Ντίνος Ψυχογιός: Συνέντευξη με τον σκηνοθέτη για τη θεατρική παράσταση «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού» στο θέατρο 104.
Το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Γιάννη Πάσχου, επάνω στο οποίο βασίζεται η νέα παράσταση του Ντίνου Ψυχογιού, μιλάει για την εμπειρία του συγγραφέα με τη δυσλεξία, η οποία «διαγνώσθηκε» όταν εκείνος ήταν 45 χρονών. Ο σκηνοθέτης της παράστασης επέλεξε να μεταφέρει το έργο σε έναν μονόλογο, με μόνο πρωταγωνιστή τον ηθοποιό, Δημήτρη Μαμιό, για να δείξει την απομόνωση του κεντρικού χαρακτήρα από την υπόλοιπη κοινωνία, απέναντι στο μαθησιακό του αυτό πρόβλημα.
Ο Ντίνος Ψυχογιός, που ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιός, κάνει τη δεύτερη σκηνοθετική του απόπειρα μετά το «Knock» που ανέβηκε το 2021 στο Θέατρο Φούρνος. Το έργο αποτελεί καταγραφή της δύναμης ενός ανθρώπου που με πίστη στον εαυτό του οδηγεί την ίδια του τη ζωή εκεί όπου ο ίδιος θέλει. Μέσα από την αφήγηση του ήρωα, μας παρουσιάζεται μια δύσκολη ιστορία ενηλικίωσης με χιούμορ και τρυφερότητα, ρίχνοντας φως σε ένα λεπτό αλλά διαχρονικά σημαντικό ζήτημα.«Το χρονικό ενός δυσλεκτικού» πρόκειται να κάνει πρεμιέρα στις 3 Φεβρουαρίου, στο Θέατρο 104, στον Κεραμεικό.
Τι σας έκανε να διαλέξετε το βιβλίο του Γιάννη Πάσχου, «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού» (Εκδόσεις Περισπωμένη), ως βάση για τη νέα σας παράσταση;
Το βιβλίο μου προτάθηκε από μια φίλη και αμέσως με εντυπωσίασε το χιούμορ, η τρυφερότητα και η ζωντάνια των περιγραφών του. O Γιάννης έχει καταφέρει να γράψει όχι μόνο ένα απολαυστικό λογοτέχνημα αλλά και ένα κείμενο με έντονη τη «θεατρικότητα». Ο λόγος του είναι πολύ άμεσος και οι ιστορίες του έχουν πολλή δράση, συναισθηματική και πραγματική. Διαβάζοντας ένα τόσο ζωντανό κείμενο σε βιβλίο μου γεννήθηκε η περιέργεια και η ανάγκη να το δω να ζωντανεύει στην σκηνή.
Νομίζω, αυτό που έχει ενδιαφέρον στο βιβλίο είναι ότι δεν «βλέπει» τη δυσλεξία μέσα από ένα αυστηρά επιστημονικό πρίσμα, αλλά ως κάτι πολύ ανθρώπινο που συμβαίνει στον κεντρικό χαρακτήρα. Είναι αυτή η ανθρώπινη προσέγγιση ένα από τα στοιχεία της παράστασης;
Απολύτως. Σταθήκαμε πολύ στη ματιά του συγγραφέα, ο οποίος είναι προφανές πως δεν έχει γράψει εκπαιδευτική προσέγγιση ή επιστημονική ανάλυση με θέμα τις μαθησιακές δυσκολίες. Δεν θα ήταν εύκολο να κάνουμε θέατρο με ένα τέτοιο κείμενο άλλωστε. Το κείμενο είναι γραμμένο αυθόρμητα και με βάση την προσωπική εμπειρία του δυσλεκτικού. Εμείς όχι μόνο αγκαλιάσαμε αυτή την ιδέα αλλά αποφασίσαμε πως το πιο σημαντικό για να γίνει η παράσταση είναι να ασχοληθούμε με το κείμενο σαν μια εξιστόρηση της εμπειρίας του ανθρώπου που τον έχουν τοποθετήσει στο περιθώριο· θα μπορούσε να έχει οποιοδήποτε χαρακτηριστικό που τον διαφοροποιεί από τους άλλους. Η έννοια του στίγματος που δηλαδή συνοδεύει τους ανθρώπους με μαθησιακές δυσκολίες αλλά και όχι μόνο.
Πώς πήρατε την απόφαση να μεταφέρετε αυτό το έργο σε μονόλογο, με μόνο ηθοποιό τον Δημήτρη Μαμιό;
Το ίδιο το κείμενο «φώναζε» από μακριά πως θα είναι μονόλογος. Είναι τόσο γλαφυρός ο εσωτερικός κόσμος που παρουσιάζει που ένιωσα πως όφειλα να το δώσω σε έναν ηθοποιό και να αναμετρηθεί μαζί του μόνος του, όπως συνέβη και στον συγγραφέα με την δυσκολία του. Ενώ παρουσιάζονται και άλλοι χαρακτήρες στο βιβλίο, αποκτούν την υπόσταση που τους δίνει ο κεντρικός ήρωας και τους γνωρίζουμε από την δική του ματιά. Έμοιαζε λοιπόν σαν όμορφη πρόκληση να πρέπει ο κεντρικός ηθοποιός να αποδώσει, όταν χρειάζεται και τους άλλους χαρακτήρες καθώς αποτελούν προέκταση του δικού του κόσμου με τον τρόπο που περιγράφονται.
Ο ηθοποιός Δημήτρης Μαμιός στον πρώτο του θεατρικό μονόλογο «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού» σε σκηνοθεσία Ντίνου Ψυχογιού στο θέατρο 104
Πώς συναντήσατε τον πρωταγωνιστή και τι σας έκανε να τον επιλέξετε για αυτόν τον ρόλο;
Με τον Δημήτρη σπουδάσαμε θέατρο μαζί πριν χρόνια στην Δραματική Σχολή Βεάκη και κάναμε πολλή παρέα. Πάντα ήξερα πως θα συνεργαζόμασταν κάποτε. Ήδη από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου γνώριζα πως αυτός πρέπει να κάνει αυτόν τον ρόλο. Πέρα από τις δεδομένες ικανότητές του ως ηθοποιός έχει και μια ιδιοσυγκρασία που τον έκανε να ταιριάζει γάντι με έναν τέτοιο ήρωα. Ήξερα πως θα ένιωθα ασφάλεια με την παράσταση να βασίζεται πάνω του και ευτυχώς δέχτηκε αμέσως. Θυμάμαι όταν επέστρεψα από Αγγλία πριν λίγα χρόνια ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μου είπε, «Άντε έλα να κάνουμε θέατρο μαζί επιτέλους». Είναι πολύ όμορφο το συναίσθημα αυτής της «επανένωσης».
Θεωρείτε πως το έργο αυτό διαθέτει ένα σημαντικό μήνυμα για το σήμερα; Πώς συνδέεται η ιστορία του δυσλεκτικού κεντρικού χαρακτήρα με την κοινωνική πραγματικότητα που βιώνουμε;
Δεν ξέρω αν περνάει κάποιο συγκεκριμένο μήνυμα πολύ έντονα, διότι δεν δουλέψαμε με αυτό το σκεπτικό. Θέλουμε να πούμε μια ιστορία που την βρήκαμε υπέροχα γραμμένη και μας συγκίνησε. Η ιστορία αφορά την περιθωριοποίηση και την δυσκολία πολλών ανθρώπων που η κοινωνία τους πιέζει να γίνουν «όπως όλοι οι άλλοι». Η δυσλεξία είναι το όχημα μας για να ασχοληθούμε με μια ανθρώπινη προσπάθεια, ένα ταξίδι ενός παιδιού προς την ενηλικίωση και την ευτυχία. Με αυτή την έννοια στην κοινωνία μπορεί να βρει κανείς πολλά καθρεφτισμένα «είδωλα» του ήρωα. Οι άνθρωποι που ορίζουν το πως λειτουργεί η κοινωνία και το σύστημα έχουν ορίσει κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ως «ζητούμενα» και «απαραίτητα». Πως μπορείς λοιπόν να υπάρχεις σε έναν κόσμο που τον έχουν φτιάξει έτσι αλλά εσύ διαφέρεις; Τι ρόλο μπορείς να έχεις; Ποια εργαλεία θα χρησιμοποιήσεις για να πετύχεις τους στόχους σου όταν η κοινωνία σου βάζει τρικλοποδιές επειδή απλώς είσαι αυτός που είσαι; Νομίζω πως εξερευνώντας τα ερωτήματα αυτά μπορούμε να συνδεθούμε με πολλούς ανθρώπους και την πραγματικότητα που βιώνουν διαχρονικά.
Ποια είναι η προσωπική σας πινελιά σε αυτήν την παράσταση; Υπάρχουν κάποια στοιχεία που έχουν προκύψει από δικές σας εμπειρίες μέσα σε αυτήν;
Αυτό που προσπάθησα εγώ ήταν κυρίως να διατηρηθεί το χιούμορ που βρήκα στο βιβλίο. Λατρεύω το χιούμορ και το εκτιμώ ιδιαιτέρως όταν συνοδεύει δύσκολες καταστάσεις και τις αντιμετωπίζει κατάματα, με ειλικρίνεια. Η ιστορία εμπεριέχει πολλές δυσκολίες και βάσανα. Ο συγγραφέας ποτέ όμως δεν χάνει το χιούμορ του. Δεν σημαίνει πως μόνο αυτό υπάρχει στην ιστορία. Αλλά είναι ένα από τα στοιχεία που την κάνουν πολύ ελκυστική. Αυτό και η ελπίδα που εμπνέει. Η δική μου εμπειρία με μαθησιακές δυσκολίες δεν είναι προσωπική άλλα δούλεψα κάποια χρόνια στην Ειδική Αγωγή μέσω της τέχνης για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες στην Αγγλία. Η ελπίδα είναι ένα από τα βασικότερα πράγματα που αποκόμισα από αυτή την εμπειρία.
Ο σκηνοθέτης Ντίνος Ψυχογιός
Αυτή είναι η δεύτερη παράσταση που σκηνοθετείτε αποκλειστικά ο ίδιος, μετά το «Knock» (2021) που ανέβηκε πριν λίγα χρόνια στο Θέατρο Φούρνος. Η καριέρα σας ξεκίνησε ως ηθοποιός. Τι σας έκανε να περιοριστείτε στο παρασκήνιο και να μην πάρετε μέρος στην παράσταση;
Πέραν του ότι ποτέ δεν έγινα τόσο καλός ηθοποιός όσο αυτοί με τους οποίους έχω την τύχη να δουλεύω τώρα, η σκηνοθεσία άρχισε να με απασχολεί όταν κατάλαβα το ότι σου δίνει την δυνατότητα να έρθεις αντιμέτωπος με μια πληθώρα πραγμάτων. Από την ανάγνωση ενός κειμένου μέχρι την πρεμιέρα ενός θεατρικού έργου συντελείται ένα πολύ όμορφο ταξίδι όπου μαθαίνεις πάρα πολλά και συνεργάζεσαι με τόσους: μουσικούς, δραματουργούς, σκηνογράφους, φωτιστές. Δημιουργείς έτσι μια μεγάλη εικόνα αναλύοντας με προσοχή στη λεπτομέρεια κάθε παράγοντά της. Μου αρέσει να σκέφτομαι τον ρόλο του σκηνοθέτη σαν ενός μεσάζοντα μεταξύ του συγγραφέα, των ηθοποιών και συντελεστών. Είναι μεγάλη η τύχη λοιπόν να επιτελώ αυτόν τον ρόλο για ένα τέτοιο κείμενο με μια τέτοια ομάδα συνεργατών.
Δουλεύετε επάνω σε κάποια νέα ιδέα αυτή την εποχή; Έχετε μια εικόνα σχετικά με το ποια θα είναι η επόμενή σας παράσταση;
Συνήθως έχω πολλά πράγματα στο μυαλό μου ταυτόχρονα και αυτό γιατί ο χώρος αυτός θέλει μια ευελιξία. Είναι πολύ δύσκολο να έχεις επιδοτήσεις από το κράτος είτε εταιρείες παραγωγής που να σου δίνουν ακριβώς ότι θες για να προχωρήσεις. Για αυτό τον λόγο συχνά μελετάω τις συνθήκες και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται και επιλέγω αναλόγως τι θα προτείνω, ποιους θα προσεγγίσω και τι είδους παράσταση θα βάλω μπροστά να γίνει. Τώρα είναι μια τέτοια περίοδος που πολλά είναι πιθανά, αλλά τίποτε δεν έχει σιγουρέψει για το μέλλον.
24°
