Ακολουθούν 10 βιβλία, παλιά και καινούρια πιο brat (ok boomer), ελληνικά και διεθνή, που πρέπει να διαβάσει κάθε Gen Zer. Όχι για κανένα άλλο λόγο αλλά γιατί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, μιλούν για όσα ζει, ελπίζει και φοβάται αυτή η γενιά.
1. Το Τραγούδι του Αχιλλέα – Madeline Miller, (The Song of Achilles, εκδ. Διόπτρα)
Η Ιλιάδα αλλιώς! Μια queer αφήγηση για τον Αχιλλέα και τον Πάτροκλο, γραμμένη με εφηβική τρυφερότητα και λυρικό βάθος. Δεν είναι απλώς ένα love story – είναι μια πεισματική πράξη επιβεβαίωσης μέσα από τον μύθο, ένα βιβλίο που αναγνώστες της Gen Z σε όλο τον κόσμο έκαναν viral γιατί εξέφρασε κάτι που ήθελαν να πουν. Bestseller επί δύο χρόνια στο BookTok, με εκατομμύρια προβολές και νέες μεταφράσεις.
2. Ματωμένα Χώματα – Διδώ Σωτηρίου, (εκδ. Κέδρος)
Ένα από τα ελάχιστα ελληνικά βιβλία που έπρεπε να βρίσκονται σε κάθε λίστα «Gen Z essentials». Ιστορική αφήγηση και διαχρονικό μάθημα για το πώς ένας άνθρωπος παγιδεύεται από τα πάθη της Ιστορίας. Η Μικρασιατική Καταστροφή δεν παρουσιάζεται ως εθνική τραγωδία αλλά ως ανθρώπινη εμπειρία, μέσα από τη φωνή του Μανώλη. Ένα μάθημα ενσυναίσθησης και ειρηνικής ματιάς που μιλά πιο δυνατά από δεκάδες hashtags.
3. Chain-Gang All-Stars – Nana Kwame Adjei-Brenyah, (δεν έχει ακόμη ελληνική έκδοση, μπορείς όμως να το παραγγείλεις!)
Σε μια Αμερική του κοντινού μέλλοντος, φυλακισμένοι παλεύουν μέχρι θανάτου σε live reality shows με έπαθλο την ελευθερία. Το μυθιστόρημα βάζει το δάχτυλο στην πληγή του σύγχρονου ποινικού συστήματος, του ρατσισμού και του reality θεάματος. Είναι σκληρό, ρυθμικό, αδυσώπητα έντιμο. Οι New York Times το χαρακτήρισαν «έκρηξη κοινωνικού θυμού με λογοτεχνική τόλμη». Αν η Gen Z μισεί την υποκρισία, αυτό το βιβλίο είναι necessity.
4. Η Μητέρα του Σκύλου – Παύλος Μάτεσις, (εκδ. Καστανιώτης)
Ένα παιδί βιώνει τον Εμφύλιο σαν παραμύθι, την πείνα σαν κωμωδία, τη σιωπή σαν κανόνα. Η Ραραού, αφηγήτρια της δικής της χαοτικής ιστορίας, δεν μιλά για πολιτικές παρατάξεις — μιλά για την επιβίωση, την φτώχεια, τη γλώσσα, τη μητέρα. Ένα ελληνικό «autofiction» πριν το είδος γίνει μόδα. Μια αφηρημένη μητέρα-πατρίδα και ένας σκύλος που είναι άλλοτε είναι θεός και άλλοτε τέρας.
5. The Persuaders – Anand Giridharadas, (δεν έχει μεταφραστεί ακόμη στα ελληνικά)
Επιλεγμένο ως βιβλίο της χρονιάς από τον Guardian, το New Statesman και τους Irish Times, το The Persuaders είναι μια συναρπαστική εσωτερική ματιά στους ακτιβιστές, τους πολιτικούς και τους καθημερινούς ανθρώπους που προσπαθούν να αλλάξουν μυαλά, να γεφυρώσουν διχασμούς και να σώσουν τη δημοκρατία. Ο Giridharadas αναδεικνύει πως ενώ ο κόσμος μοιάζει να οδηγεί στην παραίτηση, υπάρχει ακόμη χώρος για την πειθώ ως βασικό εργαλείο κοινωνικής αλλαγής. Παρακολουθεί από κοντά πρόσωπα όπως την συνιδρύτρια του Black Lives Matter, πρωτοστάτες του φεμινιστικού κινήματος κατά του Τραμπ, λευκούς γονείς που προσπαθούν να μεγαλώσουν παιδιά διαφορετικού χρώματος με ευαισθησία, τον Bernie Sanders και την Alexandria Ocasio-Cortez, αλλά και ανθρώπους που προσπαθούν να «απο-προγραμματίσουν» οπαδούς θεωριών συνωμοσίας. Το βιβλίο εξετάζει πώς μπορούμε να καταγγέλλουμε την αδικία χωρίς να αποκλείουμε τους διαφωνούντες, δείχνοντας έναν δρόμο για να αλλάξουμε και να θεραπεύσουμε μια κοινωνία που φαίνεται να έχει σπάσει.
6. Το όνομα του ανέμου - Patrick Rothfuss, (Εκδόσεις Anubis)
Ένα σκοτεινό, επικό fantasy βιβλίο που ξεφεύγει από τα συνηθισμένα, με υπαρξιακό βάθος και έναν ήρωα που αρνείται να είναι απλώς «ο εκλεκτός». Ο Κβόουθ, διωγμένος, τραυματισμένος και κυνηγημένος από τους μύθους που τον βαραίνουν, αφηγείται την αληθινή ιστορία του, κόντρα σε όσα οι άλλοι πιστεύουν γι' αυτόν. Η αφήγηση ακροβατεί ανάμεσα στη μαγεία, τη μουσική, την εκδίκηση και την ανάγκη για επιβίωση σε έναν κόσμο που δεν συγχωρεί τα λάθη. Ένα βιβλίο που η Gen Z θα αναγνωρίσει το δικό της πείσμα, την αμφισβήτηση της ταυτότητας και την αποδόμηση της ηρωολατρίας, διαβάζοντας ένα αληθινά δυνατό fantasy χωρίς εύπεπτα στερεότυπα.
7. Το Χρονικό του Χρόνου – Στίβεν Χόκινγκ, (εκδ. Τραυλός)
Λίστα βιβλίων χωρίς Στίβεν Χόκινγκ για το καλό δεν γίνεται. Όλα όσα δεν καταλάβαμε στο σχολείο, απλά. Ο Χόκινγκ εξηγεί τον χρόνο, το σύμπαν, τις μαύρες τρύπες — αλλά τελικά μιλά για την ανάγκη του ανθρώπου να καταλάβει κάτι περισσότερο από την καθημερινότητα. Η επιστήμη εδώ είναι πολιτισμός. Η κατανόηση είναι πράξη ομορφιάς. Για μια γενιά που συχνά νιώθει ότι ο κόσμος «δεν βγάζει ιδιαίτερο νόημα», αυτό το βιβλίο είναι γέφυρα και άγκυρα μαζί. Η γνώση δεν χρειάζεται να αποκτιέται δύσκολα ή να είναι δυσνόητη κι αυτό είναι μια πεποίθηση των προηγούμενων γενεών που επιτέλους σπάει.
8. Normal People – Sally Rooney, (εκδ. Παπαδόπουλος)
Η Rooney έγινε σχεδόν η φωνή της γενιάς — όχι επειδή προσφέρει μεγάλες αλήθειες, αλλά επειδή ξέρει πώς πονάνε οι λεπτομέρειες. Η Μαριάν και ο Κόνελ μιλάνε λίγο, αλλά αισθάνονται πολύ — όπως κι ένα μεγάλο κομμάτι της Gen Z, που δυσκολεύεται να συνδεθεί στην εποχή της απόλυτης και πανεύκολης «σύνδεσης». Ένα βιβλίο που μιλά για την τάξη, το σεξ, την ψυχή, τη σιωπή και την ελπίδα σαν να είναι όλα μέρος του ίδιου βλέμματος.
9. The Hate U Give – Angie Thomas, (εκδ. Ψυχογιός)
Η Σταρ γίνεται αυτόπτης μάρτυρας της αστυνομικής δολοφονίας του παιδικού της φίλου και βλέπει την κοινότητά της να φλέγεται. Βασισμένο σε αληθινά γεγονότα, το βιβλίο έγινε εμβληματικό για το Black Lives Matter. Η Gen Z, που γεννήθηκε μέσα στην πολιτική αφύπνιση, βρήκε σ’ αυτό έναν καθρέφτη και μια διαμαρτυρία. Ο τίτλος προέρχεται από τον Tupac: The Hate U Give Little Infants Fucks Everybody.
10. Ανάμεσα στους Παρίες – Κατερίνα Μάτσα, (εκδ. Άγρα)
Η Κατερίνα Μάτσα, ψυχίατρος με πολυετή δράση στο χώρο της απεξάρτησης, καταγράφει σπαρακτικές μαρτυρίες τοξικοεξαρτημένων γυναικών και ανδρών, με τρόπο βαθιά λογοτεχνικό και ανθρώπινο. Δεν είναι απλώς ντοκουμέντο, αλλά καθρέφτης της κοινωνίας που αποφεύγουμε να δούμε. Σε μια εποχή που η Gen Z διεκδικεί ψυχική υγεία, σεβασμό στη διαφορετικότητα και δικαιοσύνη για όσους «σβήνονται», το βιβλίο αυτό υπενθυμίζει με καθαρό και τρυφερό λόγο ότι κάθε ιστορία αξίζει να ειπωθεί. Και ίσως, μέσα από αυτές τις ιστορίες, αρχίσουμε να κατανοούμε την κρυμμένη όψη της κοινωνίας που φοβόμαστε.
Οι εναλλακτικές
Αν αυτή η λίστα δείχνει κάτι, είναι η πολυσχιδής ταυτότητα των Gen Zers. Δεν φοβούνται ιδιαίτερα να εξετάσουν διάφορες πτυχές αυτού του κόσμου κι ένα βιβλίο είναι η καλύτερη πύλη προς αυτόν. Αμφισβητούν, κι αυτό είναι βασικό. Πολλές φορές το κάνουν χωρίς τις βάσεις, μόνο με τα bullet points που διάβασαν στο διαδίκτυο ή άκουσαν στο TikTok. Όμως διαβάζουν, θέλουν να εμβαθύνουν κι έχουν ανοιχτό μυαλό σε αυτά που μαθαίνουν χωρίς να βασίζονται σε πολιτικές και κοινωνικές επιταγές.
Από την Μικρά Ασία και τον Leonard Cohen στην Ύδρα, μέχρι τις αμερικανικές φυλακές και τις ελληνικές πιάτσες, τα βιβλία αυτά προσφέρουν κάτι που δεν αγοράζεται εύκολα: μια μορφή αφύπνησης.
Γιατί αν υπάρχει κάτι που αξίζει να διαβάσεις ως Gen Z, είναι το πώς να παραμείνεις άνθρωπος, ακόμη κι όταν ο κόσμος μοιάζει απάνθρωπος.
Εάν δεν θες να παραγγείλεις ένα βιβλίο από το εξωτερικό ή δεν σε βολεύει να διαβάσεις στα αγγλικά, έχουμε και εναλλακτικές:
Αντί για τα Chain-Gang All-Stars και The Persuaders, που δεν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά:
Αντί για Chain-Gang All-Stars: Η Τελευταία Μαύρη στη Νέα Υόρκη – Zakiya Dalila Harris
(εκδ. Ψυχογιός)
Ένα οξυδερκές, φεμινιστικό, αφροαμερικανικό θρίλερ με δόσεις κοινωνικής τρομοκρατίας. Τοποθετημένο στον κόσμο των εκδόσεων, θίγει τον θεσμικό ρατσισμό, το tokenism και τον κυνισμό των λευκών φιλελεύθερων. Παρότι πολύ διαφορετικό θεματικά, μοιράζεται με το Chain-Gang την αιχμηρή κριτική στη φυλακή του «πολιτισμένου» κόσμου.
Αντί για The Persuaders: Η Τέχνη του Ριζοσπαστικού Ονείρου – Rebecca Solnit
(εκδ. Μεταίχμιο)
Αντί για πολιτική στρατηγική από κοινωνιολόγο, μια πιο ποιητική, αλλά εξίσου ουσιαστική προσέγγιση στη δύναμη των συλλογικών αφηγήσεων. Η Solnit γράφει για το πώς οι μικρές ομάδες, οι περιθωριακές φωνές και οι άγνωστοι αγώνες χτίζουν τον κόσμο του αύριο. Ένα βιβλίο για την ελπίδα ως μορφή αντίστασης — απόλυτα Gen Z.
Αν πάλι σου αρέσει να διαβάζεις στα αγγλικά ακολουθεί μια mini λίστα με βιβλία που μπορεί να θέλεις να βάλεις στο πρόγραμμα!
Προτεινόμενα βιβλία του εξωτερικού που δεν έχουν μεταφραστεί ακόμη στα ελληνικά:
Τίτλος: Chain-Gang All-Stars
Συγγραφέας: Nana Kwame Adjei-Brenyah
Reality show με θανατηφόρους αγώνες φυλακισμένων – κοινωνική αλληγορία
Τίτλος: Minority Rule
Συγγραφέας: The Persuaders Πώς αλλάζουν τα πράγματα μικρές ομάδες – πολιτική στρατηγική
Τίτλος: Memory Piece
Συγγραφέας: Lisa Ko
Τριμερές roman à clef για τρεις Αμερικανίδες Ασιάτισσες σε δυστοπικό μέλλον
Τίτλος: Cleanness
Συγγραφέας: Garth Greenwell
Ερωτικό, queer, φιλοσοφικό fiction από τη Σόφια της Βουλγαρίας
Τίτλος: The Ministry for the Future
Συγγραφέας: Kim Stanley Robinson
Οικολογικό sci-fi πολιτικής φαντασίας – το πιο “realistic climate fiction” της δεκαετίας
Τίτλος: All This Could Be Different
Συγγραφέας: Sarah Thankam Mathews
Ινδική διασπορά, queer έρωτες, οικονομική κρίση στις ΗΠΑ – βιβλίο γενιάς
Τίτλος: Tomorrow, and Tomorrow, and Tomorrow
Συγγραφέας: Gabrielle Zevin
Βιντεοπαιχνίδια, φιλία, δημιουργία – πώς η φαντασία σώζει ανθρώπινες σχέσεις
Με αφορμή το βιβλίο «Με τη δική σου ματιά μονάχα», η συγγραφέας μιλά αποκλειστικά στην Athens Voice για την πρόκληση να μετατρέψει την κρυφή ζωή της Μάιερ σε μια δυνατή μυθοπλαστική αφήγηση
Η συλλογή διηγημάτων «Οι Αόρατοι της Γης» είναι το αποτέλεσμα του δημιουργικού διαλόγου των συγγραφέων με ένα έργο της ομότιτλης έκθεσης της Σμαρώς Τζενανίδου
Ο συγγραφέας και μεταφραστής μιλά για το νέο του μεταφραστικό έργο, τη συλλογή του Γεωργιανού συγγραφέα Έρλομ Αχβλεντιάνι «Ο άντρας που έχασε τα λογικά του», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.
14°
