Η βιωματική Αμερική του Ντίνου Σιώτη

Για τον Ζαν Μποντριγιάρ, η Αμερική αντιπροσωπεύει την ανέκαθεν υλοποιημένη ουτοπία. Εξαρχής, δηλαδή, αυτή η χώρα ήταν κατά κάποιον τρόπο ανύπαρκτη, γιατί αποτελεί το τέλειο simulacrum. Μιλάμε άρα για έναν εικονικό κόσμο ο οποίος έχει την ιδιότητα να ανταποκρίνεται και να προσαρμόζεται στα αιτήματα της εκάστοτε προσέγγισής του, με συνέπεια να συγκεντρώνει στο πλαίσιό του το σύνολο των δυνατών εφαρμογών της νεωτερικής και, κατόπιν, της μετανεωτερικής συνθήκης. Γι’ αυτό και η Αμερική συνιστά ένα πλήθος από εκδοχές.

Στα «Τετράδια Αμερικής» ξετυλίγεται μια εκδοχή ευτοπική. Βέβαια, συμπεριλαμβάνεται η κατάδειξη αρνητικών και παρακμιακών φαινομένων. Η περιγραφή, ωστόσο, αυτής της χώρας γίνεται σταθερά μέσα από μια προοπτική η οποία διαμορφώθηκε κατά την πρώτη και καλύτερη περίοδο που έζησε εκεί ο Ντίνος Σιώτης. Μια περίοδος η οποία συνοψίζεται στο ακόλουθο απόσπασμα από πρόσφατη συνέντευξή του: «Το Σαν Φρανσίσκο, τη χρυσή δεκαετία του ’70. Έμεινα εκεί, όπου και σπούδασα, από το 1971 έως το 1982… Υπήρχαν ακόμη γνήσιοι χίπηδες, παιδιά των λουλουδιών, ειλικρίνεια, συντροφικότητα, ανοιχτότητα, ανεκτικότητα, κοινοβιακή ζωή, ορμή για ουτοπία, τίποτε ψεύτικο, βαρβάτο αντιπολεμικό κλίμα λόγω Βιετνάμ, πορείες ειρήνης, διαδηλώσεις υπέρ των “εισαγόμενων” Λατινοαμερικανών εργατών γης, υπήρχαν μπιτ ποιητές, υπήρχαν language poets… υπήρχε πλήθος Λατινοαμερικανών αντικαθεστωτικών που μάχονταν να ανατρέψουν δικτατορίες στη Χιλή, το Ελ Σαλβαδόρ, τη Γουατεμάλα, την Αργεντινή, τη Νικαράγουα, υπήρχε αύρα γκέι και ατμόσφαιρα ροκ με τον απόηχο του Γούντστοκ, του “Ζαμπρίσκι Πόιντ”, του “Φράουλες και αίμα”, των Επτά του Σικάγο και των Μαύρων Πανθήρων του Όκλαντ. Όλα αυτά έδεναν σφιχτά σε μια γνήσια πανανθρώπινη έκφραση κατανόησης και αλληλεγγύης».

Ήδη στην αρχή της συγκεκριμένης περιόδου, ένα πρωινό του Οκτωβρίου του 1971, ο Σιώτης, χάρη στη μεσολάβηση του Νάνου Βαλαωρίτη και του Χάρολντ Νορς, γνώρισε τον Λόρενς Φερλινγκέτι στο βιβλιοπωλείο του τελευταίου, το City Lights. Είχε πάει εκεί για να τον ρωτήσει εάν ενδιαφερόταν να διαθέτει το περιοδικό The Wire. Το πρώτο τεύχος το είχε μόλις κυκλοφορήσει με το ψευδώνυμο Ιάσων Κυκλαδίτης. Επρόκειτο για ένα περιοδικό 32 σελίδων, με ύλη κατά της χούντας η οποία επιβλήθηκε στην Ελλάδα.

Ο Φερλινγκέτι δέχτηκε μετά χαράς και του ζήτησε μάλιστα να βοηθήσει στη διοργάνωση μιας αντιδικτατορικής ποιητικής εκδήλωσης, την οποία σχεδίαζε σε συνεργασία με τον Βαλαωρίτη και την Ελένη Καζαντζάκη, για τον Απρίλιο του 1972, στο Φουγκάζι Χολ. Ο τίτλος της εκδήλωσης ήταν City Lights Presents a Benefit Poetry Reading for the Greek Resistance και είχε μεγάλη επιτυχία. Συμμετείχαν είκοσι ποιητές και ο ίδιος ο Φερλινγκέτι διάβασε το «Ζ», ένα ποίημά του εμπνευσμένο από την ομώνυμη ταινία του Κώστα Γαβρά. Τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν δόθηκαν στο ΠΑΜ του Μίκη Θεοδωράκη και στο ΠΑΚ του Ανδρέα Παπανδρέου.

Η πολύεδρη εικόνα της Αμερικής δεν οφείλεται, λοιπόν, μόνο στην ποικιλία του περιεχομένου των «Τετραδίων», αλλά και σε ένα βασικό χαρακτηριστικό του συγγραφέα το οποίο εντοπίζεται και πιο πάνω, την ευρύτατή του εξωστρέφεια. Στη νέα του χώρα επεδίωξε να συναναστραφεί τους πάντες και να έρθει σε επαφή με τα πάντα, τουλάχιστον όσους και όσα είχαν σημασία. Η έκφραση «name dropping» αναφέρεται στην πρακτική του να ισχυρίζεσαι, ψευδώς, πως γνωρίζεις σπουδαίους ανθρώπους, επιδιώκοντας να φανεί σημαντικός ή να χτίσεις καριέρα.

Με τον Σιώτη συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: συνάντησε όντως τους Χένρι Μίλερ, Μπομπ Ντίλαν, Φίλιπ Ροθ, Τζον Άπνταϊκ, Μέριλ Στριπ, Λόρι Άντερσον, Πάτι Σμιθ, Φίλιπ Γκλας, Λέοναρντ Κόεν, Έντμουντ Κίλι, Σέιμους Χίνι, Πέδρο Αλμοδοβάρ, Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ και τόσους άλλους. Συνακόλουθα, ένας παράγοντας ο οποίος πριμοδοτεί τα κείμενα του βιβλίου είναι η βιωματικότητα, η προσωπική σχέση με τα πρόσωπα και με τα πράγματα που γίνονται το αντικείμενο της συγγραφής.

Εδώ, ανοίγεται μια πολύχρωμη θεματική ομπρέλα: Η φτώχεια, η έλλειψη ευκαιριών, ακόμη και η εξαθλίωση, όπως τις υφίστανται εκατομμύρια ανθρώπων. Η πολιτική, η σκοτεινή πλευρά του Τζον Κένεντι, η αντιδημοκρατική στρατηγική του Τζορτζ Μπους και, εν γένει, των νεοσυντηρητικών, ο ρατσισμός και ο εθνικολαϊκισμός, η επικοινωνιολογική δεινότητα του Μπιλ Κλίντον, το άνοιγμα του Μπάρακ Ομπάμα στους ποιητές. Τα μέσα ενημέρωσης, η διαπλοκή τους με την εξουσία και η μετατροπή του «Delivering the News» σε «Delivering the Profit», οι δυστοπικές προοπτικές του διαδικτύου. Το βιβλίο και το marketing.

Η λογοτεχνία, ένα πλήθος από τίτλους που τράβηξαν την κριτική προσοχή του συγγραφέα, ο ακτιβισμός των λογοτεχνών εναντίον του πολέμου στο Ιράκ, το τέλος εποχής για τους Μπιτ –τέλος το οποίο σήμανε ο ίδιος ο Άλεν Γκίνσμπεργκ, στο Σάβοϊ Τίβολι του Σαν Φρανσίσκο, τον Οκτώβριο του 1979, τραγουδώντας, επί μισή ώρα, ένα μονότονο και βαρετό «Don’t smoke, don’t smoke, don’t smoke»–, η δημοπρασία του χειρόγραφου του μυθιστορήματος «Στον δρόμο» του Τζακ Κέρουακ, το τελευταίο ποίημα του Τζον Άσμπερι, η δωρεά του ποσού των εκατό εκατομμυρίων δολαρίων στο περιοδικό Poetry από την ογδονταπεντάχρονη Ρουθ Λίλι, η απέλαση του ποιητή Μπέι Λινγκ από το κινεζικό καθεστώς. Και πολλά ακόμη σχετικά θέματα.

Και μόνο από την προηγούμενη καταγραφή καθίσταται φανερό ότι τα «Τετράδια Αμερικής» δεν αφίστανται πολύ από την ποίηση του Σιώτη. Βρίσκεις και εδώ την έντονη κοινωνική και πολιτική κριτική. Την αμαλγαματική σύνθεση του συνόλου, η οποία θυμίζει την τεχνική του κολάζ. Την Μπιτ διάθεση επίσης, την αποκτημένη από τους ποιητές της Δυτικής Ακτής, τον Άλεν Γκίνσμπεργκ, τον Λόρενς Φερλινγκέτι, τον Γκρέγκορι Κόρσο, τον Μάικλ Μακ Λιουρ, τον Τζακ Χίρσμαν, τον Χάρολντ Νορς και αρκετούς άλλους. Έτσι, το βιβλίο διακρίνεται για το χιούμορ, την ανεκδοτολογία, την εκδηλωτικότητα, τους ρυθμούς της περιπλάνησης και τις υπονομευτικές εκπλήξεις, αλλά και για ένα αντισυμβατικό life style που διαδέχθηκε την ορμή των Μπίτνικ. Επιπλέον, συντελείται και εδώ, όπως και στα ποιήματα του Ντίνου Σιώτη, μια όσο το δυνατόν πλήρης σάρωση της επιφάνειας των πραγμάτων, των καταστάσεων και των προσώπων. Σάρωση η οποία αντικαθιστά την εμβάθυνση και δεν συνιστά σε καμιά περίπτωση μειονέκτημα. Αντίθετα, αντιπροσωπεύει μια πολύ σύγχρονη πρακτική, εντελώς σύμμετρη προς τον εικονικό λόγο της εποχής μας.

Μια τελευταία διαπίστωση: Ζούμε όλοι σε μικροκόσμους, σε ατομικευμένα δίκτυα εγκιβωτισμένα στην ευρύτερη αστική, συνήθως, δικτύωση. Φαντάζομαι τον μικρόκοσμο του Ντίνου Σιώτη στο Σαν Φρανσίσκο: Το κοινόβιο Χάνγκα Ντάνγκα, κοντά στο Βαλέντσια Παρκ, όπου, από το 1974 έως το 1978, έζησε ημέρες λουλουδιών, ξεγνοιασιάς, χόρτου και αγάπης. Το Νορθ Μπιτς, τη μποέμικη γειτονιά της πόλης. Το βιβλιοπωλείο City Lights. Το Βεζούβιο, το διπλανό μπαρ, στο οποίο πήγαινε για μπίρα με ποιητές, όπως ο Αντρέι Κοντρέσκου. Το καφέ Τριέστε, όπου, κάποια φορά, τον πλησίασε ο Τζακ Χίρσμαν, λέγοντας: «Πρέπει να είσαι Έλληνας. Είμαι καινούργιος στο Σαν Φρανσίσκο. Ψάχνω να βρω δύο Έλληνες ποιητές. Τον Νάνο Βαλαωρίτη και τον Ντίνο Σιώτη. Έχεις καμιά ιδέα;» Σκέφτομαι, από την άλλη, ότι πάρα πολλοί άνθρωποι, σήμερα, και ιδιαιτέρως νέοι, δεν κυκλοφορούν καν σε πραγματικούς μικροκόσμους, αλλά περιορίζονται στους ψηφιακούς. Ίσως, λοιπόν, η πιο θετική παράμετρος των «Τετραδίων» έγκειται στο γεγονός ότι μας παρακινούν να ζήσουμε μια πιο αληθινή ζωή. Παρόμοια με τη ζωή του εικοσιεφτάχρονου, ο οποίος ταξίδεψε το 1971 στην Αμερική, πεπεισμένος πως από εκεί θα ξεκινούσε η επανάσταση και δεν ήθελε με τίποτα να χάσει την πρεμιέρα.