Explainer | Θα μπορούσε ένα μπλακ άουτ σαν και αυτό στην Ισπανία να συμβεί αλλού στην Ευρώπη; - Όσο οι αρχές αναζητούν την αιτία, η ΕΕ κρούει το καμπανάκι για τη ραγδαία αύξηση της χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας
Το μπλακ άουτ στην Ισπανία και την Πορτογαλία φέρνει στο φως μία σειρά από προβλήματα στο σύστημα που «κρατά τα φώτα της Ευρώπης». Παραμελημένο πλέγμα καλωδίων, πηνίων και διακοπτών βρίσκονται τώρα στο προσκήνιο με τις εταιρείες ενέργειας να ανησυχούν για την πολιτική της Ευρώπης τα τελευταία χρόνια. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφεύγει τις ρωσικές εισαγωγές μετά την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία και εγκαταλείπει τα ορυκτά καύσιμα για καθαρότερες εναλλακτικές λύσεις.
Μέχρι τη Δευτέρα, όταν ένα μαζικό μπλακ άουτ παρέλυσε την Ιβηρική Χερσόνησο, σταματώντας τα τρένα και σπρώχνοντας τα νοσοκομεία σε εφεδρικές γεννήτριες, οι αξιωματούχοι δεν είχαν αναγνωρίσει το ασυνήθιστο περιστατικό στο ηλεκτρικό δίκτυο ως τον πιθανό ένοχο, αποκλείοντας σχεδόν το ενδεχόμενο κυβερνοεπίθεσης. Μόλις άναψαν ξανά τα φώτα, ξεκίνησε το παιχνίδι της ανταπόδοσης ευθυνών στην Ισπανία, με τη σοσιαλιστική κυβέρνηση και τη συντηρητική αντιπολίτευση να ανταλλάσσουν χτυπήματα σε ένα μάλλον κυριολεκτικό παράδειγμα πολιτικής ισχύος, απειλώντας να αποσπάσει την προσοχή από τα τεχνικά ζητήματα που προέκυψαν μετά το μπλακ άουτ.
Φανταστείτε ένα δίκτυο σωλήνων ύδρευσης. Σε κάθε άκρο αυτών των σωλήνων, ορισμένα μέρη του συστήματος γεμίζουν το δίκτυο (σκεφτείτε σταθμούς παραγωγής ενέργειας) και άλλα το απορροφούν, είτε πρόκειται για ένα άτομο που συνδέει ένα τηλέφωνο είτε για ένα εργοστάσιο που ενεργοποιεί τα μηχανήματά του. «Αν ρίξουμε περισσότερο νερό από αυτό που καταναλώνεται, οι σωλήνες θα μπορούσαν να σπάσουν. Αν ρίξουμε λιγότερο, η ζήτηση δεν θα καλυφθεί. Αυτή η ισορροπία πρέπει να διατηρείται συνεχώς, 24 ώρες την ημέρα, 365 ημέρες το χρόνο, παρά τις συνεχείς διακυμάνσεις στην κατανάλωση», δήλωσε ο Miguel de Simón Martín, καθηγητής στο τμήμα ηλεκτρολόγων μηχανικών του Πανεπιστημίου της Λεόν.
Αυτή η ισορροπία εξαρτάται από ένα περίπλοκο δίκτυο υποσταθμών και άλλων στοιχείων που λειτουργούν σαν βαλβίδες που ρυθμίζουν την πίεση και τη ροή σε ένα δίκτυο διανομής νερού. Εάν υπάρχει υπερβολική ή πολύ λίγη ισχύς, οι χειριστές μπορούν να κάνουν διορθώσεις. Σχεδόν πάντα, αυτό το σύστημα λειτουργεί απρόσκοπτα στην Ευρώπη. Οι μαζικές διακοπές ρεύματος είναι εξαιρετικά σπάνιες.
Η ξαφνική διακοπή ρεύματος στην Ισπανία και την Πορτογαλία συνέβη όταν το ιβηρικό δίκτυο παρουσίασε σημαντική ανισορροπία ισχύος, η οποία προκάλεσε διακοπή λειτουργίας για λόγους αυτοάμυνας. Παραδόξως, το γεγονός ότι τα φώτα έσβησαν είναι καλό - δείχνει ότι οι μηχανισμοί που έχουν σχεδιαστεί για την προστασία του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας από σοβαρές ζημιές λειτουργούν.
Οι αξιωματούχοι εξετάζουν τώρα τον ρόλο που μπορεί να έχουν διαδραματίσει ιδιωτικές εταιρείες. Ενώ προειδοποιούν για την αποφυγή βιαστικών συμπερασμάτων, ότι αρκετοί ειδικοί τόνισαν επίσης πιθανές ευπάθειες στο δίκτυο που συνδέονται με την εξάρτηση της χώρας από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Μπορούμε να το συνδέσουμε αυτό με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας;
Η Ισπανία και η Πορτογαλία αποτελούν παραδείγματα του σχεδίου της ΕΕ για την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια. Σύμφωνα με την Red Eléctrica, το πρόβλημα προήλθε από τη νοτιοδυτική περιοχή της Εξτρεμαδούρα, η οποία φιλοξενεί τον ισχυρότερο πυρηνικό σταθμό της χώρας, μερικά από τα μεγαλύτερα υδροηλεκτρικά φράγματα και πολλά ηλιακά πάρκα. Ο επικεφαλής των υπηρεσιών λειτουργίας του συστήματος της εταιρείας, Eduardo Prieta, δήλωσε την Τρίτη ότι είναι «πολύ πιθανό η επηρεαζόμενη παραγωγή να προέρχεται από την ηλιακή ενέργεια». Σε ετήσια έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο, η μητρική εταιρεία της Red Eléctrica προειδοποίησε ότι το αυξημένο μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο σύστημα θα μπορούσε να οδηγήσει σε «σημαντικές» διαταραχές. Παρά ταύτα, ειδικοί και αξιωματούχοι της ΕΕ κατέβαλαν την Τρίτη κάθε δυνατή προσπάθεια να μην κατηγορήσουν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για το περιστατικό και αρνήθηκαν να κάνουν εικασίες για το θέμα. Αυτό δεν εμπόδισε το ακροδεξιό κόμμα της Ισπανίας να εκμεταλλευτεί το μπλακ άουτ για να εντείνει την εκστρατεία του κατά των σχεδίων ενεργειακής μετάβασης της κυβέρνησης.
Γιατί επεκτάθηκε στην Πορτογαλία; Και γιατί δεν επηρεάστηκε η υπόλοιπη Ευρώπη;
Η Ιβηρική Χερσόνησος διαθέτει ένα ιδιαίτερα ολοκληρωμένο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας που επιτρέπει στην Ισπανία και την Πορτογαλία να ανταλλάσσουν τακτικά ηλεκτρική ενέργεια. Αυτές οι συνδέσεις συνήθως καθιστούν τα δίκτυα πιο σταθερά, αλλά τη Δευτέρα οδήγησαν στην κατάρρευση του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια και στις δύο χώρες. Αν και η Ιβηρική Χερσόνησος είναι κάπως απομονωμένη, διατηρεί μερικές διασυνοριακές συνδέσεις με τη Γαλλία. Η κρίση ενέργειας της Δευτέρας δεν εξαπλώθηκε πολύ βόρεια των Πυρηναίων, επειδή το δίκτυο της Ένωσης έχει σχεδιαστεί για να προστατεύεται από αυτές τις καταστάσεις, και τη στιγμή που το ισπανικό δίκτυο έγινε ασταθές, αποσυνδέθηκε αυτόματα από το γαλλικό δίκτυο.
Άρα κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί αλλού στην Ευρώπη;
Το ενεργειακό δίκτυο της ΕΕ έχει σχεδιαστεί για να ανταποκρίνεται γρήγορα σε τέτοιου είδους επεισόδια, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι άτρωτο σε διακοπές ρεύματος. Το 2006, εκατομμύρια άνθρωποι στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, το Βέλγιο και την Ισπανία έμειναν χωρίς ρεύμα μετά την αποσύνδεση μιας γραμμής ηλεκτροδότησης για να διευκολυνθεί το ταξίδι ενός κρουαζιερόπλοιου στον ποταμό Εμς. Και μόλις πέρυσι, η ακραία ζέστη προκάλεσε συσκότιση που επηρέασε τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, την Αλβανία, το Μαυροβούνιο και τμήματα της Κροατίας.
Ένας βασικός τρόπος με τον οποίο η Ευρώπη αποφεύγει τις διακοπές ρεύματος είναι η σύνδεση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας των γειτονικών χωρών. «Η ύπαρξη ενός διασυνδεδεμένου συστήματος είναι καλή για όλους», δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ, ο οποίος εξήγησε ότι οι συνδέσεις διευκολύνουν τη διαχείριση δραματικών αλλαγών στην παροχή ρεύματος. Αυτό βοηθά στη διατήρηση της ισορροπίας του δικτύου και αποτρέπει τις διακοπές ρεύματος. Αξίζει να τονιστεί ότι αυτές οι συνδέσεις δεν αυξάνουν την πιθανότητα κατάρρευσης του δικτύου. Όπως έδειξε η διακοπή της σύνδεσης μεταξύ Ισπανίας και Γαλλίας τη Δευτέρα, υπάρχουν αυτόματες διαδικασίες για την αποτροπή των αλυσιδωτών διακοπών ρεύματος.
Μιλώντας για αυτό, φροντίζουμε καλά τα πολύτιμα δίκτυά μας;
Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν τα δίκτυά τους δεδομένα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής γνωρίζουν πολύ καλά τις προκλήσεις και εργάζονται πάνω σε αυτές εδώ και χρόνια, εκδίδοντας τόνους αδιάφορης νομοθεσίας που έχουν βοηθήσει την Ευρώπη να αναπτύξει ένα από τα πιο εκτεταμένα δίκτυα ενέργειας στον κόσμο. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές αδυναμίες στα δίκτυα: Οι κυβερνήσεις γενικά έχουν καθυστερήσει να επενδύσουν σε δίκτυα, τα οποία είναι αόρατα και αόρατα για τους περισσότερους πολίτες, και οι χώρες της Ένωσης έχουν κάποιες πολύ παλιές υποδομές. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ιδίως η ακραία ζέστη που γίνεται πιο συχνή στην Ευρώπη, αποτελούν επίσης ιδιαίτερη απειλή για τα γερασμένα δίκτυα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι χρειάζονται περίπου 584 δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις αυτήν τη δεκαετία για την ενημέρωση και την επέκταση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας της Ένωσης.
Μισό λεπτό, γιατί χρειάζεται να επεκτείνουμε τα δίκτυά μας;
Η χρήση ηλεκτρικής ενέργειας αυξάνεται ραγδαία — όχι σε κάποιο μακρινό μέλλον, αλλά τώρα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένει ότι η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ θα αυξηθεί κατά περίπου 60% έως το 2030 σε σύγκριση με το 2023, και τα δίκτυα της Ένωσης πρέπει να ενισχυθούν για να αντεπεξέλθουν. Υπάρχουν μερικοί λόγοι για την αυξημένη ζήτηση. Ένας βασικός παράγοντας είναι η ενεργειακή μετάβαση της ΕΕ, η οποία αντικαθιστά τα ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα με φιλικές προς το κλίμα εναλλακτικές λύσεις. Σκεφτείτε την αντικατάσταση των παραδοσιακών αυτοκινήτων με ηλεκτρικά οχήματα ή των λεβήτων αερίου με αντλίες θερμότητας.
Υπάρχει επίσης το γεγονός ότι οι τομείς που καταναλώνουν ηλεκτρισμό, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, βρίσκονται σε άνοδο. Και καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται, όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα στρέφονται στον κλιματισμό για να δροσίζονται, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης. «Πρέπει να συζητήσουμε πώς θα αντιμετωπίσουμε μια τέτοια κατάσταση», δεδομένου ότι σύντομα «κάθε τομέας της οικονομίας θα ηλεκτροδοτηθεί», δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ. «Φανταστείτε σε 20 χρόνια να έχουμε πλήρη διακοπή ρεύματος... Δεν μπορείς να πάρεις το αυτοκίνητό σου, να πας στη δουλειά σου».
Και τι ακολουθεί στην Ισπανία;
Η νομοθεσία της ΕΕ απαιτεί την ενδελεχή διερεύνηση συμβάντων που αφορούν τα δίκτυα της Ευρώπης. Η Ισπανία πρέπει να εκδώσει τεχνική έκθεση που να εξηγεί τι συνέβη εντός τριών μηνών. Μια μεγαλύτερη ανεξάρτητη έρευνα που θα διεξαχθεί από Ευρωπαίους εμπειρογνώμονες πρέπει να εκδώσει τα δικά της ευρήματα εντός έξι μηνών. Αυτές οι έρευνες θα είναι καθοριστικές για την ενίσχυση του ηλεκτρικού δικτύου της ΕΕ μακροπρόθεσμα. Ένας ανώτερος αξιωματούχος της Επιτροπής δήλωσε ότι η έκθεση που περιγράφει λεπτομερώς ένα περιστατικό στην Ελβετία το 2003 που προκάλεσε μαζική διακοπή ρεύματος στην Ιταλία διαμόρφωσε νέα πρωτόκολλα της ΕΕ. Αυτά τα μέτρα, πρόσθεσε ο αξιωματούχος, βοήθησαν τις χώρες της ΕΕ να αποφύγουν μια μεγάλη διακοπή ρεύματος μεταξύ του 2013 και της περασμένης Δευτέρας.
Ενώ οι ειδικοί αναλύουν τι συνέβη, να περιμένετε άφθονες πολιτικές διαστρεβλώσεις σχετικά με το ποιος ή τι φταίει.
12°
