και μείωση του εργατικού δυναμικού.
Ευρωπαϊκός πληθυσμός: Ποια είναι τα αίτια της χαμηλής γονιμότητας;
Ως αίτια της χαμηλής γονιμότητας εμφανίζονται η οικονομική επισφάλεια (ανεργία, ασταθής εργασία), το υψηλό κόστος ζωής, ειδικά σε αστικές περιοχές, η έλλειψη στήριξης των οικογενειών (π.χ. βρεφονηπιακοί σταθμοί), η καθυστερημένη τεκνοποίηση λόγω σπουδών/καριέρας, αλλά προπάντων η αλλαγές των κοινωνικών αξιών. Η πίεση για γάμο και παιδιά εξασθενεί και, καθώς οι σύγχρονοι γονείς αναγνωρίζουν τις μεγάλες ανάγκες των σημερινών παιδιών, αποφεύγουν να αναλάβουν την ευθύνη. Δεν πρόκειται για ανευθυνότητα των νεότερων γενεών αλλά για επίγνωση των δυσκολιών της ανατροφής παιδιών, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες καταβάλλουν προσπάθειες για την ενίσχυση της γονιμότητας: στη Γαλλία υπάρχουν ειδικές παροχές για πάνω από δύο παιδιά, επίδομα γονεϊκότητας, εκτεταμένο δίκτυο βρεφονηπιακών σταθμών —όχι ότι αυτό έχει βοηθήσει πολύ— ενώ στην Ουγγαρία προβλέπονται επιδοτήσεις στεγαστικών δανείων και απαλλαγές φόρων για πολύτεκνες οικογένειες. Στις σκανδιναβικές χώρες υπήρχε ανέκαθεν πολιτική συνδυασμού εργασίας και οικογένειας (γονικές άδειες, ευέλικτα ωράρια), αλλά στην Ιταλία και την Ισπανία μόλις ξεκινούν πιο ενεργές πολιτικές στήριξης των γονέων.
Σύμφωνα με την Eurostat και τον ΟΗΕ, αν δεν υπάρξει αναστροφή της τάσης, ο γηγενής πληθυσμός πολλών ευρωπαϊκών χωρών θα μειωθεί σχεδόν στο μισό έως το 2050. Η δημογραφική γήρανση θα επηρεάσει τα συστήματα υγείας και των συντάξεων, καθώς και την παραγωγικότητα. Η μετανάστευση θα παίξει σημαντικότερο ρόλο στον πληθυσμιακό ισολογισμό, αλλά δεν θα επαρκεί για να αντισταθμίσει πλήρως τη γήρανση.
Υπάρχουν και χειρότερα. Σε μερικές χώρες είναι τόσο χαμηλή γονιμότητα - Νότια Κορέα, Ταϊβάν - ώστε απειλούνται με εξαφάνιση μέσα σε 50 χρόνια. Η Ιαπωνία εμφανίζει εδώ και πολλές δεκαετίες πολύ γηρασμένο πληθυσμό· το ίδιο και το Χονγκ Κονγκ και η Σιγκαπούρη. Οι χώρες με υψηλή γονιμότητα (δείκτη άνω του 4,0) είναι οι φτωχότερες στον κόσμο: ο Νίγηρας, η Σομαλία, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το Μάλι, το Τσαντ, η Αγκόλα, η Νιγηρία, το Αφγανιστάν, η Ζάμπια. Υψηλοί δείκτες παρατηρούνται σε αγροτικές κοινωνίες, με έλλειψη πρόσβασης στην εκπαίδευση των κοριτσιών, περιορισμένη πρόσβαση στην αντισύλληψη και θρησκευτικές ή παραδοσιακές αντιλήψεις περί μητρότητας.
16°
