Στην πρόβα του «Τουλούζ Λωτρέκ – Η φαντασία της αμαρτίας» που έρχεται στο Ολύμπια

Το σκηνικό (του Αριστείδη Πατσόγλου), ένα καβαλέτο, ένα παλιό μπαούλο, μια παλιομοδίτικη πολυθρόνα, βαμμένα σ’ ένα μουντό γκρι για ν’ αποπνέουν την αίσθηση ενός προαναγγελθέντος θανάτου. Σε πρώτο πλάνο μια φιγούρα σ’ ένα κρεβάτι νοσοκομειακό, που παραπέμπει σε σαρκοφάγο, κι ο Θανάσης Τσαλταμπάσης, με γενειάδα και φράκο, να βηματίζει προβάροντας επίμονα την περπατησιά ενός κορμιού ασθενικού. Από το βάθος της σκηνής, το κουαρτέτο εγχόρδων L’anima εκτελεί τις μελωδίες που έγραψε για την παράσταση «Τουλούζ Λωτρέκ – Η φαντασία της αμαρτίας» ο συνθέτης Νίκος Ξανθούλης ενώ η Βερόνικα Αργέντζη καταφεύγει στα γλυπτικά ομοιώματα γυναικών που στέκουν στο φόντο (φιγούρες του θεατρικού έργου αλλά και της ζωής του Γάλλου διάσημου ζωγράφου) για να μπει στα ρούχα τους –κυριολεκτικά–, καθώς περνά από τον ένα ρόλο στον άλλο. 

Έχει φθάσει απόγευμα και πάνε ήδη πολλές ώρες που δουλεύουν για την παράσταση η οποία θα ανέβει για τρία βράδια (4-6 Νοεμβρίου), στο Ολύμπια. Δοκιμάζουν τονισμούς στις λέξεις, το μπάσιμο του λόγου μετά τα μουσικά ιντεμέδια, την κίνηση, τις εντάσεις. Αναζητούν το ίχνος ενός ανθρώπου ο οποίος, καθώς τον αντιλαμβάνεται ο σκηνοθέτης Δήμος Αβδελιώδης μέσα από το κείμενο του Χριστόφορου Χριστοφή: «σαν ένας Mικρός Πρίγκιπας της ζωγραφικής, χωρίς ίχνος κατωτερότητας για την μειονεκτική εικόνα ενός σώματος νάνου –στο οποίο τον καθήλωσε η ασθένεια πριν μπει στην εφηβεία–, βλέπει κατάματα την αλήθεια, με πηγαία γενναιοφροσύνη και κατάφαση για το θαύμα της ζωής».

Ήταν δική του η πρόταση ν’ ανέβει αυτό το έργο στο Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας» στην Ακαδημίας, δεκατρία χρόνια αφότου πρωτοπαίχτηκε με τον Πέρη Μιχαηλίδη και την Βαλέρια Χριστοδουλίδου και τρία από την τελευταία φορά που συνάντησε το κοινό στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη.

Ο Τουλούζ Λωτρέκ, μου λέει, ήταν από τους ζωγράφους που θαύμαζε χωρίς να σκεφτεί ποτέ το γιατί. «Μέσα από το ενορατικό κείμενο του έργου κατανόησα την πνευματική του ταυτότητα. Βλέπει τον κόσμο με την ευφυία της αγάπης. Είναι μια νέα αλλά πειστικότατη άποψη για τον Τουλούζ Λωτρέκ γιατί έτσι μπορεί να καταλάβει κανείς και τον τρόπο με τον οποίο ζωγραφίζει, επειδή δεν περιγράφει ηθογραφικά μια εποχή ούτε εξιδανικεύει τα θετικά ή τα αρνητικά των ανθρώπινων μορφών στους πίνακές του, αλλά συλλαμβάνει την πραγματικότητά τους με τον βαθμό της ευτυχίας τους ή της δυστυχίας τους στην προσπάθειά τους να ζήσουν την απόλαυση. Οι αριστουργηματικοί ψυχογραφικοί πίνακές του μιλάνε διαχρονικά, για το πόσο μάταια χάνεται ο χρόνος των ανθρώπων χωρίς την πραγματική χαρά, παίζοντας στο έργο της ζωής τους έναν ρόλο που δεν τον επέλεξαν οι ίδιοι κι από τον οποίο δεν σκέφτονται να αποδράσουν όσο ακόμη υπάρχει καιρός. Οπτική που την αναγνωρίζουμε με την ίδια ένταση και ευκρίνεια και στο λογοτεχνικό έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη».

Ο συγγραφέας Χριστόφορος Χριστοφής για τον Τουλούζ Λωτρέκ

Για τον Χριστοφή ο Λωτρέκ υπήρξε αφορμή ώστε να αναδείξει «την υποκρισία της κοινωνίας από την οποία προερχόταν απέναντι στους καλλιτέχνες. Οι αμαρτίες ενός αληθινού δημιουργού είναι τελικά η ολοκλήρωση των παιδικών ονείρων εκείνων που οι γύρω τους δεν καταλαβαίνουν γιατί δεν έχουν την ψυχική ευαισθησία». Έχοντας ζήσει τη γαλλική πρωτεύουσα από την εφηβεία του με την Αλεξανδρινή πιανίστρια μητέρα του που λάτρευε τους ιμπρεσιονιστές και έχοντας μαθητεύσει πλάι στην Λίλα ντε Νόμπιλι, ο Χριστοφής άκουγε συχνά για τον ζωγράφο της Μονμάρτης, των καμπαρέ και της νυχτερινής ζωής της μπελ επόκ.

Ακολούθησε τα χνάρια του στις γειτονιές και τους δρόμους που σεργιάνισε, στη rue des Anges –το σκοτεινό αδιέξοδο του αγοραίου έρωτα–, στο νεκροταφείο όπου έθαβαν τους τρόφιμους του ψυχιατρείου. Διάβασε βιογραφίες κι επιστολές προς τη μητέρα του. «Η επαφή μου με τους χαρακτήρες είναι ζωντανή, ακουστική θα έλεγα. Αν δεν τους ακούσω, δηλαδή αν δεν έρθουν στην ακοή μου, δεν μπορώ να γράψω. Είναι ζωντανές οντότητες για μένα. Όπως ο συνθέτης ακούει τις νότες, εγώ ακούω τους ήρωές μου», μου εξηγεί. Και καθώς αποχαιρετούσε μια σημαντική εποχή για την δική του προσωπική πορεία –αφού μόλις είχε εγκαταλείψει το Παρίσι για να εγκατασταθεί στην Πλάκα– , βυθίστηκε στο σύμπαν του ονομαστού ζωγράφου αναζητώντας τον στην στερνή του ώρα.

Μέρος της παρισινής τριλογίας του, που περιλαμβάνει και την αφιερωμένη στην Ντε Νόμπιλι «Πανσέληνο» η οποία θα παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τον Δεκέμβριο, «Η φαντασία της αμαρτίας» βρίσκει τον Τουλούζ Λωτρέκ χτυπημένο από τη σύφιλη, στο κρεβάτι μιας νευρολογικής κλινικής. Καθώς ψυχορραγεί αναπολεί επεισόδια από μια ζωή αφοσιωμένη στην τέχνη και την ηδονή. Τον βλέπουμε μες στο παραλήρημά του να επιζητά να μετακομίσει σ’ ένα μπορντέλο (τον παράδεισο των παράνομων ερώτων), ν’ αναλογίζεται πώς συμβαίνει και είμαστε όλοι άσχημοι ενώ η ζωή είναι όμορφη, να βλέπει τον ουρανό πάντα πολύ μακρινό, να φυλλομετρά τις ώρες της ζωής του σαν τις χορδές μιας σπασμένης άρπας…

Ο Τουλούζ Λωτρέκ και οι γυναίκες

Τον ακούμε στις «συναντήσεις» του με τέσσερις γυναίκες: την αριστοκρατικής καταγωγής, υπερπροστατευτική και συντηρητική μητέρα του· την πιστή του οικονόμο· την ερωμένη του η οποία τον ερωτεύτηκε με πάθος και τον διεκδίκησε με ακραίο τρόπο και τελικά σε μια μεταθανάτια συνάντηση με μια πόρνη στα Ηλύσια πεδία να ατενίζουν τους περαστικούς, εργάτες, πόρνες, καλλιτέχνες, καθώς ο κόσμος ξημερώνει.

«Η ζωή του είναι αυτό που λέμε βγαλμένη από ταινία! Η αναπηρία του, ο τρόπος ζωής του, η αρρώστια, οι πίνακες του, ο πρόωρος θάνατος του μόλις σε ηλικία 37 ετών. Τι πιο ενδιαφέρον να ζητήσεις για έναν ήρωα που θα υποδυθείς» αναγνωρίζει ο Θανάσης Τσαλταμπάσης. «Ο δικός μου Λωτρέκ είναι αυτός που γεννήθηκε μέσα από την φαντασία και την ευαισθησία του Χριστόφορου Χριστοφή. Μπορεί να έχω να κάνω με ένα υπαρκτό πρόσωπο αλλά τον συναντώ μέσα σε μία φαντασιακή συνθήκη που επινόησε ο συγγραφέας με απέραντη ευαισθησία. Μέσα από τον τρόπο που χτίζει την παράσταση ο Δήμος Αβδελιώδης, εστιάζουμε στον λόγο πιο πολύ από ποτέ. Βασανίζουμε κάθε φράση, κάθε λέξη». 

Με τους τέσσερις γυναικείους χαρακτήρες καλείται να αναμετρηθεί η Βερόνικα Αργέντζη. Όταν τη ρωτώ πώς τις προσέγγισε, μου αναφέρει πως πέρα από το κείμενο, χαρακτηριστικά τους αναζήτησε επίσης βαθιά μέσα της. «Ως μητέρα που είμαι πόσο εύκολα ή δύσκολα έχω αποδεχτεί επιλογές του παιδιού μου και πόσο μπορώ να τις κατανοήσω και να τις αποδεχτώ. Ως γυναίκα-ερωμένη πόσο η αγάπη μου με οδήγησε σε ακραίες αντιδράσεις σε εμμονές και πιθανά ξεσπάσματα στην πιο σημαντική για μένα σχέση μου, έχοντας ωστόσο και πάλι την επιθυμία να εκφράσω την αγάπη μου όπως εγώ την καταλάβαινα. Για τον ρόλο της οικονόμου, χωρίς να έχω ανάλογη εμπειρία, ανέτρεξα στη φροντίδα και την προστασία την οποία έπρεπε να έχω για έναν άνθρωπο διατηρώντας όσο μπορούσα και μια συναισθηματική απόσταση. Τέλος για την “πόρνη” προσπάθησα να κατανοήσω τον λόγο που επέλεξε η ηρωίδα να επιβιώσει στα σκοτάδια των Ηλυσίων πεδίων. Σακατεμένη –μια πρώην χορεύτρια που δεν μπορεί να χορέψει πια–, φοβισμένη και εύθραυστη συναντά επιτέλους τον Ανρί ντε Τουλούζ Λωτρέκ και του ομολογεί πως κανείς ποτέ δεν της έχει φερθεί με αυτόν τον τρόπο, κοιτάζοντας μαζί του το ξημέρωμα».

Η συμβολή της μουσικής του Νίκου Ξανθούλη

«Μια παράσταση που μοιάζει με πίνακα ζωγραφικής, στην οποία η αγάπη εκφράζεται με κάθε τρόπο και λειτουργεί λυτρωτικά» αποτελεί για την ίδια το εγχείρημα. Ποιητικός μέσα στις στιχομυθίες μιας (επινοημένης) καθημερινότητας, ο λόγος του συγγραφέα ξετυλίγεται σε 14 σκηνές που συνδέονται με μουσικά μοτίβα ενώ παράλληλα προβάλλονται εικόνες έργων του ζωγράφου.

«Η  μουσική  προσπαθεί να ερμηνεύσει τον λόγο του Χριστοφή και να υπογραμμίσει τις ψυχικές αναταράξεις του ήρωα ερμηνεύοντας όσα έχουν προηγηθεί και προετοιμάζοντας για τα επόμενα. Η δυναμική των χαρακτήρων τονίζεται καθοριστικά από τον ήχο του κουαρτέτου εγχόρδων “L' Anima”» σημειώνει ο συνθέτης Νίκος Ξανθούλης. «Το προφανές είναι εχθρός της τέχνης. Οπότε δεν μπήκα στη λογική να δημιουργήσω μια ατμόσφαιρα π.χ. καμπαρέ, αλλά να προσεγγίσω την ψυχολογία των χαρακτήρων. Όπως όλα τα ιστορικά δράματα του συγγραφέα, έτσι και η μουσική υπήρξε αφορμή για αναζήτηση εσωτερική. Είναι, λοιπόν, πολυστυλιστική παραπέμποντας σε ακούσματα από Θεοδωράκη μέχρι Ντεμπυσύ ή και στα ρομαντικά του Σοστακόβιτς».

Κι όσο για το πώς θα χαρακτήριζε την προσωπικότητα του Τουλούζ Λωτρέκ με μουσικούς όρους; «Spiritoso ed appassionato ma poco rubato».

ΚΕΡΔΙΣΕ ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΙΣ
Η ATHENS VOICE δίνει τη δυνατότητα σε 5 τυχερούς να κερδίσουν μία διπλή πρόσκληση για την παράσταση «Τουλούζ Λωτρέκ – Η φαντασία της αμαρτίας», το Σάββατο 5 Νοεμβρίου, στις 20.30. Στείλτε ένα απλό email στο contest@athensvoice.gr με το ονομάτεπώνυμό σας και γράφοντας «Τουλούζ Λωτρέκ» στο θέμα μέχρι την Παρασκευή 4 Νοεμβρίου, στις 11.00. Οι νικητές θα ειδοποιηθούν με απαντητικό email.

INFO: «Τουλούζ Λωτρέκ – Η φαντασία της αμαρτίας», Ολύμπια, Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας», Ακαδημίας 59, Αθήνα, 4 Νοεμβρίου στις 20:30, 5 Νοεμβρίου στις 18:00 & 20:30, 6 Νοεμβρίου στις 19:00
Εισιτήρια: Περιορισμένης ορατότητας €3, Δ΄ Ζώνη (φοιτητικό, πολύτεκνοι, νέοι έως 25 ετών, άνεργοι, άνω των 65 ετών) €5, Γ΄ Ζώνη €10, Β΄ Ζώνη €15, Α΄ Ζώνη €18, Διακεκριμένη Ζώνη €20, Προεδρικό Θεωρείο €25.
Προπώληση εισιτηρίων: ticketservices.gr, 2107234567 και στο εκδοτήριο της Ticket Services στην Πανεπιστημίου 39