Ένας αρθρογράφος, ο Λευτέρης Κουσούλης και ένας δημοσιογράφος, ο Γιάννης Βλαστάρης στην εποχή της post truth και στη χώρα όπου έχει χαθεί το νόημα από τον πολιτικό λεξιλόγιο έγραψαν δύο «πολιτικά» λεξικά. Οι δύο συγγραφείς εξηγούν τις αιτίες που δημιούργησαν αυτή την ανάγκη.
Ελάχιστο λεξικό & 16 αφορισμοί
Λευτέρης Κουσούλης
Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις
Ο Λευτέρης Κουσούλης εξηγεί τι είναι και γιατί έγραψε το Ελάχιστο λεξικό.
«Παρακολουθώντας συζητήσεις στο διαδίκτυο και την αρθρογραφία παρατήρησα πως βασικές πολιτικές έννοιες έχουν διαστραφεί κυρίως από τους φορείς της εξουσίας. Θεωρώ πως αυτό το κάνει συνειδητά ο ΣΥΡΙΖΑ ως άσκηση ψυχολογικής βίας. Οι λέξεις είναι το όπλο στην πολιτική σύγκρουση, αλλά το ζητούμενο είναι να έχουμε συμφωνήσει στα νοήματα που φέρουν. Το θέμα είναι πως οι πολιτικές δυνάμεις αντιμετωπίζουν τελείως διαφορετικά τους περισσότερους ορισμούς. Βλέπεις για παράδειγμα πόσο κακοπαθημένη είναι η λέξη (και η έννοια) “Φιλελευθερισμός”. Ο ΣΥΡΙΖΑ διαστρέφει τον όρο, αλλά ακόμα και οι επονομαζόμενοι φιλελεύθεροι δεν είναι σε θέση να τον χρησιμοποιήσουν σωστά, ίσως γιατί δεν υπήρχε ποτέ στην Ελλάδα ανεπτυγμένο το φιλελεύθερο κριτήριο και η ματιά. Μπορεί βέβαια η αφορμή για να ξεκινήσω το λεξικό να ήταν πολιτική αλλά τα “λήμματα” αφορούν και θέματα έξω αυτής.
Σε αυτό το βιβλίο υπάρχουν έννοιες της πολιτικής μάχης με έντονη ιδεολογική απόχρωση. Θεωρώ πως λειτουργεί ως μια προβοκάτσια υπέρ των λέξεων ζητώντας απ’ όλους μας να σκεφτούμε το νόημά τους. Στο λεξικό υπάρχουν οικογένειες νοημάτων. Για παράδειγμα η μόδα και το στιλ αποτελούν μια οικογένεια.
Στον ορισμό των πιο καθαρών λέξεων, έτσι όπως ήδη ορίζονται στα λεξικά, δεν έχω καθόλου επέμβει. Έγραψα με βάση τη δική μου θεωρητική αντίληψη πιο θολές έννοιες , όπως “Φίλος του λαού” ή “Εχθρός του λαού”.
Φίλοι του λαού
Ομάδα ανθρώπων που αυτοπροβάλλονται ως υπερασπιστές του λαού, εκμεταλλευόμενοι τις ανάγκες του, προπαρασκευάζοντας ταυτόχρονα έναν κύκλο εξουσίας εναντίον του.
Εκτός των λέξεων, και κάποια κείμενα για την υπεράσπισή τους υπάρχουν στο βιβλίο και 16 αφορισμοί. Αυτοί γράφτηκαν για τις Νέες Εποχές του Βήματος, αντί σχολιασμού, με αφορμή την εκλογή του Τραμπ. Θεωρώντας πως δεν πρέπει να εγκλωβιζόμαστε στα μεγάλα γεγονότα, καθώς όλα είναι σε εξέλιξη, προχώρησα στους αφορισμούς.
Αυτό που σήμερα μοιάζει ως σημαντικό ο χρόνος μπορεί να το αναδείξει ως ασήμαντο.
Στην πραγματικότητα πρόκειται για τη συμπύκνωση μιας πολιτικής θεωρίας. Όπως και συνολικά το βιβλίο απηχεί τη συμπύκνωση γι’ αυτό και θεωρώ πως μπορεί να μπει, στη βιβλιοθήκη, δίπλα σε βιβλία πολιτικής ανάλυσης και θεωρίας».
Λεξικό χωρίς γραβάτα
Γιάννης Βλαστάρης
Εκδόσεις Αρμός
350 λέξεις περιλαμβάνει το λεξικό. Μεταξύ αυτών νεολογισμούς (όπως δηθενάδες), λέξεις-αντικαταστάτες (θεσμοί αντί Τρόικα), όρους με αντεστραμμένο περιεχόμενο (αξιοποίηση τώρα, ξεπούλημα χθες), παιχνίδια με το συναίσθημα της γλώσσας (κεντρικό ξενοδοχείο αντί του πολυτελούς Χίλτον), αλλά και απλά ουσιαστικά (γραβάτα) ή επίθετα και επιφωνήματα. Όλα καταγράφουν την επικοινωνιακή Βαβέλ στην πολιτική ρητορική, στα ΜΜΕ, στις κουβέντες και στον τρόπο σκέψης μας. Όλα δοσμένα μέσα από την προσωπική ματιά του συγγραφέα.
«Η χώρα μου, αίφνης, δεν ζούσε σε καθεστώς Μνημονίων, αλλά βίωνε μια χαρούμενη κατάσταση “Δημιουργικής Ασάφειας” κατευθυνόμενη προς κάτι αισιόδοξο ονόματι “Συμφωνία γέφυρα”. Απούσα η χιλιοκαταραμένη “Τρόικα”, είχε μόλις αναχωρήσει, αφήνοντας στη θέση της κάποιους ευγενέστερους συγγενείς της, τους περίφημους “Θεσμούς”. Καθώς το πρόβλημα κλιμακωνόταν, με όλο και πιο νέους όρους να εισβάλλουν στη ζωή της χώρας, άρχισα να σημειώνω τις νεόκοπες λέξεις, τις εκφράσεις και ερμηνείες που δυσκόλευαν τη δική μου ζωή» εξηγεί ο Γιάννης Βλαστάρης για το πώς του ήρθε η ιδέα για το λεξικό. «Καθώς, σε αυτό που αποκαλείται “Πολιτική Επικοινωνία”, επικοινωνία δεν νοείται δίχως πολιτική, προφανώς η μεταβολή της δεύτερης απαιτούσε και τη μεταμόρφωση της πρώτης. Με κατασκευασμένες λέξεις, με αντικαταστάσεις όρων, με διαστροφές νοημάτων. Ακόμη και με συμπεριφορές-σηματοδότες. Κάπως έτσι η “γραβάτα” απώλεσε την κυριολεξία της, συμβολίζοντας πια όχι τον γνωστό λαιμοδέτη, αλλά μια “στάση” απέναντι στα πράγματα. Ιδού, λοιπόν, σκέφτηκα, πως οι καθημερινές λέξεις, με διεστραμμένη τη σημασία τους, μεθοδικά ενταγμένες σε μιαν ορισμένη ρητορική και συνδυασμένες με τις ανάλογες συμπεριφορές, μπορούν να καταστούν ολοκληρωμένη κουλτούρα».
Αξεσουάρ ανδρικής ένδυσης, μισητό στους ηγέτες Ελλάδας και Βόρειας Κορέας. Ο Κιμ Γιονγκ Ουν, πάντως, προβλέπεται να την προβάρει συντομότερα, καθώς ο δικός μας πρωθυπουργός έχει δεσμευτεί να τη φορέσει ταυτόχρονα με τη διαγραφή του ελληνικού χρέους, την οποία και υποσχόταν στου ςΈλληνες επί τετραετία τουλάχιστον. Βλ. και Επονείδιστο, Σακίδιο, Στολή, Σκοπευτήριο
Κόκκινη γραμμή (η) επιθ.
«Κόκκινη γραμμή» αποκαλείται διεθνώς το ύστατο σημείο μιας υποχώρησης, από τα κόκκινα αμπέχονα των αμετακίνητων Βρετανών κατά τον Κριμαϊκό πόλεμο του 1854. Στην Ελλάδα του 2016 θεωρείται το πιο σύντομο (και ξεχασμένο από καιρό) ανέκδοτο. βλ. και Διαγραφή χρέους, Διαπραγμάτευση σκληρή, Ηχογραφώ (ρ), Ώρες 17.
Ρύθμιση (η) ουσ.
Χρέους. Αυτή συντελείται όταν: αντί της διαγραφής που έταζες το 2015μ, πανηγυρίζεις για την πιθανότητα έμμεσης μείωσής του κατά 20% μετά το 2018 και έως το 2060, ενώ ταυτόχρονα καταγγέλεις ως καταστροφικό το κούρεμα κατά 61% που έγινε το 2012. Βλ. και Επιμήκυνση, Επονείδιστο, Μνημόνιο Plus, Χρέος.
15°
«Παρακολουθώντας συζητήσεις στο διαδίκτυο και την αρθρογραφία παρατήρησα πως βασικές πολιτικές έννοιες έχουν διαστραφεί κυρίως από τους φορείς της εξουσίας. Θεωρώ πως αυτό το κάνει συνειδητά ο ΣΥΡΙΖΑ ως άσκηση ψυχολογικής βίας. Οι λέξεις είναι το όπλο στην πολιτική σύγκρουση, αλλά το ζητούμενο είναι να έχουμε συμφωνήσει στα νοήματα που φέρουν. Το θέμα είναι πως οι πολιτικές δυνάμεις αντιμετωπίζουν τελείως διαφορετικά τους περισσότερους ορισμούς. Βλέπεις για παράδειγμα πόσο κακοπαθημένη είναι η λέξη (και η έννοια) “Φιλελευθερισμός”. Ο ΣΥΡΙΖΑ διαστρέφει τον όρο, αλλά ακόμα και οι επονομαζόμενοι φιλελεύθεροι δεν είναι σε θέση να τον χρησιμοποιήσουν σωστά, ίσως γιατί δεν υπήρχε ποτέ στην Ελλάδα ανεπτυγμένο το φιλελεύθερο κριτήριο και η ματιά. Μπορεί βέβαια η αφορμή για να ξεκινήσω το λεξικό να ήταν πολιτική αλλά τα “λήμματα” αφορούν και θέματα έξω αυτής.
350 λέξεις περιλαμβάνει το λεξικό. Μεταξύ αυτών νεολογισμούς (όπως δηθενάδες), λέξεις-αντικαταστάτες (θεσμοί αντί Τρόικα), όρους με αντεστραμμένο περιεχόμενο (αξιοποίηση τώρα, ξεπούλημα χθες), παιχνίδια με το συναίσθημα της γλώσσας (κεντρικό ξενοδοχείο αντί του πολυτελούς Χίλτον), αλλά και απλά ουσιαστικά (γραβάτα) ή επίθετα και επιφωνήματα. Όλα καταγράφουν την επικοινωνιακή Βαβέλ στην πολιτική ρητορική, στα ΜΜΕ, στις κουβέντες και στον τρόπο σκέψης μας. Όλα δοσμένα μέσα από την προσωπική ματιά του συγγραφέα.
