Ο Δημήτρης Καταληφος μιλάει στην A.V. για την παράσταση Η εκδοχή του Μπράουνινγκ
Από τους καλύτερους ηθοποιούς της γενιάς του. Αφοσιωμένος μέχρι βαθμού… ψυχανάλυσης στο θέατρο, παίζει τα τελευταία χρόνια στο Εμπορικόν ανεβάζοντας έργα που συνδυάζουν καλλιτεχνική και εμπορική αξία. Φτάνει, όμως, αυτό για να είναι ευτυχισμένος;
Επειδή ζούμε στην Αθήνα δεν είναι καθόλου δύσκολο να φτάσεις στη δουλειά σου μέσα στα νεύρα. Πώς τα τιθασεύετε προκειμένου να παίξετε; Ή βάζετε τον αυτόματο πιλότο;
Είμαι από τους ηθοποιούς που πηγαίνει πάντα δύο ώρες πριν στο θέατρο. Κλειστό κινητό, ζεστάματα, πίνω αργά τσάι, φτιάχνω διάφορα φροντιστηριακά. Αυτά βοηθούν πολύ. Όσο για τον αυτόματο πιλότο, δεν πάει στην ιδιοσυγκρασία μου καθόλου. Πάντως, για τα νεύρα δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος από το να δώσεις χρόνο για να εισχωρήσεις στο θεατρικό τόπο. Μου έχει συμβεί να έχει πεθάνει ο πατέρας μου και να έχω την ίδια ημέρα δύο παραστάσεις. Δύσκολη κατάσταση. Το χειρίστηκα αφιερώνοντάς τις στη μνήμη του και έχοντας στο μυαλό μου πως με βλέπει από ψηλά.
Σας δανείζει το θέατρο τρόπους να αντέξετε τη ζωή;
Δεν τα διαχωρίζω τα δύο. Με απασχολεί όλη την ημέρα το θέατρο με διάφορους τρόπους και δεν περιορίζεται στις δύο ώρες. Έτσι έχω μάθει να ζω.
Συγνώμη που θα σας το πω, αλλά ως πρόβλημα μου ακούγεται.
(γελάει) Οκ, επιτρέπω στον εαυτό μου να ξεφεύγει από το θέατρο το καλοκαίρι. Το απολαμβάνω και προτιμώ να δουλεύω πυκνά το χειμώνα και ποτέ το καλοκαίρι για να γυρίζω στα νησιά. Από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές μου είναι την ώρα που πέφτει ο ήλιος να βρίσκομαι σε μια παραλία, καπνίζοντας! Οπότε κάπως τα μοιράζω τα πράγματα.
Ναι, αλλά όλο το χειμώνα πώς να αντέξει κάποιος εκτός χώρου δίπλα σας;
Νομίζω αντέχουν, αν και ομολογώ πως μερικές φορές είμαι λίγο βαρετός. Γενικά θέλω να μιλάω για πράγματα που αφορούν τις τέχνες, εκεί είμαι καλός συζητητής. Γενικά η ζωή μού φαίνεται βαρετή. Βαριέμαι να μιλάω για πολιτική, για κόμματα, ποδόσφαιρο... δώσε μου να μιλήσω για βιβλία, ζωγραφική, σινεμά... άντε, καμιά φορά και για ερωτικά...
Καμιά φορά, ακούω!
Είμαι και εξήντα χρονών άνθρωπος. Κάποτε μιλούσα περισσότερο! (γελάει)
Φαντάζομαι, συνειδητά ή ασυνείδητα, πως «χρησιμοποιείτε» όσους βρεθούν δίπλα σας για να πάρετε πράγματα για τους ρόλους ή τις παραστάσεις σας.
Ναι. Είναι η ευλογία και η κατάρα για κάποιον που ασχολείται με την τέχνη το υλικό να το βρίσκει στην ίδια τη ζωή. Μοιραία η ματιά σου προσπαθεί ν’ ανακαλύψει πώς γίνεται τέχνη κάθε τι που βλέπεις κι έχει ενδιαφέρον έξω.
Δεν είναι κουραστικό;
Για να μην αναφερθώ στην εγωιστική πλευρά... Εγώ το βρίσκω ευλογία. Έχω παραδεχτεί πως αν δεν είχε έρθει το θέατρο στη ζωή μου ή δεν με είχε δεχτεί θα ήμουν ένας πολύ δυστυχισμένος άνθρωπος, για να μην πω σχιζοφρενής. Μου φέρνει ισορροπία και απόλαυση, νόημα και ενδιαφέρον. Ειδικά όταν μπορείς να επικοινωνήσεις τη δουλειά σου στο κοινό παίρνεις φοβερή ικανοποίηση.
Και όταν δεν συμβαίνει η επικοινωνία;
Λογικά θα το παίρνετε πολύ βαριά. Πολύ τραυματικά. Μέχρι και σε ψυχίατρο έχω φτάσει. Και δεν μιλάω πως έφτασα εξαιτίας μιας καλλιτεχνικής ή εμπορικής επιτυχίας, αλλά εξαιτίας της φράσης που λέει η ηρωίδα του Γλάρου «δεν υπάρχει χειρότερο από τα νιώθεις πως παίζεις άσχημα και να το ξέρεις». Όσες φορές το βίωσα ήταν πολύ σκληρό για μένα.
Τι σας συμβούλευσε;
Δεν είναι πως δεν τα είχα σκεφτεί όλα αυτά που ειπώθηκαν μεταξύ μας, αλλά μερικές φορές έχεις την ανάγκη να τα πεις σε κάποιον μέσω μιας επαγγελματικής διαδικασίας. Στο τέλος είχα συνειδητοποιήσει πως δεν γίνεται να ζητάς από τον εαυτό σου να είναι τέλειος· δεν είμαστε Θεοί. Έτσι μπορείς λίγο να δεις και το γελοίο της υπόθεσης.
Τα αποτελέσματα της θεραπείας κρατάνε ακόμα;
(γελάει) Ευτυχώς δεν ξανά συνέβη από τότε, και δεν χρειάστηκε να δοκιμαστώ. Οπότε δεν ξέρω. Αλλά γενικά δεν θέλω να περνάω άσχημα στη σκηνή. Γι’ αυτό και θέλω να δουλεύω με ανθρώπους που έχουμε κοινές αναφορές ή στάση απέναντι στο θέατρο. Η δυσκολία του θεάτρου είναι πως ο καθένας μπορεί από μόνος του να είναι μια χαρά, αλλά το αποτέλεσμα κρίνεται από τη συνάντηση των ανθρώπων.
Έρωτας ή γάμος είναι το θέατρο;
Είμαστε ένας λαός πολύ χύμα, που λειτουργούμε με το ένστικτο και όχι με μέθοδο και παιδεία ουσιαστική. Στο θέατρο όλα αυτά τα προβλήματα μεγεθύνονται απίστευτα γιατί δεν μπορούμε πολλές φορές να καταλήξουμε αν αυτό είναι τασάκι και όχι ποτήρι. Στο σεξ μπορεί ο άγνωστος να λειτουργήσει αφροδισιακά για ένα βράδυ, αλλά εδώ μιλάμε για πολλές βραδιές που πρέπει να είσαι με τον άλλο. Άρα για μένα είναι γάμος – ο έρωτας διαρκεί στις πρόβες. Που σημαίνει πως οι πιθανότητες να πετύχει αυξάνουν, όταν με τον άλλο μιλάς τους ίδιους κώδικες.
Ναι, αλλά στην πλάτη σας ήδη μετράτε τρεις «γάμους». Που μπορεί όλοι να γνώρισαν χρυσά χρόνια, αλλά τελείωσαν με αιματηρά διαζύγια. Πάλι θέλετε να «παντρευτείτε»;
Ναι, είμαι του γάμου (γελάει). Μετά το Απλό, τη Σκηνή και το Εμπρός, ήδη με την Ελένη Σκότη και το Εμπορικόν νιώθω πως ζω τον τέταρτο. Δεν έχω μετανιώσει για κανέναν από τους προηγούμενους. Όλοι μου έδωσαν πράγματα, ένιωθα σίγουρος και πως μιλούσα κοινή γλώσσα με τους άλλους των ομάδων.
Η εμπειρία σάς έδειξε πως τελικά είναι κανόνας κάποιος να τραβάει πιο μπροστά από τους άλλους;
Ναι. Πρέπει τελικά κάποιος να ηγείται και νομίζω αυτός πρέπει να είναι ο σκηνοθέτης. Γιατί αυτός έχει να οργανώσει πολλούς συντελεστές, από το μεταφραστή μέχρι το φωτιστή κ.λπ. Δεν πιστεύω πια τόσο στην ομάδα που προχωρά ισότιμα. Ειδικά στη Σκηνή, με τον Λευτέρη Βογιατζή, όλοι μας είχαμε ισχυρή προσωπικότητα και γι’ αυτό ο καθένας από τους επτά μας ακολούθησε μετά διαφορετικό δρόμο. Ωραία θα ήταν να είχε παραμείνει η ομάδα, αλλά δεν συνέβη. Όμως νιώθω τόσο ωραία, γιατί είναι φοβερό να συνεργάζεσαι με επαγγελματίες εξαιρετικούς – σε υποχρεώνει να είσαι κι εσύ πολύ καλός. Οι φίλοι μου, ούτως ή άλλως, θέλω να είναι καλύτεροι από εμένα για να με εμπνέουν.
Ποια διαφορά έχει το σημερινό εγώ από αυτό της νεότητάς σας;
Είμαι πιο ώριμος. Απαλλάχτηκα από εκείνη τη διάθεση να θέλω να με αποδεχτούν όλοι, να με αναγνωρίσουν όλοι κ.λπ. Τώρα μ’ ενδιαφέρει πώς θα βοηθήσω τα νέα παιδιά, πώς θα βγαίνει καλή η παράσταση και να μη φαίνομαι μόνο εγώ. Είναι ένα λιγότερο ναρκισσιστικό εγώ. Δεν σταματά να υπάρχει αλλά νομίζω πως το διαχειρίζομαι με λιγότερο μικροαστικό τρόπο.
Πώς προέκυψε η συνεργασία με την Ελένη Σκότη;
Ξεκίνησε από την πρόθεσή της να κάνει το «Γυάλινο Κόσμο» στο Επί Κολωνώ μαζί μου, δίνοντάς μου το ρόλο του Τομ – ήθελε ο Τομ να είναι μεγάλης ηλικίας. Αυτό δεν μπόρεσε να πραγματοποιηθεί εκεί, επειδή είναι μικρό το θέατρο και δεν έδιναν τα δικαιώματα οι κληρονόμοι του Τενεσί Ουίλιαμς. Από εκείνη τη σκέψη έμεινε η επιθυμία να συνεργαστούμε. Καταλήξαμε στο Εμπορικόν να με σκηνοθετεί στην «Ολεάνα», πήγε πολύ καλά, η τότε ΕΛΘΕΑ –και τώρα τα Αθηναϊκά Θέατρα– μας παραχώρησε το χώρο. Ανεβάσουμε την «Κολεξιόν» του Πίντερ και την «Εκδοχή του Μπράουνινγκ» του Ράντιγκαν και επιτέλους ήρθε η στιγμή να ανεβάσουμε και τον «Γυάλινο κόσμο».
Ρισκάρατε ανεβάζοντας ένα άγνωστο στην Ελλάδα συγγραφέα και έργο;
Ναι, αλλά το αποτέλεσμα είναι θετικό. Ο Ράντιγκαν ήταν σύγχρονος του Πίντερ και του Όσμπορν και επειδή έδειχνε παλιομοδίτικος σε σχέση με τους άλλους δύο παραμερίστηκε. Τώρα επιστρέφει θριαμβευτικά σε Αγγλία και Αμερική, καθώς τα θέματά του είναι διαχρονικά. Και ο ρόλος που ερμηνεύω έχει τεράστιο ενδιαφέρον και είναι πολύ δύσκολος γιατί οι σιωπές του είναι πιο σημαντικές από αυτά που λέει.
Πώς μου φαίνεται πως ταιριάζει στο χαρακτήρα σας, οπότε τι δυσκολία έχει;
(γελάει) Είναι αλήθεια, αλλά δεν πιστεύω, πως εκτός των εξωτερικών χαρακτηριστικών, ένας ρόλος σού πηγαίνει ή όχι. Γιατί έχουμε πολλές και διαφορετικές πλευρές. Χρειάζεται εξυπνάδα να εξορύξεις αυτή που πρέπει κάθε φορά.
Μήπως να βρείτε και ένα ρόλο που να βγάλει προς τα έξω πράγματα που δεν μπορείτε να τα εμφανίσετε στην καθημερινή σας ζωή;
Επειδή δεν είμαι στη ζωή μου έτσι, θα ήθελα να έπαιζα ένα δυναμικό, τολμηρό, χυδαίο, αντιπαθή χαρακτήρα. Θα μου άρεσε! Κάποτε είχα πρόβλημα που πίστευα πως το θέατρο υποκαθιστά τη ζωή μου, τώρα έχω συμφιλιωθεί με αυτό. Στα νιάτα μου μπορεί να σκεφτόμουν πως είμαι ένας ανάπηρος άνθρωπος, τώρα χαίρομαι που νιώθω τόσο ευτυχισμένος, κλεισμένος με τα όνειρά μου μέσα σ’ ένα θέατρο. Ναι, δεν είμαι ένας άνθρωπος πλασμένος να γεύεται τη ζωή του, να τολμάει και να ρισκάρει, και τελικά ευτυχώς υπάρχει το θέατρο στη ζωή μου. Πιστεύω πως για να ασχοληθείς με το θέατρο πρέπει να έχεις ένα έλλειμμα, αλλά και ένα περίσσευμα γενναιοδωρίας, καλοσύνης ή και περηφάνιας. Πάντως, ένα έχω να πω. Πως μέχρι και ο ψυχίατρος μου είπε πως είμαι γεννημένος καλλιτέχνης. Οπότε έχω και την επιστημονική γνωμάτευση υπέρ μου. (γελάει)
23°
