Θανάσης Δρίτσας: Πανδημιολόγιον Homo Novus Epidemicus

Ο Θανάσης Δρίτσας(*) στο νέο βιβλίο του, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Παπαζήση, παρουσιάζει μια σειρά εικαστικών έργων μαζί με κείμενα του εμπνευσμένα από τις κοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας τα οποία αποκαλεί έργα του Homo Novus Epidemicus. Ο συγγραφέας θεωρεί ότι μια νέα μορφή «Μετα-Ανθρώπου» αναδύεται ήδη μέσα από την εμπειρία της νόσου Covid-19. Απομένει να δούμε αν ο Homo Novus Epidemicus θα διατηρήσει τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης όπως την έχουμε γνωρίσει μέχρι σήμερα ή θα αποτελέσει ένα είδος καινοφανούς «ανθρωποειδούς» όντος.

Σίγουρα η πανδημία Covid θα αποτελέσει ορόσημο για μια αλλαγή πορείας του είδους μας πάνω σε αυτόν τον πλανήτη. Κανείς δεν γνωρίζει όμως αν η βίαια αυτή αλλαγή θα αποβεί τελικά αρνητική ή θετική για το συνολικό καλό. Εξαρτάται από την ιστορική ανάγνωση των βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών δεδομένων που μας έθεσε η πανδημία. Τα κείμενα και τα εικαστικά του βιβλίου εστιάζουν στον «Άνθρωπο» μέσα στην καταιγίδα της πανδημίας και όχι στις επιστημονικές διαμάχες και τα διλήμματα που αφορούν τη διαχείριση της νόσου Covid-19 από τους ειδικούς.

Όπως ακριβώς γράφει ο συγγραφέας στον πρόλογο του βιβλίου του: «Αυτά τα πρωτότυπα δικά μου σχέδια με χρωματιστούς μαρκαδόρους έγιναν κατά την περίοδο της πανδημίας και νομίζω απεικονίζουν την ψυχολογική πίεση που άσκησαν στη ζωή (όλων μας) ο φόβος της νόσου αλλά και τα σκληρά μέτρα περιορισμού από τον Μάρτιο του 2020 μέχρι και τον Ιούνιο του 2021. Απεικονίζουν πιστεύω όλη την αποδόμηση, την παραμόρφωση και την παράνοια που υπέστη (και υφίσταται ακόμη) η ζωή μας κατά τη διάρκεια της περιόδου πανδημίας (η οποία είναι άγνωστο και πόσο θα διαρκέσει ακόμη). Ας ελπίσουμε ότι ίσως ο εμβολιασμός θα οδηγήσει σε μια οριστική έξοδο από το σκοτεινό τούνελ της νόσου Covid.

Σε αρκετούς συνανθρώπους μας ο φόβος της μετάδοσης και της νόσησης πυροδότησε μια εξαιρετικά αρνητική ψυχολογία η οποία έφτασε στα όρια του πανικού και της ψύχωσης. Πιθανά αρκετά προβλήματα στον ψυχισμό αρκετών συνανθρώπων μας προϋπήρχαν και η πανδημία Covid απλά τα έφερε στην επιφάνεια. Αρκετοί άνθρωποι νόσησαν σοβαρά αλλά κατάφεραν τελικά να επιβιώσουν ώστε να μας μεταφέρουν τις δύσκολες συνθήκες της φροντίδας των ασθενών στα κέντρα αναφοράς Covid και στις μονάδες εντατικής θεραπείας. Μοναξιά, έντονο άγχος, πανικός και φοβία θανάτου, απουσία επικοινωνίας με τα αγαπημένα πρόσωπα, δυσκολία αναπνοής, έλλειψη οξυγόνου, δύσπνοια συνθέτουν την κόλαση της εμπειρίας Covid την οποία έζησαν φίλοι, γνωστοί, συνάδελφοι και δικοί μας άνθρωποι.

Υπήρξε επίσης απουσία οργανωμένης ψυχολογικής υποστήριξης των πασχόντων κατά τη νοσηλεία τους σε κέντρα αναφοράς Covid 19. Είναι βέβαιο ότι ο φόβος της εύκολης μετάδοσης κατέστησε ακόμη πιο δυσχερή την υποστήριξη των πασχόντων κατά την περίοδο της πανδημίας.

Δυστυχώς ουδεμία δομή πρωτοβάθμιας υγείας προυπήρχε έτσι ώστε να ενεργοποιηθεί στην αντιμετώπιση της πανδημίας με αποτέλεσμα το βάρος της περίθαλψης να μεταφερθεί απόλυτα στο νοσοκομείο. Η αντιμετώπιση της νόσου Covid 19 στη χώρα μας βασίστηκε, δυστυχώς, απόλυτα στο δίπολο νοσοκομείο-σπίτι. Η απουσία πρωτοβάθμιας περίθαλψης αποτελεί άλλωστε διαχρονικό πρόβλημα του χώρου της υγείας στη χώρα μας.

Καταστροφική υπήρξε σίγουρα η επίδραση των περιοριστικών μέτρων, του κλεισίματος των σχολείων και της καραντίνας στην ψυχολογία των παιδιών και των οικογενειών. Τις επιπτώσεις (σοβαρού ψυχικού τραύματος) στην ψυχική υγεία παιδιών-οικογένειας θα τις δούμε σίγουρα να κορυφώνονται μέσα στην επόμενη δεκαετία. Δυστυχώς ακόμη δεν έχουμε δει τίποτα αφού στις ψυχικές επιπτώσεις της κοινωνικής απομόνωσης θα προστεθούν μελλοντικά οι επιπτώσεις της οικονομικής καταστροφής των μικρομεσαίων κοινωνικών στρωμάτων. Η πανδημία Covid αναμφίβολα επιδείνωσε (σε πολλαπλάσιο βαθμό) τις ήδη υπάρχουσες κοινωνικές-οικονομικές ανισότητες. Μετά τα μνημόνια, για την χώρα μας, η νόσος Covid ήταν το κερασάκι στην τούρτα της απόλυτης καταστροφής της μεσαίας τάξης.

Η απομόνωση αποτελεί αποτελεσματικό μέτρο δράσης σε περιπτώσεις μεταδιδόμενων νοσημάτων. Αποτελεί ένα ακραίο αναγκαστικό μέτρο ιδιαίτερα όταν δεν γνωρίζουμε καλά τους τρόπους και την ταχύτητα μετάδοσης μιας λοίμωξης (σε νέους ιούς όπως ο Covid-19). Είναι βέβαιο όμως ότι αυτό το μότο της κοινωνικής απομόνωσης (social distancing) θα μείνει ακόμη και μετά το τέλος της πανδημίας Covid-19 ως υποτιθέμενος εγγυητής ασφάλειας της δημόσιας υγείας επί παντός επιστητού. Είναι επίσης βέβαιο ότι η πανδημία του κορονοϊού θα τελειώσει αργά ή γρήγορα και τότε οι περισσότεροι από μας-πιθανά-θα έχουμε παραμείνει ζωντανοί, όσον αφορά τον Covid-19 ως αιτία θανάτου. Όλα όμως τα προληπτικά, απαγορευτικά και επείγοντα μέτρα θα παραμείνουν σίγουρα μαζί μας προκειμένου να διατηρηθεί μια εικονική αίσθηση ασφαλείας η οποία θα μας καθιστά, άπαντες, όντα υπό χρόνιο περιορισμό και καταστολή.

Μεγάλο τεστ ανθρωπιάς είναι τελικά οι πανδημίες, ιδιαίτερα στην εποχή των κοινωνικών δικτύων (social media) που οι πανδημίες του φόβου διαδίδονται πολύ πιο γρήγορα από τους ιούς ή τα μικρόβια. Βλέπω ήδη γύρω μας μεγάλο κανιβαλισμό, μια κοινωνία έτοιμη να σκοτώσει, να εκκαθαρίσει, να διώξει, να απομονώσει, να αρπάξει κομμάτι για τον εαυτό της, να αφανίσει τα «μιάσματα» που την απειλούν. Ο «Εαυτός» πάνω από όλα, η αποθέωση του αδηφάγου ατομικισμού. Μια τέτοια κοινωνία ανθρωποφαγίας καθίσταται αυτόματα μια ελεγχόμενη κοινωνία δούλων. Μόνη της έχει αναθέσει στην κάθε εξουσία την καθοδήγηση και διαχείριση της τύχης της».

---

(*) Ο Θανάσης Δρίτσας είναι Καρδιολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, Συνθέτης και Συγγραφέας