Μακριά, σγουρά, μαλλιά στο χρώμα του έβενου και κατάλευκη επιδερμίδα. Βλέμμα έντονο, διαπεραστικό και την ίδια στιγμή απίστευτα γλυκό. «Μια ματιά αρκεί για να πειστείς ότι είναι καλύτερη Κάρμεν που υπήρξε ποτέ» έγραψαν για την Ανίτα Ρατσβελισβίλι. Λίγες μέρες πριν την πρώτη αθηναϊκή της εμφάνιση στο ρόλο που εκτόξευσε την καριέρα της, η κορυφαία μέτζο-σοπράνο, με το δύσκολο όνομα και την απίστευτη φωνή, μιλάει στην A.V.
Είναι σίγουρα η ωραιότερη έκπληξη που μας κράταγε η Λυρική για φινάλε της σεζόν. Η Ανίτα Ρατσβελισβίλι, μία από τις πιο σπουδαίες Κάρμεν όλων των εποχών, θα ανέβει την Παρασκευή 27 Ιουλίου στη σκηνή του Ηρωδείου για να ερμηνεύσει την ανυπότακτη ηρωίδα της δημοφιλέστερης όπερας του γαλλικού ρεπερτορίου που συνέθεσε ο Ζορζ Μπιζέ, σε μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού και σκηνοθεσία Στήβεν Λάνγκριτζ, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.
Η διαδρομή της 34χρονης Γεωργιανής από την Τυφλίδα του πολέμου στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του κόσμου είναι συναρπαστική. Στα 16 της μεταπήδησε από την pop μουσική στην όπερα. Στα 22 έκανε το ντεμπούτο της στη σκηνή ερμηνεύοντας το ρόλο της Μανταλένα από τον «Ριγκολέτο» του Βέρντι. Στα 23 της βρέθηκε να σπουδάζει με υποτροφία στην Ακαδημία του Teatroalla Scalla. Το άστρο της έλαμψε, πριν καλά-καλά κλείσει τα 25, όταν ο μέγας Ντάνιελ Μπάρεμποϊμ, εντυπωσιασμένος από τη φωνή και το παρουσιαστικό της, της εμπιστεύτηκε τον ρόλο της Κάρμεν και η Ανίτα Ρατσβελισβίλι, η νεότερη τραγουδίστρια όπερας που άνοιγε ποτέ τη νέα σεζόν της Σκάλας του Μιλάνου, στις 7 Δεκεμβρίου του 2009, μπροστά στο δύσκολο ιταλικό κοινό, γνώρισε τον πρώτο της θρίαμβο.
Από τη βραδιά εκείνη που, λόγω της τηλεοπτικής μετάδοσης της παραγωγής, την έκανε διάσημη και περιζήτητη σε όλο τον κόσμο, η Ανίτα έχει ερμηνεύσει τον ρόλο πάνω από 180 φορές σε όλο τον κόσμο, από τη ΜΕΤ της Νέας Υόρκης ως την Όπερα της Βαστίλης στο Παρίσι και από τη Βασιλική Όπερα του Κόβεν Γκάρντεν στο Λονδίνο ως την Αρένα της Βερόνα! Και να τώρα, χάρη στη γενναιόδωρη χορηγία του Ομίλου Μυτιληναίος, ήρθε η στιγμή ακούσουμε κι εμείς τη βαθιά, πλούσια και γεμάτη πάθος φωνή της να τραγουδά «L’amour est unoiseaurebelle»…
Το ραντεβού μας δόθηκε μια εβδομάδα πριν την πρεμιέρα, νωρίς το απόγευμα λίγο πριν την πρώτη πρόβα των σολίστ και της χορωδίας στο Ηρώδειο, χωρίς ορχήστρα, μόνο με πιάνο. Ο ήλιος ακόμα ψηλά, έκαιγε τις πλάκες του ρωμαϊκού θεάτρου. Βρήκα την Ανίτα Ρατσβελισβίλι στο καμαρίνι της να ετοιμάζεται. Συμφωνήσαμε να την περιμένω για να τα πούμε, σε ένα σκιερό παγκάκι του προαυλίου που είχε εντοπίσει και της άρεσε. Λίγα λεπτά αργότερα την είδα να πλησιάζει χαμογελώντας, ντυμένη με ένα απλό μαύρο καλοκαιρινό φόρεμα αλλά με έντονα μακιγιαρισμένα μάτια. Έστω κι αν επρόκειτο για μια απλή πρόβα, είχε ήδη μεταμορφωθεί σε μια χυμώδη, γήινη, αυθεντική Κάρμεν….
Νεότατη και μέσα σε ελάχιστο χρόνο καταφέρατε να κατακτήσετε την κορυφή, εκεί που άλλες συνάδελφοί σας χρειάζονται δέκα και είκοσι χρόνια για να φτάσουν. Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας σας; Το ταλέντο; Η σκληρή δουλειά; Οι έξυπνες επιλογές;
Η σκληρή δουλειά, η προετοιμασία. Ακούω τραγουδιστές, με εκπληκτικές πράγματι φωνές, να αυτοθαυμάζονται και έπειτα από μια παράσταση να είναι ευτυχείς με το αποτέλεσμα. Δεν είναι έτσι τα πράγματα. Όσο καλός κι αν είσαι, δεν επιτρέπεται να επαναπαύεσαι, να τεμπελιάζεις. Πρέπει πάντα να κρίνεις αυστηρά τον εαυτό σου, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο, αν θέλεις να εξελίσσεσαι, να γίνεσαι όλο και πιο καλός. Κάθε φορά που ολοκληρώνω μια ερμηνεία αισθάνομαι ότι πρέπει να δουλέψω πιο σκληρά, να μελετήσω περισσότερο, να ωριμάσω, να βρω καινούργια πράγματα, να βρω μια καλή τεχνική, να τραγουδήσω και να ερμηνεύσω το ρόλο καλύτερα… Όλες αυτές οι λεπτομέρειες μετράνε για μένα και πιο πολύ ο σεβασμός που έχω γι’ αυτή τη δουλειά. Αν θέλεις να γίνεις η καλύτερη, πρέπει να δουλέψεις. Αλλιώς η καριέρα σου τελειώνει νωρίς.
Αυτήν την εργατικότητα πιστεύετε ότι διέκρινε σε σας ο Ντάνιελ Μπάρεμποϊμ, όταν σας πρόσφερε αυτή τη μοναδική ευκαιρία να κάνετε το ντεμπούτο σας, σπουδάστρια ακόμα, στη Σκάλα του Μιλάνου ως Κάρμεν;
Νομίζω ναι.. Πίστεψε σε μένα, κάτι που αληθινά με εξέπληξε, γιατί δεν με γνώριζε καθόλου. Είδε απλά ένα νέο κορίτσι, δυναμικό, που ήθελε να γίνει κάτι. Στο τέλος εκείνης της παράστασης, μου είπε, «δεν ήξερα αν θα τα καταφέρεις, ή πώς θα σταθείς απέναντι σε ένα τόσο μεγάλο κοινό, αλλά σε εμπιστεύτηκα και είμαι ευτυχής γι’ αυτό γιατί είσαι ένα από τα πιο εργατικά πλάσματα που έχω γνωρίσει ποτέ». Χάρηκα αφάνταστα με τα λόγια του γιατί δεν το είχα συνειδητοποιήσει, το μόνο που ήθελα ήταν, να κάνω αυτό που όλοι περίμεναν από μένα. Έπρεπε να πετύχω, γιατί τα πάντα εξαρτιόνταν από αυτήν τη μια και μοναδική βραδιά. Θα μπορούσαν όλα να έχουν τελειώσει εκεί. Ήταν ένα τρομερά μεγάλο ρίσκο. Ήμουν καλά προετοιμασμένη, ωστόσο δεν είχα καμία εμπειρία και ο τρόπος που τραγουδούσα απείχε ακόμα πολύ από το να είναι τέλειος. Το μόνο που διέθετα ήταν εντιμότητα. Είπα, θα καταθέσω στη σκηνή ό,τι έχω και δεν έχω και ίσως το κοινό να το καταλάβει και να το αγαπήσει. Κι αυτό ακριβώς συνέβη, χάρη στην εμπιστοσύνη που μου έδειξε ο Ντάνιελ Μπάρεμποϊμ,ο «πνευματικός πατέρας» μου στη μουσική! Από τότε, με κάλεσε αρκετές φορές, μου έδωσε κι άλλους σημαντικούς ρόλους να ερμηνεύσω. Όμως στην καρδιά μου υπάρχει πάντα εκείνη η πρώτη φορά. Χάρη σ’ αυτόν ξεκίνησαν όλα. Του χρωστάω τη ζωή μου, την καριέρα μου, το μέλλον μου, το μέλλον της οικογένειάς μου…
Μιας και αναφερθήκατε στην οικογένειά σας, μιλήστε μας για τα πρώτα χρόνια της ζωής σας στην Τυφλίδα της Γεωργίας. Μεγαλώσατε μέσα σε ένα σκηνικό πολέμου. Πώς βρήκατε το δρόμο σας; Πώς ανακαλύψατε τη φωνή σας;
Μεγάλωσα σε μια εποχή πραγματικά πολύ δύσκολη. Ζούσαμε μέσα στον πόλεμο, χωρίς φαγητό, χωρίς ηλεκτρικό, χωρίς θέρμανση, τίποτα δεν είχαμε. Όμως οι Γεωργιανοί είμαστε δυνατός λαός, αγωνιζόμαστε για τη ζωή μας. Όσο για τη φωνή μου, ήταν πάντα εκεί, απλώς τραγουδούσα κυρίως pop και τζαζ. Επίσης έπαιζα πιάνο από μικρή. Οι γονείς μου ήταν μουσικοί, κανείς από τους δύο τους όμως δεν είχε σχέση με την κλασική μουσική, πολύ δε περισσότερο με την όπερα. Ο πατέρας μου ήταν μπασίστας –αλλά πολύ καλός!–, μέλος μιας ροκ μπάντας. Η μητέρα μου ήταν μπαλαρίνα αλλά και αυτή αργότερα στράφηκε στο παραδοσιακό τραγούδι. Στα 16 μου, ενώ ήμουν ακόμα σπουδάστρια –είχα αποφασίσει να γίνω δικηγόρος!– και περιστασιακά τραγουδούσα σε μικρές συναυλίες pop μουσικής, ένας φίλος του πατέρα μου με άκουσε, είπε πως έχω «μεγάλη» φωνή και πρότεινε να κάνω οντισιόν στο Ωδείο. Πράγματι, λίγους μήνες αργότερα, πρωτοετής πλέον της Νομικής, πήγα να με ακούσουν. Μου είπαν πως αναμφίβολα έχω οπερατική φωνή αλλά θα έπρεπε να μελετήσω συστηματικά και να μάθω την τεχνική, αν θέλω να ασχοληθώ με το κλασικό τραγούδι. Στην ηλικία μου, όλα αυτά μου φαίνονταν απίστευτα βαρετά – το ίδιο συμβαίνει και με τον περισσότερο κόσμο που έχει ακούσει όπερα μόνο από ηχογραφήσεις ή από την τηλεόραση. Ένας καθηγητής όμως με παρακίνησε, πριν πάρω τις αποφάσεις μου, να παρακολουθήσω μια παράσταση όπερας. Και η όπερα αυτή ήταν ο «Ντον Τζοβάνι» του Μότσαρτ – η καλύτερη επιλογή που θα μπορούσα να έχω κάνει. Έπαθα σοκ! Μαγεύτηκα από την ομορφιά της μουσικής, τα κοστούμια, το ντεκόρ, το μακιγιάζ και πιο πολύ από τα έντονα συναισθήματα που εκφράζονταν μέσα από το τραγούδι. Αποφάσισα την ίδια στιγμή ότι αυτό ήταν που ήθελα να κάνω στη ζωή μου. Άρχισα να μελετώ εντατικά με τη Μτζία Νταβιτασβίλι, μια εκπληκτική δασκάλα, πρώην τραγουδίστρια της όπερας, πέρασα τις εξετάσεις και έγινα δεκτή στο Κρατικό Ωδείο της Τυφλίδας. Στην αρχή δεν ήξεραν πού να με κατατάξουν γιατί η φωνή μου είχε μεγάλη έκταση, όμως η δασκάλα μου επέμεινε ότι ήμουν μέτζο. Σ’ αυτή τη γυναίκα χρωστάω πολλά και λυπάμαι που δεν πρόλαβε να δει την εξέλιξη της καριέρας μου.
Αλήθεια, πώς έγινε και από την Τυφλίδα βρεθήκατε ξαφνικά να κάνετε οντισιόν, για να σας δεχτούν στη Μουσική Ακαδημία της Σκάλας του Μιλάνου;
Και πάλι χάρη στη δασκάλα μου. Η οικογένειά μου ήταν πολύ φτωχή, δεν υπήρχε περίπτωση να βρεθούν τα χρήματα να ταξιδέψω ως το Μιλάνο απλά για να με ακούσουν. Τότε είπε στους γονείς μου ότι πρέπει να κάνουν κάτι για μένα τώρα, γιατί αλλιώς θα το μετανιώνουν στην υπόλοιπη ζωή τους. Και τους έπεισε. Για να με στείλουν, όμως, αναγκάστηκαν να δανειστούν από την τράπεζα, βάζοντας υποθήκη το σπίτι μας... Καταλαβαίνετε πόσο μεγάλο ρίσκο έπαιρναν εκείνοι, αλλά και τι ευθύνη ένιωθα εγώ απέναντί τους. Το μόνο που ήλπιζα και παρακαλούσα ήταν να με δεχτούν στη Μουσική Ακαδημία. Ευτυχώς, τα κατάφερα. Δεν έπαψα όμως να αγωνιώ για την τύχη τους. Επί δύο χρόνια, όσο σπούδαζα, έστελνα κάθε μήνα στους γονείς μου τα μισά λεφτά της υποτροφίας που είχα κερδίσει, για να μη χάσουν το σπίτι τους. Τελικά με την «Κάρμεν» μπόρεσα και ξεπλήρωσα την υποθήκη και, ειλικρινά σας λέω, αυτό μου έδωσε μεγαλύτερη χαρά από ό,τι ο ίδιος ο ρόλος!
O ρόλος αυτός σας έχει σημαδέψει. Τον έχετε ερμηνεύσει αμέτρητες φορές, στα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου, κάτω από τις οδηγίες πολλών σκηνοθετών. Ποια είναι η δική σας Κάρμεν;
Η δική μου Κάρμεν δεν είναι μια πρόστυχη γυναίκα, μια γυναίκα που φορά κόκκινο κραγιόν, κρατά ένα τριαντάφυλλο και διασκεδάζει πληγώνοντας τους άντρες. Είναι έξυπνη, μοντέρνα, ανεξάρτητη, δυναμική και την ίδια στιγμή πολύ ευάλωτη. Μια πρώιμη φεμινίστρια. Αγαπά τον έρωτα, αγαπά τους εραστές της. Κάνει τις λάθος επιλογές –όπως και όλες οι δυναμικές γυναίκες στον κόσμο αυτόν–, κλαίει μόνη της τις νύχτες, θέλει όμως να έχει πάντα την ελευθερία αυτής της επιλογής. Είναι μια γυναίκα που ερωτεύεται τον Δον Χοσέ, μόνο που δεν μπορεί να είναι μαζί του. Είναι ένας άντρας που δεν αντιδρά φυσιολογικά, είναι βίαιος, ζηλότυπος, αλκοολικός, αλλά με δυνατό χαρακτήρα που τη μαγνητίζει. Αυτόν θέλει, ακόμα και την τελευταία στιγμή που πεθαίνει από το χέρι του. Ο Εσκαμίγιο –ο αντίζηλος– δεν είναι παρά ένας πλούσιος, ισχυρός άντρας που τον επιλέγει γιατί της παρέχει ασφάλεια, κάτι που επίσης κάνουν πολλές σύγχρονες γυναίκες, και την οικονομική στήριξη που χρειάζεται όχι για τον εαυτό της αλλά για να βοηθήσει τους ανθρώπους της. Ουσιαστικά η Κάρμεν θυσιάζεται για τους άλλους. Πάντα για τους άλλους. Αυτή είναι η γραμμή που ακολουθώ πάντα, προσπαθώντας ωστόσο κάθε φορά να κατανοήσω και την οπτική του σκηνοθέτη, να κάνω τη δική του ιδέα δική μου. Διαφορετικά μου είναι αδύνατον να δουλέψω. Αν δεν βρω ένα σημείο που να με συνδέει με την ηρωίδα που ενσαρκώνω, αν δεν μπορέσω τουλάχιστον να την κατανοήσω, αισθάνομαι ότι η ερμηνεία μου δεν θα είναι έντιμη, αληθινή.
Πριν μερικές μέρες εμφανιστήκατε μαζί με τον διάσημο Γιόνας Κάουφμαν στο Βερολίνο, μπροστά σε 20.000 κόσμο που σας αποθέωσε. Τι σας ικανοποιεί εντέλει περισσότερο, τι σας κάνει πιο χαρούμενη; Μια διθυραμβική κριτική ή η αποδοχή του κοινού;
Δεν θα αρνηθώ ότι με χαροποιεί μια καλή κριτική. Όμως η προσπάθεια που καταβάλλω να γίνομαι καλύτερη, η διαρκής μελέτη, η προετοιμασία, οι εξαντλητικές πρόβες, όλα έχουν να κάνουν με τον κόσμο και την αποδοχή του. Όταν τελειώνει μια παράσταση, πέφτει η αυλαία και περιμένοντας να βγω για να υποκλιθώ, ακούω το χειροκρότημα να δυναμώνει, τότε είναι η στιγμή που απολαμβάνω ειλικρινά. Ναι, τραγουδώ για τον κόσμο, θέλω την επιβράβευσή του, θέλω να τον κερδίσω…
23°
