Προέλαση αντιδημοκρατικότητας

Μπορεί η τρέχουσα εγχώρια επικαιρότητα να κυριαρχείται από τις ανατροπές γύρω από τη «συγκάλυψη» και από τα καμώματα του Τραμπ, όμως συνέβησαν δύο ακόμη γεγονότα που χρήζουν προσοχής. Πρώτο η καταδίκη της Μαρίν Λεπέν για παράνομη διαχείριση κονδυλίων ως ευρωβουλευτής, και δεύτερο η αποτυχία του Έλον Μασκ να εκλεγεί δικής του προτίμησης δικαστής στο Ουισκόνσιν. Θεωρώ ότι χρήζουν προσοχής διότι για πολλούς εκλαμβάνονται ως νέα επεισόδια ενός εμφυλίου πολέμου σε όλο το δυτικό κόσμο. Ας δούμε τα δεδομένα.

Η -δημοσκοπικά- επικρατέστερη διεκδικήτρια της γαλλικής προεδρίας το 2027 καταδικάστηκε βάσει ισχυρών στοιχείων και είχε την τύχη άλλων ομοεθνών της, όπως των Σιράκ, Σαρκοζί, Στρος Καν και Φιγιόν. Η περίπτωσή της δεν είναι μοναδική ούτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο (θυμόμαστε όλοι το Qatargate). Από την άλλη, σε μια μάλλον άσημη αμερικανική πολιτεία ο κορυφαίος μεγιστάνας του πλανήτη μοίρασε επιταγές εκατομμυρίων δολαρίων για να στηρίξει τον συντηρητικό υποψήφιο, αδιαφορώντας για το γεγονός ότι ταυτόχρονα προΐσταται ενός κυβερνητικού φορέα, του Department Of Government Efficiency (DOGE), δηλαδή, αδιαφορώντας απροκάλυπτα για τον -ιερό στις ΗΠΑ- διαχωρισμό των εξουσιών. Στην πρώτη περίπτωση, δεξιοί ριζοσπάστες πιστεύουν ακράδαντα ότι πρόκειται για πλεκτάνη, ώστε το σημερινό status quo να διατηρηθεί - η δικαστική απόφαση εξισώνεται με εκείνη για τον Ιμάμογλου. Στη δεύτερη περίπτωση, αριστεροί ριζοσπάστες εύλογα διαμαρτύρονται για επίδειξη ισχύος της πλουτοκρατίας κατά της λαϊκής βούλησης. Ξεχνώντας ότι συνεχώς μιλούν για την αξία του νόμου και της τάξης, οι πρώτοι επικαλούνται τη γελοία δικαιολογία πως όλοι στην ΕΕ κάνουν τα ίδια. Από τη μεριά τους οι δεύτεροι δεν δείχνουν να ενοχλούνται για τη συστηματική χρηματική στήριξη υποψηφίων δικαστών από το μάλλον αμφιλεγόμενο Ίδρυμα Σόρος (στο Ουισκόνσιν ξοδεύτηκαν συνολικά 80 εκατομμύρια δολάρια, που προφανώς δύνανται να επηρεάσουν αποφάσεις). Με τους πρώτους συντάσσονται οι ζηλωτές των Ρεπουμπλικάνων, από κοινού με το καθεστώς Πούτιν. Με τους δεύτερους οι -αυτοαποκαλούμενοι- φιλελεύθεροι της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης. Όλοι τους δηλώνουν υπερασπιστές της συνταγματικής τάξης. Όλοι τους τσιρίζουν για φίμωση της ελεύθερης φωνής και για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το παρακράτος. Όλοι τους συμπεριφέρονται σαν κακομαθημένα παιδιά, σαν εύθικτες... χιονονιφάδες.

Το πρόβλημα είναι πως κανείς εκ των δύο δεν έχει εντελώς καθαρή τη φωλιά του. Είναι αρκετά σαφές ότι οι νέοι άρχοντες του Λευκού Οίκου και άλλα πολιτικά πρόσωπα της Δύσης περιφρονούν τους δημοκρατικούς κανόνες επειδή τους θεωρούν υπερβολικά περιοριστικούς για την εξουσία τους. Κατά συνέπεια, προσπαθούν να εξουδετερώσουν τις υφιστάμενες δικλείδες ασφαλείας, υπονομεύοντας συστηματικά το κύρος της δικαιοσύνης, του τύπου, και φυσικά του ίδιου του κοινοβουλευτισμού. Στην προσπάθειά τους αυτή βρίσκουν συμπαραστάτες τους ιδεολογικούς αντιπάλους τους. Και εκείνοι απαξιώνουν τους θεσμούς, όμως εκκινούν από άλλη αφετηρία: προφασιζόμενοι κάποιο μονοπώλιο ευαισθησίας, μηδενίζουν τα επιτεύγματα του παρελθόντος και προάγουν τη σύγχυση. Η ριζοσπαστική Δεξιά επιχαίρει για τις μαζικές απελάσεις μεταναστών (ακόμη κι αν αυτές είναι αντικειμενικά παράνομες ή απάνθρωπες), για την επιβολή ελέγχων σε πανεπιστήμια, για τις άρπα κόλλα απολύσεις κρατικών λειτουργών, για τους τσαμπουκάδες εναντίον συμμάχων, για μια καταχρηστική τρίτη θητεία Τραμπ. Η ριζοσπαστική Αριστερά επευφημεί καταργήσεις «ρατσιστικών» και «πατριαρχικών» μαθημάτων, προκαλεί κατεδαφίσεις ανδριάντων, πανηγυρίζει για τη βία της Χαμάς και των απανταχού μπαχαλάκηδων, ενώ ταυτόχρονα επιβάλλει δική της λογοκρισία μέσω μηχανισμών στα μίντια και στον πολιτισμό. Αμφότερες οι δυνάμεις επιθυμούν σίγαση της αντίθετης φωνής, ακόμη και μέσω «δημοκρατικών» διαδικασιών, όπως άλλωστε συνέβη στην καθ' ημάς υπόθεση Γιαννακά.

H δημοκρατία οφείλει να αυτοπροστατευτεί, όμως πού βρίσκονται τα όρια ώστε να μην αυτοκαταργηθεί;

Έχουμε φτάσει στο σημείο όπου το κινεζικό ή το ερντογανικό μοντέλο είναι εξαιρετικά δημοφιλή ανάμεσα στους βομβαρδιζόμενους από παραπληροφόρηση απολιτίκ, σε εκείνους που έχουν φτωχοποιηθεί την τελευταία εικοσαετία δίχως να καταλαβαίνουν γιατί, σε εκείνους που επιθυμούν περισσότερη τάξη και υλική πρόοδο, όντες αδιάφοροι για αστυνομικά κράτη, σε εκείνους που έχουν φτάσει να θεωρούν ότι οι ελευθερίες τους ούτως ή άλλως καταστρατηγούνται, άρα δεν έχουν τίποτα σπουδαίο να χάσουν. Η δημοκρατική επιλογή, ομολογουμένως, αποτελεί βαριά ευθύνη, πλέον ανεπιθύμητη σε πολλούς πολίτες επειδή πιστεύουν ότι δεν μπορεί να βελτιώσει την καθημερινότητα και τις προοπτικές τους.

Άραγε σήμερα παρακολουθούμε live τον επιθανάτιο ρόγχο του κοινοβουλευτισμού, τουλάχιστον όπως τον γνωρίσαμε μετά τον Διαφωτισμό (σίγουρα υπήρξε και σε άλλες εποχές, αλλά κυρίως ως παρένθεση); Δεδομένου ότι αυτή τη στιγμή δεν τον πολεμούν μόνο οι γνωστοί δικτάτορες μα και ένα μέρος των ελίτ, μήπως ισχυρά συμφέροντα πιστεύουν ότι πλέον δεν είναι ικανός να ανταπεξέλθει σε όσα έχει φέρει η παγκοσμιοποίηση και σε όσα θα προκαλέσει η κλιματική αλλαγή, άρα στηρίζουν την κατάργησή του; Από τη μεριά της η δημοκρατία οφείλει να αυτοπροστατευτεί, όμως πού βρίσκονται τα όρια ώστε να μην αυτοκαταργηθεί; Είμαι πολύ μικρός για να έχω απαντήσεις. Πάντως γνωρίζω πως το χάος γεννά δυσπιστία έναντι των θεσμών, η οποία οδηγεί στην ηθική απονομιμοποίησή τους, και τελικά στην απολυταρχία. Φοβάμαι λοιπόν ότι έρχεται η ώρα για πολύ σκληρές αποφάσεις. Εάν όσοι βρισκόμαστε μεταξύ των άκρων επιθυμούμε τη διάσωση και την προκοπή ενός δίκαιου και εύρωστου κόσμου, πολύ πιθανώς θα χρειαστεί να μοιάσουμε -έστω πρόσκαιρα- στο τέρας χωρίς να γίνουμε αυτό. Δύσκολα τα πράγματα.