Ο Μάριος Παναγιώτου φέρνει «Τρικυμία» στο θέατρο Μουσούρη

Λατρεύει τις ορχιδέες, τα παιδικά βιβλία, τα λευκά πορσελάνινα διακοσμητικά, κατάγεται από την Αθήνα και έχει ρίζες από την Σάμο και τη Μικρά Ασία. Ο λόγος για τον Μάριο Παναγιώτου, ηθοποιό, σκηνοθέτη και εμψυχωτή, που αυτή την περίοδο της ζωής του φέρνει «Τρικυμία» στο θέατρο Μουσούρη, μιας και σκηνοθετεί το ομώνυμο έργο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, την ιστορία ενός έκπτωτου Δούκα του Μιλάνου και της ανήλικης κόρης του, εξόριστων ναυαγών σε ένα σχεδόν έρημο νησί της Μεσογείου τετρακόσια χρόνια πριν. Μιλώντας στην ATHENS VOICE ο σκηνοθέτης εξηγεί τους λόγους που τον οδήγησαν να ασχοληθεί με το κλασσικό έργο του Σαίξπηρ, τον ρόλο της υποκριτικής στη ζωή του αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας καλλιτέχνης στην Ελλάδα του 2023.

Η Τρικυμία του Ουίλιαμ Σαίξπηρ είναι μια ιστορία λευκής μαγείας, εκδίκησης και συμφιλίωσης, ταυτόχρονα ένας ηχηρός ύμνος στην ελευθερία αλλά και τη δύναμη της θεατρικής ψευδαίσθησης. Μπορείς να μας πεις γιατί επέλεξες να ανεβάσεις το συγκεκριμένο έργο; 
Γιατί ήθελα να αναμετρηθώ με ένα έργο κλασικό και εμβληματικό, με ένα έργο πολυπρόσωπο και απαιτητικό, με ένα έργο τόσο συναρπαστικό και ταυτόχρονα παράδοξο. Πρόκειται για ένα έργο, το οποίο το πρωτοδιάβασα στην ηλικία των 17,5 ετών στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης, λίγα χρόνια αργότερα στη δραματική σχολή έγινε αντικείμενο σπουδής στο μάθημα του δασκάλου μου Τάσου Μπαντή, πριν εφτά χρόνια σκηνοθέτησα μια εκδοχή του με ερασιτέχνες φοιτητές του Παντείου Πανεπιστημίου στην Φοιτητική Εστία της Πατησίων και τώρα αποφάσισα να προχωρήσω στο ανέβασμα της «Τρικυμίας» σε ένα ιστορικό θέατρο, το Θέατρο Μουσούρη, συνειδητά για πολύ λίγες παραστάσεις. Είναι ένα πρώτο βήμα, για όλες τις υπόλοιπες δουλειές που ονειρεύομαι, επιθυμώ και φιλοδοξώ να ακολουθήσουν.

Όπως αναφέρεις στο ημερολόγιο προβών της παράστασης, η σκηνή στην Τρικυμία είναι ένα ακατοίκητο νησί. Πως επιλέγεις να το αποτυπώσεις τελικά;
Όντως στο τετράδιο πρόβας μου, από πολύ νωρίς, είχα γράψει μια σειρά από ερωτήματα που αφορούσαν στη σκηνή του έργου, την οποία ο ίδιος ο Σαίξπηρ την προσδιορίζει ως ένα ακατοίκητο νησί: Πώς εικονοποιείται ο όρμος ο βαθύς; Οι σπηλιές; Οι βάλτοι; Οι δροσερές πηγές; Τα ορυχεία αρμύρας; Η ξανθή αμμουδιά; Το πράσινο χορτάρι; Η απόκρημνη και θαλασσοφαγωμένη ακτή; Τα έλη, το δασύλλιο με τις φλαμουριές και το ακρωτήρι; Τα πελώρια κύματα, η φωτιά και το μούσκιο; Πώς εικονοποιείται εν τέλει μια τρικυμία; Καταλαβαίνετε, πως όλα αυτά κάλλιστα προσιδιάζουν σε θεατρικά blockbuster με βιντεοπροβολές, ηχηρά soundtrack και φωτισμούς με ρομποτικά˙ στοιχεία όμως που θα με απομάκρυναν από το δικό μου “θέατρο”, ένα θέατρο χειροποίητο, ουσιαστικό και εμπνευστικό. Η δική μου «Τρικυμία», λοιπόν, εμπνέεται από όλα αυτά τα κειμενικά στοιχεία, τα οποία αποτυπώνονται σε ένα διώροφο σκηνικό, στα συμβολικά αντικείμενα, στο τράβηγμα της κουρτίνας που μας δελεάζει κάθε φορά με μια αποκάλυψη, στα χρώματα, τη σημαίνουσα κινησιολογία, τις εκπνοές και τους ήχους. Όλα τα δραματικά πρόσωπα φέρουν εσωτερικευμένο το φυσικό τοπίο˙ το αρθρώνουν, το τραγουδούν, το φτύνουν. «Τα κρόσσια από τις κουρτίνες στα / γλυκά μάτια σήκωσε», ζητά ο Πρόσπερο από την κόρη του, «Και πες στο βάθος εκεί, τι βλέπεις.»…Και στο βάθος εκείνη αντικρίζει το θαύμα. Και στο τέλος της παράστασης γίνεται η ίδια κομμάτι αυτής της αποτύπωσης του θαύματος.

Πως λειτουργεί η νέα μετάφραση του Κ. Αλέξη Αλάτση στον τρόπο που  προσεγγίζεις το κείμενο του Σαίξπηρ;
Η νέα μετάφραση που είχα στα χέρια μου λειτούργησε επικουρικά - πρώτον - ως προς την απόφασή μου να αντιμετωπίσω το λόγο του Σαίξπηρ ως μια παρτιτούρα και κατ’ αυτόν τον τρόπο να προχωρήσω στη διδασκαλία των ηθοποιών μου και – δεύτερον – ως προς τις δραματουργικές επιλογές που καθόρισαν τη σκηνοθετική ανάγνωση του έργου και σημειωτικώς την όψη της παράστασης.

Πώς ήταν η πρώτη ανάγνωση του κειμένου; Κάποιο σημείο που ξεχωρίζεις ή σε συγκινεί;
Η πρώτη ανάγνωση της «Τρικυμίας» είχε για μένα μια αθώα περιέργεια και τον απαιτούμενο ενθουσιασμό, μια επισημότητα παιδική και την αγωνιώδη ανυπομονησία ενός οικοδεσπότη. Ξέρετε, οι πρώτες αναγνώσεις ενός έργου, ακόμα και σε αυτές που συμμετέχω ως ηθοποιός, με γυρίζουν πολλά χρόνια πίσω˙ έχουν κάτι από εκείνη την πρώτη μέρα στο σχολείο, όντας παιδί και μαθητής του δημοτικού: ο ενθουσιασμός να συναντήσω παλιούς συμμαθητές και να συστηθώ σε νέους, η ανυπομονησία να επιλέξω το θρανίο που θα κάθομαι όλη τη χρονιά, η περιέργεια να πάρω στα χέρια μου τα καινούργια βιβλία. Η πρώτη μας συνάντηση για την «Τρικυμία», ηθοποιών και συντελεστών, έγινε γύρω από ένα τραπέζι, εν μέσω λουλουδιών, βουτημάτων και σερβιρίσματος καφέ και τσαγιού. Και η πρώτη ανάγνωση του κειμένου ξεκίνησε, αφότου είχαμε μοιραστεί προσωπικές μας ιστορίες θαυμάτων και συγκινητικές μας στιγμές ενώπιον ενός έργου τέχνης.

Υπάρχει κάποια σημειολογία σχετικά με τις πεταλούδες.
Κατ’ αρχάς, θα ήθελα να μοιραστώ κάτι˙ μπορεί να είναι αυτονόητο, μπορεί και όχι, δε ξέρω… πάντως, σίγουρα, σε αυτή την παράσταση τίποτα δεν είναι τυχαία τοποθετημένο. Τα πάντα έχουν λόγο ύπαρξης και όλα, από τα κάδρα που στολίζουν το γραφείο του Πρόσπερο, μέχρι την ιδιαίτερη τσάντα-κούκλα που κουβαλάει η Μιράντα, συμβάλλουν στη σύνθεση ολόκληρης της σκηνικής πραγμάτωσης και οδηγούν στην τελική εικόνα. Επομένως και το στοιχείο της πεταλούδας, που αποκαλύφθηκε ήδη από τις φωτογραφίες και τα teaser για την προώθηση της δουλειάς, έχει τη σημασία του στο σημειωτικό κώδικα της παράστασης.

Τώρα, αναφορικά με την εξήγηση...θα προτιμήσω να μην προβώ σε κάτι που θα κατευθύνει ή θα ‘κλειδώσει’ τη φαντασία και τη σκέψη του θεατή. Θα αρκεστώ σε δύο, ας τις πω, πληροφορίες. Η μία, πολύ προσωπική, έχει να κάνει με τη γοητεία και την ίδια στιγμή την αποστροφή που μου γεννούσε κάθε φορά που αντίκριζα, όταν ήμουν παιδί, τα κάδρα με τις βαλσαμωμένες πεταλούδες που είχε φέρει ο καπετάνιος παππούς μου από ένα ταξίδι του στην Ιαπωνία. Και η δεύτερη αφορά σε κάτι που έμαθα κάνοντας μια αναζήτηση στο google και το οποίο ακόμη με συγκινεί. Η πεταλούδα Μονάρχης, ο βασιλιάς των πεταλούδων, όπως θεωρείται, που ζει στη Βόρεια Αμερική, με τα χαρακτηριστικά πορτοκαλόμαυρα φτερά που το άνοιγμά τους φτάνουν μέχρι και τα δέκα εκατοστά, είναι πολύ γνωστή για τη μεταναστευτική της ικανότητα. Κάθε χρόνο μεταναστεύει διανύοντας χιλιάδες χιλιόμετρα σε θερμότερα κλίματα. Το εντυπωσιακό είναι ότι το μεταναστευτικό αυτό ταξίδι διαρκεί πολύ περισσότερο από την ίδια της τη ζωή, μια και στη διάρκεια του ταξιδιού γεννιούνται έως και τέσσερις γενιές και μόλις η τελευταία γενιά θα καταφέρει να φτάσει στον προορισμό της. Είναι σαν η κάθε πεταλούδα εν τη γενέσει της να κουβαλάει ολόκληρο το παρελθόν του είδους της και να μοιράζεται τον ίδιο σκοπό και λόγο ύπαρξης. 

Πως επιδιώκεις να συνδυάσεις το κλασσικό και το σύγχρονο στην παράσταση;
Με τέτοιο τρόπο που να μπορεί να την παρακολουθήσει μια ολόκληρη οικογένεια.

Ο Μάριος Παναγιώτου για τη υποκριτική στην Ελλάδα του 2023

Γιατί επέλεξες να ασχοληθείς με την υποκριτική και την σκηνοθεσία;
Ασχολήθηκα με την υποκριτική, γιατί ήθελα να νιώσω πλήρης διαβάζοντας, αναλύοντας, παίζοντας, ερμηνεύοντας, δημιουργώντας. Ασχολούμαι με τη σκηνοθεσία, για να μη νιώθω λειψός διαβάζοντας, αναλύοντας, παίζοντας, ερμηνεύοντας, δημιουργώντας. 

Πώς εκφράζεσαι μέσα από το θέατρο; Ποιες οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας καλλιτέχνης στην Ελλάδα του 2023;
Ρίχνοντας κανείς μια ματιά στο βιογραφικό μου καταλαβαίνει από τις επιλογές μου, τις συνεργασίες μου και τη συχνότητα με την οποία εργάζομαι, το πώς αντιλαμβάνομαι την τέχνη του θεάτρου και πώς εγώ θέλω να δουλεύω, να συμπεριφέρομαι, να υπάρχω σε αυτό το χώρο. Με απόλυτη αφοσίωση, άψογο επαγγελματισμό και ανιδιοτελή πίστη. Χαρακτηριστικά που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την κατάσταση και τις συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα του 2023. Σε μια χώρα, όπου απαξιώνεται η υγεία, απαξιώνεται η εργασία, απαξιώνεται η παιδεία, απαξιώνεται ο πολιτισμός, απαξιώνονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, μία είναι η λέξη που ηχεί μέσα μου: ο φόβος. Και, όπως λέει και ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης στο ποίημά του «Φοβάμαι»: «Φοβᾶμαι, φοβᾶμαι πολλοὺς ἀνθρώπους. / Φέτος φοβήθηκα ἀκόμη περισσότερο.»…

Υπάρχει κάποιο έργο που ονειρεύεσαι να σκηνοθετήσεις ή κάποιος ρόλος που θες πολύ να ερμηνεύσεις;
Θα ήθελα να σκηνοθετήσω και να παίξω σε μια παράσταση για παιδιά.

Τι σου αρέσει να κάνεις στον ελεύθερο χρόνο σου;
Να μη βγαίνω από το σπίτι.

Τι σου αρέσει στην Αθήνα και τι απεχθάνεσαι;
Μου αρέσει που σε μια Ελλάδα που βρίσκεται στην 107η θέση στην Ελευθερία του Τύπου, μπορείς να βρεις άρθρα που αναφέρουν την Αθήνα ως μία από τις ομορφότερες πόλεις του πλανήτη.