Αναγνώστης με αιτία: Ο Άρης Σφακιανάκης γράφει για το βιβλίο «Το τραγούδι του Χιλμπίλη» του Τζέιμς Ντέιβιντ Βανς, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δώμα
Πριν λίγες μέρες είδαμε να εισβάλλει στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ ένας εσμός ετερόκλητων ανθρώπων που έμοιαζαν να έχουν ντυθεί κάπως πρόωρα για το καρναβάλι. Ποιοι ήσαν όλοι αυτοί που θύμιζαν φιγούρες από τσίρκο ή από όνειρο σουρεαλιστικό; Γιατί είχαν υιοθετήσει φυσιογνωμίες τύπου στρατηγού Ρόμπερτ Λι, γιατί ενσάρκωναν κόμικ σαν τον Μπλεκ, και γιατί έβαφαν τα πρόσωπά τους στα χρώματα του πολέμου λες κι ήταν απόγονοι των Ινδιάνων που αγωνίστηκαν στη μάχη του Λιτλ Μπίγκχορν; Επρόκειτο για τα γυρίσματα κάποιας ταινίας; Όμως υπήρξαν νεκροί – και δεν βλέπαμε σκηνές από το Χόλιγουντ αλλά από την Ουάσιγκτον. Γουότ δε φακ;
Ο αμερικάνος συγγραφέας Τζέιμς Ντέιβιντ Βανς είχε λύσει αυτόν το γρίφο τέσσερα χρόνια πριν, όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο του Hillbilly Elegy: A memoir of a Family and Culture in Crisis. Στη γλώσσα μας μεταφράστηκε πρόσφατα ως «Το τραγούδι του Χιλμπίλη» και βγήκε από τις εκδόσεις Δώμα.
Έτυχε εκείνες τις μέρες της εισβολής στο Καπιτώλιο να διαβάζω το περί ου ο λόγος βιβλίο. Και τελειώνοντάς το είχα πλέον καταλάβει τι είδους συναισθήματα είχαν σπρώξει τους ανθρώπους εκείνους στην απέλπιδα προσπάθειά τους να δείξουν ότι υπάρχουν κι αυτοί στη χώρα τους.
Μα, πρώτα απ’ όλα, ποιος είναι τέλος πάντων αυτός ο Χιλμπίλη; Εμείς θα τον λέγαμε: το βλαχαδερό. Άλλοι τον αποκαλούν λευκό σκουπίδι. (Θα προσέξατε βέβαια ότι στην εισβολή στο Καπιτώλιο απουσίαζαν οι μαύροι.) Χιλμπίληδες είναι οι άνθρωποι της λευκής εργατικής τάξης, αυτοί που ζουν στη Ζώνη της Σκουριάς, σε περιοχές αποβιομηχάνισης και εγκατάλειψης, σε πολιτείες όπως το Οχάιο, το Κεντάκι και η Αλαμπάμα. Πρόκειται για έναν τόπο δυστυχίας, όπως γράφει ο ίδιος ο Βανς. Έναν τόπο με χαμηλή κοινωνική κινητικότητα, με φτώχεια, διαζύγια και μπόλικα ναρκωτικά. Ένα μέρος όπου βασιλεύει η απαισιοδοξία και οι χαμηλές προσδοκίες. Όπου οι φιλοδοξίες των νέων για σπουδές σε ένα καλό πανεπιστήμιο αντιμετωπίζονται με ήρεμη χλεύη. Τα φτωχά παιδιά δεν έχουν την κοινωνική στήριξη που θα τα βοηθήσει να προκόψουν. Οι άνδρες πάσχουν από μια ιδιόρρυθμη αρρενωπότητα (βλέπε τον τύπο με το αρκουδοτόμαρο στο Καπιτώλιο) και τάσεις ανεξέλεγκτης βίας. Αρκετές οικογένειες επιλέγουν να αλλάξουν τόπο κατοικίας αναζητώντας καλύτερες ευκαιρίες. Η γη τρέμει κάτω από τα πόδια του Χιλμπίλη.
Το βιβλίο αυτό θα μπορούσε να είναι μια ακαδημαϊκή μελέτη. Όμως δεν είναι. Είναι ένα σημαντικό πεζογράφημα. Ο συγγραφέας αφηγείται την ιστορία της δικής του χιλμπίλικης οικογένειας, μιας οικογένειας που ζει στην Ζώνη του Λυκόφωτος με το πρόβλημα περασμένο σαν θηλιά στο λαιμό.
Πώς καταφέρνει ο ήρωας να ξεφύγει από το τέλμα; Με τίνος τη βοήθεια περνάει στο καλύτερο νομικό πανεπιστήμιο της χώρας, το Γιέιλ; Και ποιες σκέψεις κάνει για την κάστα του, για τους ανθρώπους που τον περιβάλλουν, για το ίδιο του το έθνος; Υπάρχει τρόπος να αλλάξουν τα πράγματα; αναρωτιόταν πριν τέσσερα χρόνια όταν δημοσιευόταν το βιβλίο του ο Βανς.
22°
