Αναγνώστης με αιτία: Ο Άρης Σφακιανάκης γράφει για το βιβλίο «Ημερολόγιο επιβίωσης» του Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο
Πρέπει να είμαι ο μόνος Έλλην που βρέθηκε στην Κούβα και δεν πλάγιασε με αυτόχθονα πόρνη. Είμαι, το παραδέχομαι, όνειδος για το ανδρικό φύλο. Φαίνεται πως μια εγγενής εγωπάθεια με απέτρεπε πάντα από το να φτάσω στο σημείο να πληρώσω για το σεξ – πίστευα ότι αν γινόταν ποτέ μια τέτοια συνδιαλλαγή, εγώ θα έπρεπε να ήμουν εκείνος που θα πάρει το χρήμα. Ίσως όμως και να μην είναι οικονομικό το θέμα, ίσως να οφείλεται σε κάποιο τραύμα εφηβικό. Το ζήτημα είναι ότι ταξίδεψα στο μεγαλύτερο νησί της Καραϊβικής και επέστρεψα παρθένος.
Αν είχα συναντήσει σ’ εκείνο το ταξίδι μου τον Κουβανό συγγραφέα Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες, θα είχα ζήσει μια διαφορετική Κούβα. Θα με παράσερνε χωρίς αιδώ σε κραιπάλες κάθε λογής, θα ερωτοτροπούσαμε με κρεολές μιγάδες στη διάσημη προμενάντ Μαλεκόν, θα πίναμε τα ντακίρι μας στο Φλοριντίτα, θα κοιμόμασταν ξέπνοοι στην ταράτσα της ερειπωμένης πολυκατοικίας του –πλάι στα κοτέτσια των ενοίκων–, θα χορεύαμε στους δρόμους υπό τους ήχους κάποιας αυτοσχέδιας μπάντας, θα επιδιδόμασταν σε τελετές βουντού στο Σαντιάγκο και θα ιχνηλατούσαμε τα μονοπάτια του Τσε Γκεβάρα στη Σιέρρα Μάντρε (αυτό το τελευταίο μάλλον απίθανο καθώς ούτε εγώ ούτε εκείνος είμαστε πεζοπόροι των βουνοκορφών).
Δεν τον γνώρισα σ’ εκείνο το ταξίδι μου. Τον γνώρισα αργότερα μέσα από τα βιβλία του, την «Τριλογία της Κούβας», τον «Βασιλιά της Αβάνας», τον «Διάλογο με τη σκιά μου». Όλα πλέον βρίσκονται στη βιβλιοθήκη μου και κανένα άλλο δεν πρόκειται να πάρει τη θέση τους (στη βιβλιοθήκη μου πάντα κάποιο καινούργιο βιβλίο διαγκωνίζεται με τα παλιά για μια θέση στα ράφια).
Τώρα, στον Δεύτερο Εγκλεισμό, πήρα να διαβάσω το τελευταίο βιβλίο του με τίτλο: «Ημερολόγιο επιβίωσης» – τίτλος ιδανικός στην εποχή του κορωνοϊού.
Ο Γκουτιέρες έχει σκαρφαλώσει στους ώμους γιγάντων –του Χέμινγουεϊ, του Μπουκόφσκι, του Φάντε και του Κάρβερ– κι από κει βλέπει τον κόσμο. Ένα τέτοιο κουβανέζικο βλέμμα, μες από τους καπνούς ενός πούρου κοχίμπα και τις αναθυμιάσεις από μαύρο ρούμι, είναι απολαυστικό να σου περιγράφει πώς ατενίζει τη ζωή.
Στο «Ημερολόγιο Επιβίωσης» ο Γκουτιέρες περιγράφει τις περιπέτειές του ανά την Ευρώπη όπου τον έχουν καλέσει –γνωστό συγγραφέα πια– για μια λογοτεχνική περιοδεία. Δεν αρκείται ωστόσο να μας μιλήσει για τις γυναίκες που συναντά ή εκείνες που αναπολεί –και είναι αρκετές–, ετούτη τη φορά αναφέρεται στο γράψιμο και στις αγωνίες του συγγραφέα, αγωνίες που μπορούν να λάβουν περισσότερες μορφές απ’ όσα δαιμόνια συναπάντεχαν οι ασκητές στην έρημο. Μιλάει επίσης για την ίδια τη λογοτεχνική περιοδεία που είναι εξόχως εξουθενωτική κι ομολογεί την ενοχή που νιώθει απομυζώντας τις ζωές των γύρω του για να τις περάσει μεταποιημένες στο χαρτί. Κοντολογίς, ένα ακόμη βιβλίο του που θα εγκατασταθεί δικαιωματικά στη βιβλιοθήκη μου.
Στην Κούβα, σ’ ένα ψαροχώρι μισή ώρα έξω από την Αβάνα, επισκέφτηκα το λημέρι του Χέμινγουεϊ. Τώρα είναι μουσείο. Ακόμη και το καΐκι του έχουν μεταφέρει στον κήπο. Πολύ θα μου άρεσε να είχα πάει ως εκεί με τον Γκουτιέρες. Είχε κάτι όμορφες μουλάτες στην είσοδο. Εκείνος θα έβαζε το μπλα μπλα κι εγώ το ρούμι.
13°
