Το 1995, πέντε χρόνια μετά την ανακήρυξη της Εσθονίας σε ανεξάρτητο κράτος, ο Toomas Hendrik Ilves θυμάται να ξεφυλλίζει το βιβλίο του οικονομολόγου- διεθνολόγου, Jeremy Rifkin με τίτλο «Το τέλος της εργασίας». «Ο συγγραφέας υποστήριζε ότι η μαζική αντικατάσταση των εργαζομένων από τις μηχανές και τους υπολογιστές θα οδηγήσει σε λιγότερες έως μηδενικές θέσεις εργασίας. Κι αυτό μου φάνηκε τρομερό». Ο Ilves ήταν τότε ανώτατο στέλεχος του υπουργείου Εξωτερικών. Σήμερα είναι ο πρόεδρος της Εσθονίας και φανατικός χρήστης του διαδικτύου.
Σε αντίθεση με τα όσα πρέσβευε ο Rifkin στο βιβλίο του, οι πολιτικοί στη νεοσύστατη Εσθονία διαπίστωσαν ότι οι υπολογιστές θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αντισταθμιστικά σε δύο βασικές ελλείψεις της χώρας: το μικρό εργατικό δυναμικό και τη χρόνια έλλειψη υποδομών.
Δεκαεπτά χρόνια μετά, το ίντερνετ έχει βοηθήσει με το παραπάνω. Έχει γίνει κομμάτι της ταυτότητας του μέσου Εσθονού. «Σε άλλες χώρες το ίντερνετ είναι απλά μια υπηρεσία, όπως η ύδρευση ή η καθαριότητα των δρόμων», λέει ο Linnar Viik, καθηγητής Πληροφορικής, σύμβουλος της κυβέρνησης και ο άνθρωπος του οποίου το όνομα είναι συνώνυμο με την ανάπτυξη του ίντερνετ στην Εσθονία. «Για τους νέους Εσθονούς, το ίντερνετ είναι κάτι παραπάνω από μια υπηρεσία – είναι σύμβολο δημοκρατίας και ελευθερίας».
Κάτι που εύκολα διαπιστώνεται με μια βόλτα, όπως τουλάχιστον δηλώνει ο καθηγητής Linnar Viik. «Εδώ και μια δεκαετία η πρόσβαση στην ασύρματη σύνδεση Wi-Fi είναι παντού και δωρεάν. Ας υποθέσουμε ότι ξεκινάς από τους μεσαιωνικούς πυργίσκους με τα παστέλ χρώματα του Τάλιν έως τα πανεπιστημιακά κτίρια του Τάρτου. Είναι μια απόσταση 160 χιλιομέτρων. Σε όλη τη διαδρομή δε χάνεις ούτε στιγμή τη δωρεάν σύνδεση στο διαδίκτυο.
Συνειδητοποιήσαμε ότι για να μπορέσει να καταστεί εφικτή η ηλεκτρονική διακυβέρνηση θα έπρεπε η παροχή ίντερνετ να αφορά όλους και κυρίως τους πολίτες που δεν μπορούν να πληρώνουν για να έχουν ίντερνετ στο σπίτι».
Η ίδια λογική του δωρεάν ίντερνετ εφαρμόστηκε στο χώρο της εκπαίδευσης. Μέχρι το 1997 χάρις σε μια εκστρατεία με επικεφαλής τον νυν πρόεδρο της Εσθονίας, το 97% των σχολείων είχε αποκτήσει σύνδεση. Παράλληλα, 42 δημόσιες υπηρεσίες της Εσθονίας λειτουργούν κατά βάση ηλεκτρονικά. Το περασμένο έτος το 94% των επιστροφών φόρου έγινε διαδικτυακά μέσα σε πέντε λεπτά.
Οι Εσθονοί μπορούν να ρίξουν την ψήφο τους από το σπίτι μέσω υπολογιστή, να υπογράψουν δημόσια έγγραφα μέσω κινητού, ενώ στα υπουργικά συμβούλια τα στελέχη της κυβέρνησης έχουν πάψει να κρατούν χαρτιά και έγγραφα στα χέρια τους από το 2000.
Η συνταγογράφηση φαρμάκων γίνεται μόνο ηλεκτρονικά. Στα μεγάλα αστικά κέντρα η έκδοση εισιτηρίου, η πληρωμή θέσης πάρκινγκ ή ακόμα η παραγγελία μιας μπίρας μπορεί να γίνει με ένα γραπτό μήνυμα απ’ το κινητό. Κι όλα αυτά σε μια χώρα που πριν από δύο δεκαετίες ο μισός πληθυσμός δεν είχε τηλεφωνικές γραμμές.
Κεντρικό ρόλο στην ιντερνετική ανάπτυξη της Εσθονίας έπαιξε η ηλεκτρονική ταυτότητα. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2002. Εννέα στους 10 Εσθονούς είναι πλέον κάτοχος ψηφιακής ταυτότητας και μπορεί να ψηφίζει ηλεκτρονικά, να μεταφέρει χρήματα και να έχει πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα. «Πάνω στην ταυτότητα δεν εγγράφεται κανένα στοιχείο ή πληροφορία, διότι αυτό θα ήταν επικίνδυνο σε περίπτωση απώλειας ή κλοπής», εξηγεί η Katrin Pärgmäe, η οποία εργάζεται στην Ρυθμιστική Αρχή Τηλεπικοινωνιών της Εσθονίας, και προσθέτει, «πληκτρολογώντας το σωστό κωδικό η κάρτα δίνει στον πολίτη πρόσβαση σε μια βάση δεδομένων. Θα έλεγες κανείς ότι θα είχαμε πρόβλημα με τις ηλεκτρονικές ταυτότητες λόγω του παρελθόντος μας με τις ημέρες των πρακτόρων της Κα Γκε Μπε να χτενίζουν τα πλακόστρωτα του Τάλιν. Κι όμως αισθανόμαστε πιο ασφαλείς με την ψηφιακή ταυτότητα. Αν για παράδειγμα κάποιος επιχειρήσει να εισβάλει στα αρχεία μου, αμέσως ειδοποιούμαι μέσω της υπηρεσίας flagging. Εάν τα προσωπικά μου δεδομένα ήταν καταχωνιασμένα στα συρτάρια μιας δημόσιας υπηρεσίας, δε θα είχα ιδέα ποιος τα κοιτάει και πότε».
Για τον ξένο, δεν είναι αμέσως ξεκάθαρο γιατί οι Εσθονοί ανέπτυξαν μια τόσο στενή σχέση με το ίντερνετ σε σχέση με τους υπόλοιπους γείτονές τους στη Βαλτική, δηλαδή την Λετονία και την Λιθουανία. Και οι τρεις χώρες έγιναν ανεξάρτητες σχεδόν ταυτόχρονα. Και οι τρεις χρειάζονταν άμεση αναδιοργάνωση των υποδομών τους.
Η εξήγηση είναι απλή. Παρόλο που η μειονότητα των ρωσόφωνων στη χώρα είναι μεγάλη, η πλειονότητα των Εσθονών αισθάνεται πιο κοντά στα κράτη της σκανδιναβικής χερσονήσου. Από τις αρχές της δεκαετίες του ’90 κοιτούσαν προς τις τεχνολογικά ανεπτυγμένες Σουηδία και Φινλανδία για επενδύσεις και ιδέες. Οι Φιλανδοί και οι Σουηδοί που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα των νέων γειτόνων τους περίμεναν από τους συνεργάτες τους να επικοινωνούν με μέιλ και όχι με φαξ. Και σύντομα οι Εσθονοί ξεπέρασαν τους δασκάλους τους.
Η οικονομική ανάπτυξη του '90 έδωσε στην Εσθονία την ονομασία «Τίγρη της Βαλτικής». Στις Ιανουαρίου του 2011 η τίγρης άφησε την εσθονική κορώνα και έγινε 17η χώρα-μέλος της ευρωζώνης . Η ένταξή της συνέπεσε με τη μεγαλύτερη μέχρι τότε κρίση του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος. Την ίδια περίοδο το δημόσιο χρέος της Εσθονίας κινούταν στο 7,2% του ΑΕΠ, αποτελώντας το μικρότερο ποσοστό σε όλη την Ευρώπη.
10°
