Ένα δέντρο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ ζητάει την προσοχή μας, σχεδόν εκλιπαρεί να συνεχίσει να στέκεται όρθιο.
Κατά τα πρώτα δευτερόλεπτα του βίντεο, μπορείς να διακρίνεις κυρίως μια προσεγμένη γειτονιά, πιθανότατα σε κάποιο καλό προάστιο της περιοχής. Τα παρτέρια είναι περιποιημένα, το δέντρο στην μέση της εικόνας είναι ασβεστωμένο, δεν υπάρχουν φύλλα ή σκουπίδια στον δρόμο, τα αυτοκίνητα είναι σταθμευμένα σωστά εντός των διαγραμμισμένων θέσεων στάθμευσης.
Μόνο αν δυναμώσεις την ένταση του ήχου, θα υποψιαστείς ότι κάτι κακό πρόκειται να συμβεί. Ο ήχος της πολεμικής σειρήνας είναι γνώριμος σε όλους -κι ας ανήκουμε λίγο-πολύ στις γενιές που δεν χρειάστηκαν ποτέ να τρέξουν σε κάποιο καταφύγιο. Η ηρεμία που επικρατεί στην προσεγμένη γειτονιά σε κάνει αφελώς να πιστεύεις ότι η προειδοποίηση της σειρήνας ίσως να διαψευστεί.
Αλλά δεν διαψεύδεται. Αρκούν λίγα δευτερόλεπτα για να μετατραπεί μια ήσυχη γειτονιά σε ένα πεδίο μάχης. Ο ήχος της σειρήνας δεν ακούγεται πια, καλύπτεται από τον ήχο των βλημάτων, από την απόκοσμη βουή του βομβαρδισμού. Κανείς δεν κυκλοφορεί στην γειτονιά, δεν υπάρχει καμία ένδειξη του ποιος είναι ο στόχος. Αλλά ο ουρανός συνεχίζει να ξερνάει φωτιά, ο καπνός επικρατεί, μονάχα το ασβεστωμένο δέντρο στέκει στην θέση -μάλλον από τύχη.
Αυτό τελικά είναι ο πόλεμος. Αυτό ήταν πάντα. Από το Σαράγιεβο μέχρι το Χαλέπι κι από την Λευκωσία μέχρι το Ντόνετσκ. Πόλεμος είναι τα δευτερόλεπτα που ακολουθούν μετά την ησυχία, αυτά που παράγουν αμετάκλητες τραγωδίες, αυτά που φέρνουν στην επιφάνεια τραύματα που τελικά δεν είχαν επουλωθεί ποτέ. Είναι η περίφημη «κόκκινη γραμμή» που περιγράφουν όλα τα εγχειρίδια των διεθνών σχέσεων και της επίλυσης των διαφορών, είναι η στιγμή που η βία παίρνει τα πρωτεία, το αίμα γκρεμίζει το status quo και όλα πρέπει να αρχίσουν από την αρχή.
Αυτό που κυρίως συμβαίνει αυτές τις μέρες στο Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι πόλεμος. Πόλεμος κανονικός, από αυτούς που πιστεύαμε ότι δεν γίνεται να διεξαχθούν πια, πόσο μάλλον στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Πόλεμος με επίγεια μέσα που βομβαρδίζουν κατοικημένες περιοχές, πόλεμος με την διεθνή κοινότητα να παρακολουθεί αμήχανη την εξέλιξη του, χωρίς δυνατότητα και συλλογική διάθεση να παρέμβει. Πόλεμος και όπου βγει.
Το εν λόγω βίντεο είναι από την πόλη Στεπανακέρτ, την «πρωτεύουσα» του αρμενικού θύλακα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, με τις ένοπλες δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν στον ρόλο του θύτη και τους άμαχους Αρμένιους στον ρόλο των θυμάτων. Στο Διαδίκτυο, κυκλοφορούν αρκετά ακόμα βίντεο, με τον ρόλο θύτη και θυμάτων να αντιστρέφεται, ιδιαίτερα κατά τον βομβαρδισμό της πόλης Γκάνια του Αζερμπαϊτζάν από αρμένικες δυνάμεις. Γι’ αυτό και τώρα, αυτό που προέχει, δεν είναι να διαλέξει κανείς πλευρά, όσο κι αν υποσυνείδητα εκεί μας ωθούν οι αδηφάγοι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μπορούμε να διατηρήσουμε τις εθνικές, ιστορικές και πολιτισμικές προτιμήσεις μας και σε καιρούς ειρήνης -αυτό εξάλλου κάνουμε εδώ και αιώνες, από το Βελιγράδι μέχρι το Γερεβάν.
Το ζητούμενο τώρα είναι να σταματήσει η σφαγή. Μια εκεχειρία δεν θα λύσει το πρόβλημα αλλά σχεδόν βέβαια δεν θα το επιδεινώσει. Αν μετά την Συρία, την Ουκρανία και την Λιβύη, πάρει φωτιά για καιρό και ο Καύκασος, τότε αργά ή γρήγορα ο πόλεμος θα χτυπήσει για τα καλά και την εσωτερική πόρτα της Ευρωπαϊκής Ένωσης -όσο μακρινό κι αν μοιάζει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Η επανεδραίωση της στρατιωτικής ισχύος ως του κύριου μέσου επίλυσης των διακρατικών διαφορών είναι ικανή να μας σύρει όλους σε μια καταστροφική δίνη.
Ένα δέντρο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ ζητάει την προσοχή μας, σχεδόν εκλιπαρεί να συνεχίσει να στέκεται όρθιο. Όρθιο στην μέση μιας γειτονιάς που σφύζει από ζωή, όχι ως μια αδιάφορη όαση σε μια έρημο αστικών συντριμμιών. Τώρα είναι η ώρα της δράσης, όχι των αποστασιοποιημένων αναλύσεων. Η Δύση έχει απωλέσει εδώ και καιρό την χρονική πολυτέλεια του στρουθοκαμηλισμού.
11°
