Προδημοσιεύση: Στο νέο βιβλίο του, μείγμα ιστορίας και μυθοπλασίας, διερευνά τον περίεργο θάνατο του μελετητή κλασικής αρχαιότητας υφηγητή Ιωάννη Συκουτρή με φόντο την Ελλάδα του 1937
Στις 22 Σεπτεμβρίου 1937, περί την δεκάτην πρωινήν, ο διευθυντής του ξενοδοχείου «Κεντρικόν» στην Κόρινθο χτύπησε την πόρτα του δωματίου όπου την παραμονή είχε καταλύσει ο υφηγητής του πανεπιστημίου Ιωάννης Συκουτρής. Στην αρχή χτύπησε διακριτικά, μετά πιο δυνατά, μπορεί να φώναξε κιόλας «κύριε υφηγητά!», ή απλώς «κύριε Συκουτρή!», κι όταν δεν πήρε απάντηση, ανήσυχος, έσπευσε να ειδοποιήσει την αστυνομία. Το Τμήμα δεν ήταν μακριά από το ξενοδοχείο οπότε προτίμησε να πάει αυτοπροσώπως παρά να υποστεί τη δοκιμασία του τηλεφωνήματος με τη μανιβέλα, του τηλεφωνικού κέντρου και των παρασίτων της γραμμής.
Ο αστυνόμος Τασσόπουλος ο οποίος έσπευσε να τον ακολουθήσει επανέλαβε τα ίδια. Χτύπησε την πόρτα, όχι και τόσο διακριτικά αυτός, και αντί για «κύριε υφηγητά!» φώναξε: «Ανοίχτε! Αστυνομία!». Αμέσως μετά ζήτησε από τον διευθυντή του ξενοδοχείου αντικλείδι.
Το φως του πρωινού, γενναιόδωρο, ξεχυνόταν ανεμπόδιστο από τα ανοιχτά παντζούρια σε όλο τον χώρο. Η μέρα ήταν ζεστή, το καλοκαίρι επέμενε, και η άπνοια έκανε την υγρασία αποπνικτική, αναδεύοντας, μαζί με τα μόρια της σκόνης, μια μυρουδιά ξινίλας. Δυο τρεις μύγες πετούσαν γύρω από το σώμα του άνδρα, ξαπλωμένου ανάσκελα στο πάτωμα. Ο αστυνόμος Τασσόπουλος, αποστρέφοντας το πρόσωπό του σαν να ’θελε να αποφύγει την ενοχλητική μυρουδιά, έπιασε τον σφυγμό του και μετά από μερικά δευτερόλεπτα, κουνώντας ελαφρά το κεφάλι του, σουρώνοντας τα χείλη εις ένδειξιν απογοήτευσης, ψιθύρισε: «Είναι νεκρός».
Καταμετρώντας τα προσωπικά του αντικείμενα η προσοχή του αστυνόμου στράφηκε σε ένα άδειο φαρμακευτικό μπουκαλάκι με την ετικέτα Βερονάλ. Εκτός από τα ματογυάλια του που ήταν πεσμένα δίπλα του στο πάτωμα, στο κομοδίνο υπήρχε και ένα βιβλίο. Στο εξώφυλλο έγραφε: Πλάτωνος Φαίδων.
Η αϋπνία ήταν σκληρή. Άδειαζε το μυαλό του και του έκλεβε την πυκνότητα της σκέψης σ’ έναν γαλακτερό ορίζοντα που ισοπέδωνε τη δύναμή του. Το πρώτο πρωινό –ένα σμάρι από τιτιβίσματα στην αλάνα– τον βρήκε έτσι ακίνητο, με τα χέρια ακουμπισμένα πάνω στο τραπέζι, συντροφιά με τα σκόρπια χαρτιά της μοναξιάς του. Ο ορίζοντας της πρώτης άνοιξης ήταν ακόμη παγωμένος. Η ξυλόσομπα είχε σβήσει εδώ και ώρα, τα πόδια του, που στην αρχή αντιδρούσαν στην παγωνιά με κράμπες πεζοπορίας, τώρα δεν τα αισθανόταν πια. Το κρύο ανέβαινε προς τον κορμό του.
Με τα χέρια ακουμπισμένα πάνω στο τραπέζι –γεμάτο με χαρτιά, βιβλία ξαπλωμένα μπρούμυτα, ανοιγμένα στη σελίδα όπου είχε αφήσει το διάβασμα– προσπάθησε να συμπυκνώσει τις σκέψεις του. Έψαχνε τη δύναμη για να βγει απ’ το σαρκίο που ο ίδιος είχε φτιάξει για τον εαυτό του. Είχε περάσει μια ζωή σαν περιηγητής στους ερειπιώ-νες των κειμένων, παλεύοντας με τα αδρανή υλικά των λέξεων – απόκρυφα σημεία, μηνύματα που τα είχε φθείρει το πέρασμα του χρόνου. Χρωστούσε ευγνωμοσύνη στην υπομονή με την οποία τον όπλισε η θητεία του στα κατάβαθα της αρχαιότητας. Τώρα όμως ήθελε να βγει στην επιφάνεια, να πάρει μια βαθιά ανάσα και να δει το φως του ήλιου, να κοιτάξει κατάματα τα σχήματα της ζωής, να νιώσει τον παλμό του κόσμου.
Info
Ένα χρησιμοποιημένο φιαλίδιο του βαρβιτουρικού σκευάσματος Βερονάλ βρέθηκε ανάμεσα στα προσωπικά αντικείμενα του Ιωάννη Συκουτρή την ημέρα του θανάτου του. Παρά ταύτα ο ιατροδικαστής διέγνωσε ότι πέθανε από καρδιακή προσβολή, εκδοχή που υιοθετήθηκε και από τις εφημερίδες. Στην Ελλάδα του 1937 κανείς δεν τολμούσε να ομολογήσει πως ένα δημόσιο πρόσωπο αυτοκτόνησε. Και ο πρωταγωνιστής αυτού του αφηγήματος Ιωάννης Συκουτρής ήταν δημόσιο πρόσωπο. Αν και μόλις τριάντα έξι ετών είχε ήδη αναγνωρισθεί ως ένας από τους σημαντικότερους, ίσως o σημαντικότερος που γέννησε ο ελληνικός εικοστός, μελετητές της κλασικής αρχαιότητας όχι μόνον στην Ελλάδα αλλά και στον ευρωπαϊκό χώρο. Πάλεψε να βγάλει την κλασική σκέψη από τα εργαστήρια ανατομίας όπου την είχε εγκλωβίσει η τυπολατρία των φιλολόγων.
Οραματιστής της αναβίωσης των κλασικών γραμμάτων, με στόχο μια σύγχρονη πολιτισμική αναγέννηση, προκαλούσε τρόμο στον απολιθωμένο πανεπιστημιακό μικρόκοσμο της Αθήνας. Ήρωας ο ίδιος μιας ποιητικής χειρονομίας η οποία έμεινε εκκρεμής σ’ έναν κόσμο που φοβόταν τους ποιητές γιατί φοβόταν τον εαυτό του. Ήθελε να πλάσει μια «ποιητική της αρχαιότητας» για λογαριασμό του κόσμου του. Πάλεψε να κατεβάσει τους τόμους από τα σκονισμένα ράφια της βιβλιοθήκης για να τους φέρει εκεί που γύρω του σερνόταν η ζωή. Έψαξε μια αναγέννηση για τον εαυτό του. Ήξερε πως σημασία δεν έχει η μελέτη αλλά η ζωή. Μελετούσε για να ζήσει. Ήξερε πως τα πολύτιμα ευρήματα δεν έχουν καμιά αξία αν μείνουν νεκρά στις συλλογές των επιστημονικών εργαστηρίων. Η αρχαία σοφία ήταν πρώτη ύλη για τη σύγχρονη ζωή.
Το παρόν αφήγημα, μείγμα ιστορίας και μυθοπλασίας, διερευνά την πορεία του προς τον θάνατο, πέρα από τους αστικούς μύθους που συνοδεύουν την υστεροφημία του.
Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954. Μετά από δεκαετείς σπουδές στο Παρίσι επέστρεψε στην Ελλάδα όπου και βιοπορίσθηκε ως δημοσιογράφος σε διάφορα έντυπα, ημερήσια ή περιοδικά. Έχει συγγράψει μυθιστορήματα και δοκίμια. Σήμερα διατηρεί στήλη καθημερινού χρονογραφήματος στην εφημερίδα Η Καθημερινή.
17°
