Γιατί όλο και περισσότεροι νεαροί άνδρες στη Γερμανία στρέφονται προς την ακροδεξιά

Η άνοδος της ακροδεξιάς τόσο στη Γερμανία όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και οι λόγοι για τους οποίους προσελκύει ολοένα και περισσότερους νέους ανθρώπους διερευνάται σε νέο ρεπορτάζ του BBC.

Καθώς η Γερμανία αναμένει με ανησυχία το αποτέλεσμα της ακροδεξιάς στις επερχόμενες εκλογές, το ερώτημα που θέτει το βρετανικό δίκτυο είναι γιατί τόσοι πολλοί νεαροί άνδρες προσελκύονται από αυτήν και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες για μια χώρα που είναι βαθιά συνειδητοποιημένη για το ναζιστικό της παρελθόν.

«Αυτό που μου έμαθαν οι γονείς μου είναι ότι ζούσαν ειρηνικά και ήρεμα, χωρίς να φοβούνται στη δική τους χώρα», λέει ο 19χρονος Νικ. «Θα ήθελα να ζήσω σε μια χώρα όπου δεν θα χρειάζεται να φοβάμαι».

Ο Νικ και ο φίλος του Ντόμινικ, 30 ετών, υποστηρίζουν ή είναι συμπαθούντες του κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), το οποίο καταγράφει σταθερά τη δεύτερη θέση στις δημοσκοπήσεις για περισσότερο από ενάμιση χρόνο.

Ένας από τους βασικούς λόγους που ο Νικ – όπως και πολλοί άλλοι νεαροί Γερμανοί – λέει ότι φοβάται, είναι η αύξηση των επιθέσεων στη Γερμανία στις οποίες οι ύποπτοι ήταν αιτούντες άσυλο. Πιο πρόσφατα, το περιστατικό που συγκλόνισε τη χώρα ήταν η θανατηφόρα επίθεση με μαχαίρι σε ένα μικρό παιδί και έναν άνδρα σε ένα πάρκο στην πόλη Άσχαφενμπουργκ της Βαυαρίας.

Το ζήτημα της μετανάστευσης είναι πλέον το κύριο μέλημα του Νικ και του Ντόμινικ, αν και δεν τάσσονται κατά αυτής σε κάθε της μορφή.

«Οι άνθρωποι που ενσωματώνονται, που μαθαίνουν, που σπουδάζουν εδώ, που εργάζονται – δεν έχω κανένα πρόβλημα μαζί τους», λέει ο Ντόμινικ. Ωστόσο, ασκεί κριτική σε όσους, κατά τη γνώμη του, εκμεταλλεύονται το σύστημα ασύλου.

«Αλλά στις μέρες μας τέτοιες δηλώσεις θεωρούνται εχθρικές», συνεχίζει. «Σε αποκαλούν ναζί εξαιτίας του παρελθόντος της Γερμανίας».

Το AfD – το οποίο εδώ και καιρό κατηγορείται για αντιμεταναστευτική ρητορική – πανηγυρίζει για την υποστήριξη που έλαβε από τον δισεκατομμυριούχο της τεχνολογίας Έλον Μασκ, ιδιοκτήτη της πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης X. Ο Μασκ φιλοξένησε μια ζωντανή συζήτηση με τη ηγέτιδα του κόμματος, Άλις Βάιντελ, και συμμετείχε μέσω βιντεοκλήσης σε συγκέντρωση του AfD.

Νεαροί άνδρες και η στροφή προς την άκρα δεξιά

Η έρευνα της Pew το 2024 διαπίστωσε ότι το 26% των Γερμανών ανδρών έχουν θετική άποψη για το AfD, σε σύγκριση με το 11% των γυναικών, ενώ το ποσοστό των ανδρών που υποστηρίζουν το AfD έχει αυξηθεί κατά 10 μονάδες από το 2022.

Στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2024, σύμφωνα με τις εξόδους από τις γερμανικές κάλπες, το ποσοστό των νέων κάτω των 24 ετών που ψήφισαν το AfD αυξήθηκε στο 16%, δηλαδή 11 ποσοστιαίες μονάδες περισσότερο από το 2019.

Αυτό συμβαίνει σε μια περίοδο αυξανόμενης ανησυχίας μεταξύ των νέων, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Γερμανικού Ινστιτούτου για τη Γενεαλογία.

Σε δείγμα 1.000 Γερμανών ηλικίας 16 έως 25 ετών, τα επίπεδα άγχους ήταν υψηλότερα μεταξύ εκείνων που τοποθετούν τον εαυτό τους στην άκρα δεξιά, ενώ ήταν τα χαμηλότερα για όσους θεωρούν τον εαυτό τους πολιτικά κεντρώους.

Οι γυναίκες ήταν πιο πιθανό να ανησυχούν για τα δικαιώματά τους και τα δικαιώματα των μειονοτήτων, ενώ οι άνδρες ανησυχούσαν περισσότερο για συντηρητικές αξίες, οι οποίες δεν επικεντρώνονται τόσο στα δικαιώματα, όσο σε άλλες κοινωνικές αξίες.

Ο Δρ. Ρούντιγκερ Μας από το Ινστιτούτο για τη Γενεαλογία υποστηρίζει ότι τα κόμματα της αριστεράς επικεντρώνονται συχνά σε θέματα όπως ο φεμινισμός, η ισότητα και τα δικαιώματα των γυναικών.

«Οι άνδρες γενικά δεν βλέπουν τον εαυτό τους σε αυτά τα θέματα», μας λέει. «Γι’ αυτό και τείνουν να ψηφίζουν πιο δεξιά».

Τα σκληρά, λαϊκιστικά δεξιά κόμματα έχουν σημειώσει πρόοδο σε χώρες όπως η Γαλλία, η Αυστρία, η Ολλανδία, η Πολωνία, η Ισπανία και η Ιταλία.

«Το 60% των νέων ανδρών κάτω των 30 ετών θα σκεφτόταν να ψηφίσει την άκρα δεξιά στις χώρες της ΕΕ και αυτό είναι πολύ μεγαλύτερο από το ποσοστό των γυναικών», λέει ο καθηγητής Αμπού-Σάτι από την ανάλυση της Μελέτης Ευρωπαϊκών Εκλογών του 2024.

Η επίδραση των κοινωνικών δικτύων στην ακροδεξιά άνοδο

Η επίδραση των κοινωνικών μέσων είναι σημαντική, καθώς επιτρέπει στις πολιτικές ομάδες να παρακάμψουν τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, τα οποία η άκρα δεξιά θεωρεί εχθρικά.

Πλατφόρμες όπως το TikTok επιτρέπουν στους πολιτικούς να φτάσουν άμεσα στους νέους ανθρώπους, χωρίς τη μεσολάβηση παραδοσιακών μέσων. Το AfD, όπως λέει ο Μαυρίτιος Ντόρν από το Ινστιτούτο Στρατηγικού Διαλόγου (ISD), «κυριαρχεί» στο TikTok σε σχέση με τα άλλα γερμανικά κόμματα, με 539.000 ακολούθους στην επίσημη κοινοβουλευτική του σελίδα, ενώ το SPD (το κόμμα με τις περισσότερες θέσεις στο γερμανικό κοινοβούλιο) έχει μόνο 158.000.

«Δεν είναι μόνο οι επίσημοι λογαριασμοί αλλά και ένας σημαντικός αριθμός ανεπίσημων fan accounts που βοηθούν στη διάδοση του περιεχομένου του κόμματος», λέει ο Ντόρν. Μέσα από τη δημιουργία 10 «λογαριασμών βασισμένων σε personas» με διαφορετικά προφίλ χρηστών, διαπίστωσαν ότι οι χρήστες που τοποθετούν τον εαυτό τους στο δεξιό πολιτικό φάσμα βλέπουν κυρίως περιεχόμενο του AfD, ενώ οι χρήστες από το αριστερό φάσμα εκτίθενται σε πιο ποικιλόμορφο πολιτικό περιεχόμενο.

Το TikTok δήλωσε ότι δεν «διαχωρίζει» τους πολιτικούς χώρους και εργάζεται για να παραμείνει στην «πρώτη γραμμή» αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης. Ωστόσο, ο Ντόρν παρατηρεί ότι άλλα κόμματα κατάλαβαν τη σημασία αυτών των πλατφορμών πολύ αργά και έτσι υστερούν στο να εδραιώσουν μια ισχυρή παρουσία.

Επιρροή νέων ινφλουένσερ

Μία από τις ινφλουένσερ του AfD είναι η Celina Brychcy, μια 25χρονη TikTokker που έχει πάνω από 167.000 ακολούθους. Το 53% από αυτούς είναι άνδρες και το 76% είναι ηλικίας 18-35 ετών.

Η Celina μοιράζεται κυρίως βίντεο με χορό, τάσεις και τρόπο ζωής, αλλά και φιλικό προς το AfD περιεχόμενο. Παρά το γεγονός ότι δεν κερδίζει χρήματα από τη διάδοση του AfD, λέει ότι το κάνει γιατί πιστεύει στον σκοπό και θέλει να «περάσει ένα μήνυμα».

Τα πολιτικά της ιδεώδη περιλαμβάνουν την επιστροφή της στρατιωτικής θητείας, περισσότερη στήριξη για τις μητέρες που θέλουν ή χρειάζονται να μείνουν στο σπίτι και αυστηρότερους ελέγχους στα σύνορα. Όταν ρωτήθηκε αν οι απόψεις της είναι απόρριψη της πολυπολιτισμικότητας, απάντησε πως «υπάρχουν ορισμένοι άνθρωποι που απλά δεν ταιριάζουν μαζί με τους Γερμανούς», αλλά επανειλημμένα τόνισε ότι δεν είναι ρατσίστρια και δεν έχει «τίποτα κατά των ξένων».

Αντίδραση στη «μεταστροφή των ρόλων» και η ιδεολογία του φύλου

Η Brychcy είναι επίσης κατά της «μεταστροφής των ρόλων», όταν πρόκειται για τον τρόπο με τον οποίο ντύνονται οι άνδρες και οι γυναίκες. Η αντίδραση κατά της «ιδεολογίας του φύλου» είναι ένα ακόμη ζήτημα που τροφοδοτεί την υποστήριξη στην άκρα δεξιά μεταξύ των νέων, κάτι που αναφέρεται και από το Ινστιτούτο Γενεαλογίας.

Ρώτησαν τους πρωτοψήφους αν θεωρούν την τάση LGBTQ+ «übertrieben» (υπερβολική), και οι ερωτηθέντες που συμφώνησαν περισσότερο με αυτή την άποψη ήταν αυτοί που σκοπεύουν να υποστηρίξουν το AfD.

Όταν ερωτάται για το αν αυτό μπορεί να θεωρηθεί οπισθοδρομικό, η Celina απάντησε ότι «βιολογικά, είμαστε άνδρες και γυναίκες» και πιστεύει ότι οι άνθρωποι πρέπει να παρουσιάζονται ανάλογα.

Συμπεράσματα: Πολιτικές τάσεις μεταξύ των νέων στη Γερμανία

Από όλα αυτά, είναι σαφές ότι η υποστήριξη για το AfD δεν μπορεί απλώς να διαβαστεί ως μια μορφή διαμαρτυρίας κατά των παραδοσιακών κομμάτων της Γερμανίας. Οι νέοι στους οποίους απευθύνθηκε το BBC πραγματικά ελπίζουν και πιστεύουν ότι το AfD μπορεί να φέρει τη Γερμανία σε μια πορεία ριζικών αλλαγών.

Αν και τα άλλα κόμματα αρνούνται να συνεργαστούν με το AfD, το Ιανουάριο πέρασε μια μη δεσμευτική πρόταση στο γερμανικό κοινοβούλιο χάρη στις ψήφους του AfD για πρώτη φορά.

Ο καθηγητής Abou-Chadi πιστεύει ότι σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, όταν τα πιο παραδοσιακά κόμματα αρχίσουν να εγκαταλείπουν τον «τοίχο προστασίας» ή τον απομονωτισμό από την άκρα δεξιά, τότε η άκρα δεξιά θα αρχίσει να καταναλώνει τον δεξιό χώρο.

«Είναι πολύ πιθανό ότι, σε πολλές ή τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, τα ακροδεξιά κόμματα θα είναι το κύριο κόμμα στη δεξιά πλευρά ή ήδη είναι», λέει.

Τα κόμματα όπως το AfD εργάζονται σκληρά για να «κανονικοποιήσουν» την εικόνα τους στα μάτια του κοινού. Αν και υπάρχουν άνθρωποι στη Γερμανία και την Ευρώπη που βλέπουν την άκρα δεξιά ως μια εξτρεμιστική, ακόμη και αντιδημοκρατική δύναμη, φαίνεται πως η προσπάθεια αυτή της «κανονικοποίησης» αποδίδει, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων.