«Έκκληση του Βίκτωρα Ουγκώ προς τον Ρωσικό Στρατό» - Το συγκλονιστικό κείμενο του που γράφτηκε 160 χρόνια πριν και παραμένει επίκαιρο.
Συγκλονιστικά επίκαιρο παρά την χρονική απόσταση των 160 περίπου χρόνων παραμένει το κείμενο που έγραψε ο Βίκτωρ Ουγκώ με τίτλο: «Έκκληση προς τον Ρωσικό Στρατό».
Το κείμενο του τεράστιου συγγραφέα, όπως δημοσιεύτηκε στην Athens Review of Books τον Μάιο, γράφτηκε το 1863. Σε αυτό ο Βίκτωρ Ουγκώ απηύθυνε έκκληση στους Ρώσους στρατιώτες «να γίνουν ξανά άνθρωποι».
«Άνδρες του ρωσικού στρατού, εμπνευστείτε από τους Πολωνούς, μην τους πολεμάτε. Αυτό που βλέπετε μπροστά σας στην Πολωνία δεν είναι ο εχθρός, είναι ένα παράδειγμα προς μίμησιν», γράφει σε άλλο σημείο, σε ένα κείμενο που ταιριάζει απόλυτα με τη δεδομένη χρονική συγκυρία, καθώς ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος συνεχίζεται.
Το κείμενο του Βίκτωρος Ουγκώ, όπως το δημοσίευσε η Athens Review of Books
Στρατιώτες της Ρωσίας, ξαναγίνετε άνθρωποι. Τούτη η δόξα σάς προσφέρεται αυτήν εδώ τη στιγμή· αδράξτε την. Όσο υπάρχει ακόμη καιρός, ακούστε:
Εάν συνεχίσετε τον κτηνώδη αυτόν πόλεμο· εάν, εσείς, αξιωματικοί, που μια ευγενική καρδιά χτυπάει στα στήθη σας, αλλά που ένα καπρίτσιο των ανωτέρων σας αρκεί για να καταστραφείτε και να βρεθείτε εξόριστοι στα βάθη της Σιβηρίας· εάν εσείς, οπλίτες, χθεσινοί δουλοπάροικοι και σημερινοί δούλοι, που τόσο βάναυσα σας έχουν σύρει μακριά από τις μητέρες, τις συζύγους, τις οικογένειές σας· εσείς, που στενάζετε κάτω από το κνούτο και υποφέρετε κάθε λογής άλλες κακουχίες· εσείς, οι υποσιτισμένοι, οι επ’ αόριστον κατάδικοι σε μια στρατιωτική θητεία πιο σκληρή στη Ρωσία απ’ ό,τι τα κάτεργα σε άλλες χώρες· εάν λοιπόν εσείς, τα θύματα, ταχθείτε εναντίον των θυμάτων· εάν, την ιερήν αυτή στιγμή που η σεβάσμια Πολωνία ορθώνει το ανάστημά της, την υπέρτατην αυτή στιγμή που σας δίδεται η επιλογή μεταξύ της Πετρούπολης, όπου εδρεύει ο τύραννος, και της Βαρσοβίας, όπου βρίσκεται η ελευθερία· εάν, σε τούτη την αποφασιστική αναμέτρηση, αγνοήσετε το καθήκον σας, το μοναδικό σας καθήκον, την αδελφοσύνη· εάν εναντίον των Πολωνών συμπαραταχθείτε με τον Τσάρο, τον δήμιο και αυτών και δικό σας· εάν εσείς, οι καταπιεσμένοι, δεν έχετε αντλήσει άλλο μάθημα από την καταπίεσή σας παρά μόνον να στηρίζετε τον καταπιεστή· εάν η συμφορά σας γίνει όνειδος· εάν εσείς, που κρατάτε το σπαθί, υπηρετήσετε το γιγαντιαίο και ανεγκέφαλο τέρας του δεσποτισμού, που συνθλίβει τους πάντες, Ρώσους μαζί και Πολωνούς· εάν, αντί να στρέψετε τα όπλα σας ενάντια στον σφαγέα των εθνών, συντρίψετε άνανδρα, με την υπεροχή του οπλισμού και του αριθμού σας, τους ηρωικούς αυτούς πληθυσμούς σε απόγνωση, οι οποίοι διεκδικούν το υπέρτατο δικαίωμα του ανθρώπου, που είναι το δικαίωμα στην πατρίδα· εάν, στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, διαπράξετε τη δολοφονία της Πολωνίας· εάν το κάνετε αυτό, τότε να το θυμάστε, άνδρες του ρωσικού στρατού: τότε θα πέσετε, όσο απίθανο κι αν ακούγεται αυτό, πιο κάτω ακόμη κι από τις ορδές των Νοτίων στην Αμερική, και θα τραβήξετε επάνω σας την κατακραυγή ολόκληρου του πολιτισμένου κόσμου! Τα εγκλήματα ισχύος παραμένουν εσαεί εγκλήματα, και ο δημόσιος αποτροπιασμός είναι η τιμωρία που τους αξίζει.
Άνδρες του ρωσικού στρατού, εμπνευστείτε από τους Πολωνούς, μην τους πολεμάτε. Αυτό που βλέπετε μπροστά σας στην Πολωνία δεν είναι ο εχθρός, είναι ένα παράδειγμα προς μίμησιν.
Βίκτωρ Ουγκώ
Hauteville House, 11 Φεβρουαρίου 1863.
Το σημείωμα του μεταφραστή στο κείμενο του Βίκτωρος Ουγκώ
Ένας γενναίος λαός μάχεται απεγνωσμένα για την επιβίωσή του ως έθνους και για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Μπροστά του έχει έναν εχθρό συντριπτικά ισχυρότερο στρατιωτικά και αριθμητικά: μίαν αυτοκρατορία γνωστή τοις πάσι ως εστία καταπίεσης και ωμής βίας. Την ίδια στιγμή, μεγάλο μέρος του υπόλοιπου («πολιτισμένου», υποτίθεται) κόσμου κοιτάει αλλού, φροντίζει να διαφυλάξει «ευαίσθητες ισορροπίες», κρατάει ίσες αποστάσεις ή, το πολύ-πολύ, απευθύνει προς τα θύματα χειρονομίες πλατωνικής (και υποκριτικής) συμπάθειας.
Πρόκειται για την μαρτυρική Πολωνία σε οποιανδήποτε από τις πολλαπλές εξεγέρσεις της, του 19ου αιώνα, ή για την μαρτυρική Ουκρανία στον αμυντικό της πόλεμο, εν έτει 2022; Οι διαφορές είναι ελάχιστες, πολλώ δε μάλλον όταν ο δήμιος και των δύο χωρών ήταν και είναι η διαχρονική «Αγία Ρωσία»: των τσάρων, του Στάλιν ή του νεο-τσάρου / νεο-Στάλιν που απαντά στο όνομα Βλαδίμιρ Βλαδιμίροβιτς Πούτιν.
Η σελίδα που μεταφράζω παραπάνω γράφτηκε σε λιγότερο από ένα μήνα από το ξέσπασμα του μεγάλου ξεσηκωμού των Πολωνών, τον Ιανουάριο 1863, εναντίον της ρωσικής τυραννίας. Τότε, ο πολιτικός στοχαστής και συγγραφέας Αλεξάντρ Ιβάνοβιτς Χέρτσεν (1812-1870), ηγετική φυσιογνωμία της ρωσικής πολιτικής διασποράς, απηύθυνε από τις σελίδες της εφημερίδας Колокол / Κολοκόλ (Η καμπάνα), που εξέδιδε στο Λονδίνο, ένα φλέγον αίτημα προς τον Βίκτωρα Ουγκώ: «Μεγάλε αδελφέ, βοήθεια! Μιλήστε εξ ονόματος του πολιτισμού!».
Ο Ουγκώ, εξόριστος ο ίδιος στο νησί Guernsey της Μάγχης (καθότι αντίπαλος του καθεστώτος του Ναπολέοντος Γ΄), ανταποκρίθηκε πάραυτα στο κάλεσμα του Χέρτσεν και έστειλε στο Κολοκόλ την δική του Έκκληση προς τον Ρωσικό Στρατό (την οποίαν αναδημοσίευσαν πλήθος εντύπων ανά την Ευρώπη).
Αν και, τότε, ο λόγος του Ουγκώ δεν εισακούστηκε και οι άμεσοι παραλήπτες του δεν «ξανάγιναν άνθρωποι», είναι επιτακτικά επίκαιρο να ηχήσει και πάλι, έστω και αν ούτε σήμερα θα εισακουστεί.
Είθε, τουλάχιστον τούτη την φορά όσοι παραμένουμε άνθρωποι να μην επιτρέψουμε την δολοφονία της Ουκρανίας, όπως πάλαι ποτέ επετράπη η σφαγή της Πολωνίας.
― Βίκτωρ Ιβάνοβιτς
Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στο τεύχος Μαΐου της Athens Review of Books που κυκλοφορεί.
9°
