Πώς την παλεύεις την εποχή του Ντόναλντ Τραμπ;

Τις τελευταίες ημέρες βρίσκομαι μέσα σ’ ένα πράγμα που στα Αγγλικά το λέμε «down the rabbit hole». Η έκφραση προέρχεται από την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων, το βιβλίο του Βρετανού Λιούις Κάρολ, που στέλνει την μικρούλα πρωταγωνίστρια Αλίκη να γνωρίσει ένα κάρο τρελούς ή σοφούς, μα πάντα αλλόκοτους, χαρακτήρες σε κόσμους αλλότριους (και παράλληλες διστάσεις, ισχυρίζονται αρκετοί φανατικοί της κβαντομηχανικής, — με σαφώς διάθεση ετεροχρονισμού, αφού το βιβλίο εκδόθηκε το 1865).

Down the Rabbit Hole είναι ο τίτλος του πρώτου κεφαλαίου, όπου η Αλίκη κυνηγά έναν καλοντυμένο λαγό που κοιτάζει, ανήσυχος ότι έχει αργήσει, το ρολογάκι του (που κρέμεται από μια αλυσίδα από το γιλέκο του) και τον ακολουθεί σε μια κουνελότρυπα.

Προσγειώνεται σε έναν αλλοπρόσαλλο κόσμο με περίεργα κέικ και λικέρ που άλλοτε τη σμικραίνουν, άλλοτε τη μεγεθύνουν, όπου κατοικούν τρελοκαπελάδες που κάνουν πάρτι με τσάι, βασίλισσες που γουστάρουν ν’ αποκεφαλίζουν τα τραπουλόχαρτα-υπηκόους τους παρορμητικά, ένα εξαφανισμένο ντόντο (που υπήρχε βαλσαμωμένο στο μουσείο φυσικής ιστορίας της Οξφόρδης κι όπου ο Κάρολ —αλλά και η μικρούλα Άλις Λίντελ, για την οποία έγραψε το βιβλίο— πρέπει να το είχαν δει) αλλά κι ο σοφός γάτος του Τσέσαϊρ, που ξέρει να εξαφανίζεται και ν’ αφήνει πίσω μόνο το χαμόγελό του.

Τέλος πάντων, η ιδέα του να πέσει κανείς στην κουνελότρυπα έχει έκτοτε ταυτιστεί με το να χώνεται στα περίεργα λαγούμια του μυαλού του και να βλέπει την πραγματικότητα μέσα από το φίλτρο τους. Κάτι τέτοιο έχει συμβεί και σε εμένα με όλα αυτά που βλέπω να κάνουν τα αδαή βλαχάκια του Λευκού Οίκου και οι φίλοι τους, με τα φτωχότατά τους Αγγλικά και την ανιστόρητη υπεροψία τους, είτε ονειρεύονται να εκκαθαρίσουν τη Γάζα και να την κάνουν Ντουμπάι για ολιγάρχες, είτε προσπαθούν (ματαίως) να εξευτελίσουν τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι επειδή δεν παραδίδει γη και ύδωρ στους μαφιόζους ένθεν κι ένθεν του Ειρηνικού Ωκεανού: όπου σταθώ κι όπου βρεθώ σκέφτομαι τον Ντόναλντ Τραμπ και τα τσιράκια του.

Και μετά σκέφτομαι όσους δεν τον σκέφτονται και απελπίζομαι. Κι όσους τον σκέφτονται και τον κολακεύουν προκειμένου να τον προσεταιριστούν. Καλή ώρα τον Κιρ Στάρμερ (που μέχρι πρότινος συμπαθούσα όσο δεν πήγαινε): την ώρα που κάθε έννοια αξιοπρέπειας, δικαιοσύνης κι αυτοδιάθεσης καταλύεται μπροστά στα μάτια μας, ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου προσπαθεί να γλυκάνει το νάρκισσο πλανητάρχη με τη δουλοπρεπή του στάση (και παρεμπιπτόντως, όχι, δε με πείθει η πρωτοβουλία του για «συμμαχία των προθύμων» που συγκάλεσε μετά την αποχώρηση του Ζελένσκι από τον Λευκό Οίκο. Με έναν ωκεανό απόσταση, κυρ-Κιρ μου, όλοι μπορούν να παίξουν τους μάγκες στο πλευρό του Ουκρανού προέδρου. Mind the gap, indeed).

Το ίδιο ισχύει και για ολόκληρο το πολιτικό σύστημα της Ελλάδος, που τηρεί (μέχρις ώρας) σιγή ιχθύος για όσα ντροπιαστικά διημείφθησαν στον Λευκό Οίκο.

Θα μου πείτε, όταν έχεις τρελούς στο τιμόνι του πλανήτη πρέπει να τους πηγαίνεις μια στο καρφί και μια στο πέταλο. Το ακούω. Ίσως τελικά η απόφασή μου να παρατήσω τις σπουδές στις Διεθνείς Σχέσεις για να κάνω Φιλοσοφία ήταν σωστή όχι μόνο επειδή δεν ήθελα να γίνω διπλωμάτης, αλλά επειδή δε θα μπορούσα να γίνω διπλωμάτης: βλέπω κάτι τέτοια τραμπικά σόου μπροστά στις κάμερες και, όση ψυχραιμία έχω σε ζητήματα ζωής και θανάτου μέσα στα νοσοκομεία και μπροστά σε γιατρούς και ιατρικά ζητήματα, τόση ψυχραιμία χάνω σ’ έναν ρευστό κόσμο που δε μοιάζει να νοιάζεται για καμία αίσθηση δικαίου. (Αλλά τώρα καταλαβαίνω, για πρώτη φορά, πως έστω κι αυτός ο πρώτος χρόνος σπουδών που πρόλαβα στις Διεθνείς Σχέσεις, αποδεικνύεται χρήσιμος. Θυμήθηκα την καθηγήτριά μου στο LSE και εξπέρ στα της ΕΣΣΔ και της Ρωσίας, Margot Light, που, όταν της απάντησα στην ερώτηση Υπάρχει Δίκαιος Πόλεμος; με το εξυπνακίστικο: «Γι’ αυτούς που δικαιολογούν τον πόλεμο, ο πόλεμός τους είναι δίκαιος» μου απάντησε: «Για ξυπνοπούλι περνιέσαι, ε; Κοίτα μην τα βρεις μια μέρα μπροστά σου.» Αν τα βρήκα λέει…)

Εν πάσει περιπτώσει, έχω μπει στην κουνελότρυπα. Χώνω μπουνιές καθημερινά στο κεφάλι μου στον Ντόναλντ Τραμπ και τον Τζ. Ντ. Βανς, στον Μασκ και τον Μπέζος. Τι να κάνω όμως για να ξεφύγω από εκεί, δεν ξέρω. Εδώ ολόκληρη Ελλάδα τραντάχτηκε από τις πορείες για τα Τέμπη με μια κραυγή στεντόρεια για ένα κράτος που επιτέλους θα εξυπηρετεί και θα προστατεύει τους πολίτες του, αντί να τους καθιστά θύματα της ανικανότητας του και της πελατειακής του νοοτροπίας, κι εγώ έβλεπα μόνο τους έξωθεν καλοθελητές που προσπαθούσαν να καπηλευτούν το μήνυμα του πλήθους. (Εντάξει, δεν έπεσα και εντελώς έξω: εκατοντάδες λογαριασμοί τρολ και μποτ στα σόσιαλ προσπάθησαν, τις επόμενες μέρες, να παρουσιάσουν τις διαδηλώσεις ως πορεία των «πατριωτών» Ελλήνων «κατά των μεταναστών και της παγκοσμιοποιητικής [«globalist» – αγαπημένη λεξούλα του Ντούγκιν και λοιπών κρεμλινόπληκτων] κυβέρνησης της χώρας». Το Κρεμλίνο έχει, διεθνώς, μεγάλα ηλεκτρονικά πλοκάμια).

***

Πρέπει να σας πω ότι ο κόσμος down the rabbit hole είναι ένας πολύ μοναχικός κόσμος. Πρώτον γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι δε έχουν πέσει μέσα μαζί σου. Δεύτερον γιατί οι περισσότεροι φίλοι σου δεν συμμερίζονται την τρέλα σου. Τρίτον γιατί ακόμα κι οι άνθρωποι που σε αγαπούν νιώθουν ότι μάλλον έχεις πάθει κάποιου είδους παράκρουση. Τέταρτον γιατί εσύ—κόντρα σε όλους αυτούς— νιώθεις σα να βρίσκεσαι στη Γερμανία στα 1938 και φωνάζεις για την επικινδυνότητα του ναζιστικού καθεστώτος κι ενώ κανείς δε σε παίρνει στα σοβαρά, εσύ βλέπεις κατά σειρά να γίνονται: η Συμφωνία του Μονάχου (30/9/38), η Νύχτα των Κρυστάλλων (9/11/38), το σύμφωνο μη επίθεσης μεταξύ Μολοτόφ και Ρίμπεντροπ (23/8/39) και, στα καπάκια, η γερμανική εισβολή στην Πολωνία και η έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (1/9/39).

Ναι, ξέρω. Ακούγεται όντως σαν παράκρουση.

Ας δεχτούμε, λοιπόν, πως είναι. Τι μπορώ να κάνω για να ηρεμήσει η ψυχούλα μου; Να κλείσω τα σόσιαλ και τις ειδήσεις και να πέσω με μανία στη δουλειά μου, στο Νετφλιξ και τα βιβλία; Στα λοκντάουν του κορωνοϊού, θυμάμαι, από την παράνοια της επικαιρότητας με είχε σώσει το διδακτορικό μου. (Μήπως να ξανακάνω άλλο ένα;) Μόνο που o κορωνοϊός είχε μια προοπτική λήξης (λέω τώρα, εκ του ασφαλούς): κάποια στιγμή θα έβγαιναν τα εμβόλια, κάποτε θα έβγαινε το φάρμακο. Ήταν θέμα επιστημονικής προόδου. Το σημερινό fuck up δε μου φαίνεται να έχει ημερομηνία λήξης.

Θα προσπαθήσω, όμως. Βιβλία και σειρές: ζήτω η φυγή από την πραγματικότητα!

***

Προσπάθεια πρώτη, κατηγορία βιβλία: διαβάζω το «Garden Against Time» της Ολίβια Λέινγκ, την προσπάθεια της συγγραφέως να αποκαταστήσει τον παρατημένο κήπο του σπιτιού που αγόρασε, να τον αναδείξει ξανά όπως στις μέρες της δόξας του. Τι πιο γαλήνιο από το να διαβάζει κανείς για μελισσόχορτα, αγριολίτσες, κενταύριες, ε; Όμως, όχι. Σύντομα καταλαβαίνω πως όλοι αυτοί οι θαυμαστοί βρετανικοί κήποι και τα τεράστια κτήματα έχουν από πίσω τους ένα «γκροτέσκο ηθικό κενό»: χρηματοδοτήθηκαν από μονοκαλλιέργειες ζάχαρης, βαμβακιού και καπνού στην άλλη άκρη του κόσμου, με την επίπονη εργασία σκλάβων από τη δυτική Αφρική. Ή δημιουργήθηκαν μέσω νομικών διακρίσεων, αποκλείοντας αδικαιολόγητα τους αγρότες από το να βόσκουν τα ζώα τους σε «κοινές γαίες». Ή κατασκευάστηκαν μετακινώντας, με το έτσι θέλω, ολόκληρα χωριά.

Οπότε όχι, όχι αυτό το βιβλίο. Μήπως το «Θάνατος στη Ρώμη» του Βόλφγκανκ Κέπεν; (εκδ. Κριτική). Μαγεύομαι στην αρχή με γλώσσα του, που σπάει κόκκαλα, και την επιδέξια εναλλαγή αφηγηματικών φωνών του, με την πολιτική του ειρωνεία και την κοινωνική του οξυδέρκεια, αλλά έχω πραγματικά αντοχή να διαβάσω για τον Γιούντεγιαν, τον πρώην Ναζί, που έδινε εντολές δολοφονίας και τώρα, στα 1954, έρχεται με την κουρσάρα του με αραβικές πινακίδες στη Ρώμη για να συναντηθεί με άλλα κουμάσια του λόγου του χωρίς φόβο, πάθος και κυρίως ντροπή για ό,τι έχουν κάνει; Όχι, ούτε αυτό. (Αλλά οκέι, τρώγομαι να το συνεχίσω κάποια στιγμή, με έχει φάει η περιέργεια).

Βάζω να δω σε επανάληψη στο ΕΡΤFLIX την εκπομπή της Επιστήμης Μπινάζη «Ραντεβού στην Ευρώπη» και προσγειώνομαι στη Γενεύη. Α, εδώ μάλιστα. Εδώ οι άνθρωποι έχουν την πολυτέλεια να ασχοληθούν σοβαρά με το μέλλον της εργασίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπό την απειλή της μη-ρυθμισμένης χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης· εδώ έχουν ακόμα την καθαρότητα του μυαλού να φωνάξουν σ’ εμάς, τους εκτός ελβετικών τειχών, ότι ο κόσμος δίχως τους παγκόσμιους οργανισμούς και τα παγκόσμια φόρα συνάντησης των εθνών, λαών και κάθε λογής αντικρουόμενων συμφερόντων, είναι ένα κόσμος οφθαλμός αντί οφθαλμού και οδόντος αντί οδόντος. Τι ωραία η ζωή στη φούσκα της Ελβετίας! λέω στον εαυτό μου και κάνω ένα mental note: πώς-θα-μπορούσα-να-βρω-δουλειά-στην-Ελβετία;

Μέχρι τότε όμως; Μέχρι τότε λίγο Netflix ίσως (και ψυχοθεραπεία, ίσως, και πολλή υπομονή σίγουρα). Στο «Apple Cider Vinegar» μία Αυστραλέζα ινφλουένσερ καταφέρνει να εξαπατήσει χιλιάδες κόσμο ότι δήθεν γιάτρεψε τον εαυτό της από τελικού σταδίου καρκίνο στον εγκέφαλο μέσω μιας συγκεκριμένης, υγιεινής διατροφής.

Η (έτσι κι αλλιώς, ολίγον διαστροφική) σειρά θα ήταν απολαυστική, αν δεν ήταν βασισμένη σε αληθινά γεγονότα κι αν η περίφημη Μπελ Γκίμπσον δεν είχε όντως υφαρπάξει δωρεές 400 χιλιάδων αυστραλέζικων δολαρίων, δωρεές που τις είχε υποσχεθεί σε οργανισμούς που εργάζονται πραγματικά για την καλυτέρευση της ποιότητας ζωής, της ιατροφαρμακευτικής κάλυψης και της θεραπείας καρκινοπαθών. Additional level διαστροφής της υπόθεσης; Λόγω κανονισμών προστασίας προσωπικών δεδομένων, οι δημοσιογράφοι που αποκάλυψαν την απάτη δεν μπορούσαν να αποκτήσουν πρόσβαση σε ονόματα γιατρών κι αρχεία νοσοκομείων στα οποία υποτίθεται ότι είχε διαγνωστεί η Γκίμπσον — τα οποία έτσι κι αλλιώς δεν υπήρχαν γιατί δεν είχε ποτέ της καρκίνο.

Τι άλλο; Α ναι, το «Zero Day» με τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο στο ρόλο ενός πρώην προέδρου των ΗΠΑ που, από ειρηνοποιός ευρείας αποδοχής, γίνεται η προσωποποίηση του ρητού του Λόρδου Άκτον «η εξουσία διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απολύτως» , μετά από μία αδιανόητη κυβερνοεπίθεση στα δίκτυα μεταφοράς των ΗΠΑ. Good old conspiracy drama που έχει και στοιχεία επικαιρότητας: η πρόεδρος των ΗΠΑ είναι μια δυνητική Κάμαλα Χάρις· η tech genius που προσφέρει τη βοήθειά της θα μπορούσε να είναι ο Ίλον Μασκ· η ρωσική GRU έχει τα χεράκια της λερωμένα και χωμένα παντού αλλά για κάποιο ανεξήγητο λόγο [και στη σειρά και στην πραγματικότητα! φωνάζει η κουνελότρυπα] κανείς δε φαίνεται να παίρνει την απειλή στα σοβαρά. Να, τέτοια δεν μπορώ.

Να μη σας στα πολυλογώ, when in the rabbit hole, almost always in the rabbit hole. Είναι κι αυτή μια μορφή ανάποδης συνωμοσιολογίας· κι όσο πιο πολύ ανθίσταμαι, τόσο πιο πολύ επιβεβαιώνεται η μονομανία μου. Οπότε αν ποτέ αναρωτιέστε γιατί διάφοροι καλλιτέχνες ή διανοούμενοι δε μιλάνε γι’ αυτά που συμβαίνουν (δεν εννοώ αυτούς που μιλάνε συνεχώς κι έχουν γνώμη επί παντός επιστητού, πράγμα που καταντάει στο να μη λένε απολύτως τίποτα σοβαρό), είναι ίσως επειδή έχουν χαθεί στις δικές τους κουνελότρυπες και προσπαθούν να ισορροπήσουν ξανά στον κόσμο της ψυχραιμίας.

***

Αλλά επειδή δεν μπορώ να μην το πω, θα το πω: μας τα έκανε τσουρέκια ο πρόεδρος Τραμπ ότι θέλει «deal» στην Ουκρανία, κι ότι ο Ζελένσκι δε θέλει «deal», ούτε οι Ευρωπαίοι, που θέλουν να συνεχιστεί ο πόλεμος, ενώ αυτός (ο Long Live the King) κι οι Ρώσοι θέλουν την ειρήνη. Τι ωραία. Φαίνεται έχει βάλει στο μάτι το Νόμπελ Ειρήνης — που σιγά μην του το δώσουν ποτέ οι Νορβηγοί. Για να καταλάβουμε, όμως, το μέγεθος του ανδρός στην «τέχνη της συμφωνίας», να υπενθυμίσουμε εδώ ότι η τελευταία συμφωνία που είχε συνάψει ο Ντόναλντ Τραμπ ως πρόεδρος ήταν με τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν: υπέγραψε την πλήρη αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων  με αντάλλαγμα (μεταξύ άλλων) να υποσχεθούν οι Ταλιμπάν ότι οι γυναίκες θα συνέχιζαν να έχουν ανθρώπινα δικαιώματα, να πηγαίνουν στα σχολεία και λοιπές απιθανότητες που κάνουν και τις πέτρες να γελούν. Μια συμφωνία που έγινε χωρίς την κυβέρνηση του Αφγανιστάν. Ε, κι επειδή είχε πάει τόσο καλά αυτή η συμφωνία και για το Αφγανιστάν και για τις ΗΠΑ, ο Τραμπ είπε να επαναλάβει την… τέχνη του και στις διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία: και του φτάνουν οι υποσχέσεις της Ρωσίας και δε βρίσκει λόγο να καλέσει στις διαπραγματεύσεις τους Ουκρανούς. Καλά το πας Ντόναλντ.

Να, τέτοια σκέφτομαι και με το που βγαίνω από την κουνελότρυπα, ξαναμπαίνω. Και θυμώνω κι απογοητεύομαι και θέλω να τα κάνω λαμπόγυαλο (στο μυαλό μου) και προσπαθώ να ξεχαστώ και μετά ακούω την εκπομπή του Πάρι Μέξη στο 3ο πρόγραμμα κι ο Πάρις μάς πληροφορεί ότι ο Μπαχ συνέθεσε και παρέδωσε τα έξι Βραδεμβούργια Κονσέρτα του στον μαρκήσιο Κρίστιαν-Λούντβιχ του Βραδεμβούργου, ο οποίος ούτε ποτέ τον πλήρωσε, ούτε ποτέ έβαλε να τα παίξουν για να τ’ ακούσει, ούτε γενικά κατάλαβε απολύτως τίποτε για το δώρο που του είχε κάνει ο μεγαλύτερος συνθέτης όλων των εποχών. Το γιατί ορισμένοι φελλοί καταλήγουν με αξιώματα καθόλη την ανθρώπινη ιστορία μπορεί να είναι και θέμα τύχης· στις δημοκρατίες είναι όμως, εδώ που τα λέμε, κι ευθύνη των ψηφοφόρων τους.

Σκέφτεται η Αλίκη για την γάτα του Τσεσάιρ κάποια στιγμή που η δεύτερη εξαφανίζεται, αφήνοντας πίσω μόνο το χαμόγελό της: «she has often seen a cat without a grin but never a grin without a cat» — έχει δει γάτα χωρίς χαμόγελο, αλλά ποτέ χαμόγελο χωρίς γάτα. Αυτό μου θύμισε το meme που κυκλοφορεί και δείχνει τους Ζελένσκι και Τραμπ στον Λευκό Οίκο, τον πρώτο στ’ αριστερά, να γράφει από πάνω του «άνθρωπος χωρίς κουστούμι». Τον δεύτερο στα δεξιά, να γράφει από πάνω του «κοστούμι χωρίς άνθρωπο».