Ο συγγραφέας παραμυθιών Ευγένιος Τριβιζάς μιλάει με αφορμή τη νέα του χριστουγεννιάτικη ιστορία «Τρισδαιμόνα, η μάγισσα που ξεγέλασε τον Αϊ-Βασίλη» (εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα).
Ο διασημότερος παραμυθάς της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Εγκληματολόγος και πρώην καθηγητής Εγκληματολογίας στην Αγγλία, Ευγένιος Τριβιζάς, έχει χαρίσει, από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 μέχρι σήμερα, αξέχαστες αναμνήσεις σε γενιές παιδιών και εφήβων, με τα δεκάδες παραμύθια και μυθιστορήματά του. Ταξιδεύοντας συχνά μεταξύ Αγγλίας και της Ελλάδας, ο Τριβιζάς συνεχίζει να γράφει ακούραστα στα 77 του χρόνια σειρές παραμυθιών και νεανικά μυθιστορήματα που αποσκοπούν στο να βάλουν σε σκέψεις το αναγνωστικό του κοινό.
Με αφορμή την κυκλοφορία της νέας του Χριστουγεννιάτικης ιστορίας, «Τρισδαιμόνα, η μάγισσα που ξεγέλασε τον Αϊ-Βασίλη», ο συγγραφέας μιλάει για τις παλαιότερες δουλειές του, την ύπαρξη (ή μη) του Αϊ-Βασίλη και τον ρόλο που παίζει η φαντασία και το χιούμορ στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων χαρακτήρων, από την παιδική ακόμα ηλικία.
Αρχικά θα ήθελα να σας ευχαριστήσω, εκ μέρους, ίσως, όλων των πρώην παιδιών της γενιάς μου, για όλες αυτές τις όμορφες στιγμές που μας έχετε χαρίσει. Θυμάμαι το πρώτο σας βιβλίο που έπεσε στα χέρια μου ήταν «Η Τελευταία Μαύρη Γάτα» (2001) και νομίζω πως ήταν ένα από αυτά που με πρωτοέστρεψε στον κόσμο των μυθιστορημάτων. Σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια. Η «Τελευταία Μαύρη Γάτα» είναι ένα από τα πιο αγαπημένα έργα μου. Αν σας ενδιαφέρει η τύχη της, τη διασκεύασα πρόσφατα σε λιμπρέτο όπερας. Χουζουρεύει τώρα πάνω στο πιάνο κορυφαίου μας συνθέτη. Ελπίζω σύντομα να την παρακολουθήσετε και από σκηνής.
Πρόκειται για το πρώτο σας βιβλίο, το οποίο διασκευάζετε σε όπερα; Έχουν προηγηθεί «Τα Μαγικά Μαξιλάρια», σε μουσική του Γιώργου Δούση, «Οι Δραπέτες της Σκακιέρας», σε μουσική Γιώργου Κουρουπού και το «Δώδεκα παρά Δώδεκα», με συνθέσεις του Δημήτρη Παπαδημητρίου.
Συχνά, τα βιβλία σας, αν και γραμμένα απλά για να γίνονται κατανοητά από τους νεαρούς σας αναγνώστες, κρύβουν νοήματα που αφορούν και τους ενήλικες αυτής της κοινωνίας. Θεωρείτε πως τα έργα σας είναι γραμμένα αποκλειστικά για τα παιδιά ή για όλη την οικογένεια; Προσπαθώ να γράφω έργα διηλικιακά, ώστε να τα απολαμβάνουν τόσο τα παιδιά όσο και οι γονείς, που συνήθως τους τα διαβάζουν. Στόχος μου είναι ακόμα, ο μικρός αναγνώστης μεγαλώνοντας να ανακαλύπτει νέες πτυχές, νέους τρόπους πρόσληψης κάθε φορά που επανέρχεται στο βιβλίο. Θυμάμαι μια μητέρα που με πλησίασε στα εγκαίνια έκθεσης έργων εμπνευσμένων από βιβλία μου, στο Μουσείο Γουναρόπουλου και μου είπε: «Σας ευχαριστούμε που ως γονείς δεν πλήξαμε, διαβάζοντας βιβλία στα παιδιά μας». Ήταν μια δικαίωση.
Το χιούμορ είναι βασικό συστατικό των έργων σας. Σε ποια πράγματα βοηθάει, κατά τη γνώμη σας, η κωμωδία; Το πνεύμα της κωμωδίας, χρησιμοποιώντας ως πυξίδα τον κόσμο των δυνατοτήτων, αντιμετωπίζει τους όποιους προσωπικούς και κοινωνικούς περιορισμούς ως προκλήσεις, οι οποίες μπορούν να υπερκεραστούν, όχι ως αναπόφευκτες συνθήκες που αναγκαστικά κανείς υπομένει.
Αν δεν κάνω λάθος δεν μένετε μόνο στην Ελλάδα, αλλά ταξιδεύετε συχνά και στην Αγγλία. Πόσο διαφορετικό είναι το αναγνωστικό κοινό μεταξύ των δύο χωρών; Στον χώρο του παιδικού βιβλίου δεν υπάρχει η παραμικρή διαφορά μεταξύ αναγνωστών. Όπου έχω ταξιδέψει με αφορμή μεταφράσεις των βιβλίων μου, τα παιδιά είναι παιδιά. Από τη Σουηδία έως τον Καναδά, από την Αίγυπτο έως την Κίνα. Παντού ίδια, με τα ίδια όνειρα, φόβους και προσδοκίες.
Το νέο σας παιδικό βιβλίο, «Τρισδαιμόνα, η μάγισσα που ξεγέλασε τον Αϊ-Βασίλη», δεν είναι η πρώτη Χριστουγεννιάτικη ιστορία που γράφετε. Πόσες έχουν προηγηθεί;
Αρκετές. Από διασκεδαστικές, όπως, «Τα Χριστούγεννα της Λούλας Στρουμπουλούλας – Οι περιπέτειες μιας τετράπαχης γαλοπούλας» (Εκδόσεις Ψυχογιός) και «Φρικαντέλα: Η μάγισσα που μισούσε τα κάλαντα» (Εκδόσεις Καλέντης), έως συγκινητικές, όπως το «Ένα δέντρο, μια φορά» (Εκδόσεις Καλέντης), που διασκευάστηκε σε κινούμενο σκίτσο από τον κορυφαίο «animator» Παναγιώτη Ράππα. Και βέβαια «Οι πειρατές της καμινάδας», το πρώτο μου μυθιστόρημα, που πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Διάπλασις των Παίδων» το 1968, σε είκοσι οκτώ συνέχειες και συμπληρώνει τώρα τριάντα ένα χρόνια αδιάλειπτης κυκλοφορίας από τις εκδόσεις Ψυχογιός, διαδραματίζεται και αυτό την περίοδο των Χριστουγέννων. Δύο αδίσταχτοι πειρατές αιχμαλωτίζουν ένα βράδυ Πρωτοχρονιάς τον Αϊ-Βασίλη και παίρνουν τη θέση του, ελπίζοντας να επιτύχουν ύποπτους και σκοτεινούς σκοπούς.
Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος του Αϊ-Βασίλη στην εποχή μας; Ποια είναι η απάντηση στην ερώτηση των παιδιών εάν υπάρχει ή όχι; Δύσπιστοι σκεπτικιστές έχουν κατά καιρούς αμφισβητήσει την ύπαρξή του. Ακόμα και μικρά παιδιά. Ένα από αυτά, έμεινε στην ιστορία. Το 1897, η οκτάχρονη Βιρτζίνια στέλνει επιστολή σε εφημερίδα της Νέας Υόρκης, ρωτώντας αν έχουν δίκιο φίλοι της που ισχυρίζονται ότι ο Αϊ-Βασίλης δεν υπάρχει. Επειδή κανένας από το προσωπικό της εφημερίδας δεν θεωρεί τον εαυτό του αρμόδιο να απαντήσει σε μια τέτοια ερώτηση, το γράμμα καταλήγει στα χέρια του πολεμικού ανταποκριτή Francis Pharcellus Church, σκληροτράχηλου βετεράνου του Εμφυλίου, ο οποίος προσφέρει την πιο συγκινητική και φιλοσοφημένη απάντηση που έχει δοθεί ποτέ στο ερώτημα αυτό. Ο παλαίμαχος δημοσιογράφος που έχει βιώσει εκ του σύνεγγυς τη φρίκη του πολέμου συμβουλεύει τη μικρή Βιρτζίνια να μη δίνει την παραμικρή σημασία στις αμφιβολίες των φίλων της, διαβεβαιώνοντάς την ότι τα σημαντικότερα πράγματα στον κόσμο είναι εκείνα που δεν βλέπουμε, ότι μόνο η ελπίδα, η ποίηση, το όνειρο και η φαντασία μπορούν να παραμερίσουν το παραπέτασμα που μας χωρίζει από τον αθέατο κόσμο και ότι όσο υπάρχει στον κόσμο αγάπη, φιλευσπλαχνία, γενναιοδωρία και στοργή, θα υπάρχει Αϊ-Βασίλης.
Επηρεάζει η καθημερινότητά σας ως εγκληματολόγου τη θεματολογία σας; Τα θέματα που απασχολούν τη σύγχρονη Εγκληματολογία, όπως η ενοχή, η αθωότητα, η παραβατικότητα, ο σωφρονισμός και η ποινική μεταχείριση, έχουν προσφέρει κατά́ καιρούς πλούσιο υλικό για τα βιβλία μου, για παράδειγμα η δίκη με την κατηγορία της απόπειρας παραβίασης του νόμου της βαρύτητας ενός σκιάχτρου που ονειρεύεται να πετάξει στο «Όνειρο του σκιάχτρου» (Εκδόσεις Εστία) ή η πρωτοχρονιάτικη συνάντηση ενός διαρρήκτη και ενός φιλάργυρου μέσα σε ένα χρηματοκιβώτιο στις «Χελώνες του βαρώνου» (Εκδόσεις Καλέντης).
Η φαντασία είναι, βέβαια, ένα ακόμα στοιχείο που χαρακτηρίζει το έργο σας. Πόσο σημαντικός πιστεύεται πως είναι ο ρόλος της φαντασίας στις νεαρές ηλικίες; Η φαντασία, δηλαδή η ικανότητα να φανταζόμαστε το ανύπαρκτο, η διαδικασία του να σχηματίζουμε στον νου μας εικόνες ή ιδέες πέρα από την εμπειρική πραγματικότητα, είναι ο προθάλαμος κάθε πρωτοποριακής επινόησης, κάθε δημιουργικής λύσης προβλημάτων. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η επιστημονική πρόοδος δεν είναι τίποτα άλλο από εφηρμοσμένη φαντασία. Δυστυχώς, το εκπαιδευτικό μας σύστημα λειτουργεί ακόμα βάσει της αρχής ότι τα παιδιά είναι δοχεία, τα οποία παραγεμίζουμε ασφυκτικά με γνώσεις. Ή, αγνοώντας την προτροπή του Αϊνστάιν, «Never memorize something you can look up», δυσανάλογη έμφαση στην απομνημόνευση και συσσώρευση γνώσεων, η οποία άλλωστε έχει απωλέσει τη χρησιμότητά της λόγω του ότι η πάσης φύσεως γνώση είναι πλέον εύκολα προσβάσιμη, σε αντίθεση με την καλλιέργεια της φαντασίας των μαθητών, οι οποίοι εισέρχονται στα σχολεία με πλούσια φαντασία και εξέρχονται με φαντασίες στραγγαλισμένες, ενδέχεται να οδηγήσει στο δυστοπικόαποτέλεσμα ευφυείς μηχανές τεχνητής νοημοσύνης να είναι επινοητικότερες και εφευρετικότερες από τα παιδιά μας.
Κυκλοφορούν εδώ και χρόνια σειρές βιβλίων σας, οι οποίες έχουν αγαπηθεί από γονείς και παιδιά, όπως «Ιστορίες από το Νησί των Πυροτεχνημάτων» και τα «Μακρουλά Μικρούλικα» από τις εκδόσεις Κέδρος, τα «Παραμύθια Ντορεμύθια» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, «Οι εκπληκτικές περιπέτειες της οικογένειας Χλαπατσούλη» από τις εκδόσεις Ψυχογιός και άλλες. Κυκλοφόρησε αυτή τη βδομάδα από τα Ελληνικά Γράμματα το πρώτο βιβλίο μια νέας σας σειράς, με γενικό τίτλο, «Η Γελαστή Σειρά». Θα μας κάνει να χαμογελάσουμε; Το ελπίζω. Έχει τίτλο, «Ένας κατσούφης βασιλιάς» και το συνιστώ σε όσους υποφέρουν από ακεφιά. Ήρωας του παραμυθιού είναι ο βασιλιά Βαρύθυμος ο Έβδομος που ούτε οι πιο σοφοί γιατροί του κόσμου, ούτε οι πιο ξακουστοί κλόουν και ταχυδακτυλουργοί καταφέρνουν να τον θεραπεύσουν από τη χρόνια ακεφιά του. Η κατάστασή του συνεχώς επιδεινώνεται, ώσπου κάτι αναπάντεχο συμβαίνει· εμφανίζεται ο Τιριτόμπας Τορτελίνι, ο χειρότερος γελωτοποιός του κόσμου, ο οποίος ισχυρίζεται ότι μπορεί να πετύχει εκεί που όλοι οι άλλοι απέτυχαν: να τον βοηθήσει να βρει το χαμένο του χαμόγελο.
Έχετε κάποια ιδέα ποιο θα είναι το επόμενό σας έργο; Υπάρχει κάτι που οι νεαροί́ αναγνώστες θα πρέπει να περιμένουν; Από τις εκδόσεις Ψυχογιός θα κυκλοφορήσει το τελευταίο μου μυθιστόρημα με θέμα την κλιματική αλλαγή. Έχει τίτλο «Η εκδίκηση που ήρθε από το κρύο» και το προλογίζουν ο Χρήστος Ζερεφός, Γενικός Γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών & Εθνικός Εκπρόσωπος για την Κλιματική́ Αλλαγή́, και ο Δημήτρης Καραβέλλας, γενικός διευθυντής του WWF Ελλάς. Η περιπετειώδης αυτή́ ιστορία ξεκινάει μια νύχτα καταιγίδας στα ανταριασμένα νερά́ του Ατλαντικού́ Ωκεανού́, όπου ένα νορβηγικό́ καράβι ταξιδεύει κουβαλώντας στα σπλάχνα του μια αδιανόητη απειλή́. Επίσης, μετά «Το αγόρι που ό,τι άγγιζε γινότανε γλυκό!» και «Το κουνέλι με το μαντολίνο» κυκλοφορούν τον επόμενο μήνα από τις εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα» δύο ακόμα βιβλία της σειράς έμμετρων παραμυθιών «Τα Κουκιά και τα Ρεβίθια» με τίτλο, «Το ποπ κορν που ήθελε να γίνει ποπ σταρ» και «Το κοτσάνι του πετροκέρασου». Και τα δύο αυτά παραμύθια έχουν εκδοθεί ήδη στην Αμερική́ ως «interactive e-books» από τον εκδοτικό οίκο «Ever After Tales». Το δεύτερο, μάλιστα, έχει τιμηθεί από τα Kidscreen Awards με το βραβείο Καλύτερου Διαδραστικού Βιβλίου της Χρονιάς για παιδιά Προσχολικής Ηλικίας, υπερισχύοντας των δύο άλλων υποψηφίων της βραχείας λίστας, του «Story Central» της Disney και του «My Little Pony» της PlayDate Digital.
7°
