Η Εφηβική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου ανεβάζει αυτές τις ημέρες την παράσταση «Μικρές ιστορίες για αγρίους», μια σύνθεση βασισμένη σε σύντομες ιστορίες του σπουδαίου γάλλου συγγραφέα και παιδαγωγού Bernard Friot. Η Μαρία Σαββίδου ανέλαβε τη σκηνοθεσία και εμείς τη συναντήσαμε για να μάθουμε τα πάντα – για εκείνη και την παράσταση.
Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς...
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Καβάλα. Συναντήθηκα με το θέατρο σε μικρή ηλικία και ήξερα από τότε πως με αυτό θα ασχοληθώ στη ζωή μου. Σπούδασα ένα χρόνο στο θεατρικό εργαστήρι και 4 χρόνια στη σχολή του Κώστα Καζάκου. Έκανα μετεκπαιδευτικά σεμινάρια στο Λονδίνο και στην Πολωνία και δουλεύω επαγγελματικά στο θέατρο περίπου 20 χρόνια. Τα τελευταία πέντε, διδάσκω υποκριτική σε μετεκπαιδευτικά σεμινάρια για ηθοποιούς, καθώς και στη σχολή του Ωδείου Αθηνών και στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου.
Υπήρξατε σημαντικό μέλος της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου για περισσότερο από μία πενταετία, όταν καλλιτεχνικός διευθυντής ήταν ο Στάθης Λιβαθινός. Συνεργάζεστε ακόμη μαζί του, σχεδόν 20 χρόνια μετά. Πώς ξεκίνησε αυτή η συνεργασία και πώς εξελίχθηκε όλα αυτά τα χρόνια;
Η περίοδος της δουλειάς και της εκπαίδευσής μας στην Πειραματική Σκηνή ήταν από τις πιο δημιουργικές και καθοριστικές για τη μετέπειτα εξέλιξη όλων μας. Ο Στάθης Λιβαθινός συγκέντρωσε με φροντίδα και υπομονή μία ανοιχτή ομάδα, νέων κατά το πλείστον αλλά και λίγο παλαιότερων ηθοποιών και συντελεστών –μια βεντάλια από ενδιαφέρουσες, διαφορετικές μεταξύ τους προσωπικότητες– που μοιράζονταν τον κοινό ζήλο και την αυθεντική τους αγάπη για το θέατρο και δούλεψαν όλοι μαζί, με μεγάλη επιμονή και αφοσίωση προκειμένου να αναπτύξουν μια κοινή θεατρική γλώσσα. Ήταν τότε που πρωτοσυναντήθηκα κι εγώ με τον Στάθη Λιβαθινό και όλη τη μεθοδολογία της σχολής που έφερνε, καθώς και με σπουδαίους ρώσους δασκάλους που προσκάλεσε για να δουλέψουν μαζί μας από το «βαρύ πυροβολικό» της μεγάλης παράδοσης του Γκίτις, της Μόσχας. Για πολλά χρόνια στη συνέχεια, με τον Λιβαθινό εμπνευστή, σκηνοθέτη και δάσκαλο, φτιάχναμε παραστάσεις, υπηρετώντας το θέατρο συνόλου, με αφετηρία τόσο θεατρικά όσο και λογοτεχνικά κείμενα. Έχοντας πάντα την ανάγκη να εξελισσόμαστε και να βαθαίνουμε, κάναμε πολύμηνες πρόβες, ερευνώντας κι ανακαλύπτοντας κάθε φορά τρόπους κι εργαλεία του θεάτρου, στην προσπάθειά μας να κρατάμε έναν ανοιχτό διάλογο με την τέχνη μας και με το τώρα.
Έχει επηρεάσει η σχέση αυτή τη δουλειά σας ως ηθοποιός και σκηνοθέτης;
Στη ζωή μου είχα την ευτυχία να συναντήσω σημαντικούς δασκάλους! Ξεκινώντας από την ίδια μου την οικογένεια, που από πολύ νωρίς μου έμαθε πως το σημαντικό για τη χαρά είναι να δίνεις κι ότι το αναπτυγμένο «εγώ» έχει νόημα όταν υπηρετεί και αναπτύσσει το «εμείς», στη συνέχεια συναντήθηκα με κάποιους σημαντικούς δασκάλους στο σχολείο, φίλους και καθηγητές μου στη σχολή του Καζάκου. Ο άνθρωπος ωστόσο που καθόρισε τη σχέση μου με το θέατρο, με πήρε από το χέρι όταν τελείωσα τη σχολή, μου μετέφερε εργαλεία, μέθοδο, θεατρικό ήθος, μου άνοιξε δρόμους στη σκέψη και την ψυχή, είναι ο Στάθης Λιβαθινός. Στη διάρκεια των 20 χρόνων με εμπιστεύτηκε ως βοηθό του στη σκηνοθεσία και τα τελευταία χρόνια ως παιδαγωγό υποκριτικής στη σχολή του Εθνικού. Είναι ο «θεατρικός μου πατέρας» κι είναι αυτός ο τρόπος που έχει επηρεάσει τη δουλειά μου.
Πώς προέκυψε η σκηνοθεσία του «Μικρές Ιστορίες για Αγρίους» στο Μικρό Εθνικό;
Στόχος του Μικρού Εθνικού και νομίζω βασική επιδίωξη της Σοφίας Βγενοπούλου από όταν ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση ήταν να φιλοξενεί παραστάσεις που να αφορούν το κοινό και να απευθύνονται σε νεότερες ηλικίες θεατών. Γι’ αυτό φέτος στο Μικρό Εθνικό παίζεται ήδη «Η τραμπάλα», που είναι για νήπια, και «Ο Πρίγκιπας κι ο Φτωχός» για παιδιά δημοτικού. Όταν είδαν τη δουλειά που κάναμε πάνω σε ιστορίες του Friot τo ’18 στο θέατρο Καρέζη, σε παραγωγή του Γυάλινου Μουσικού Θεάτρου, μου πρότειναν να φτιάξω φέτος μια καινούργια παράσταση που να ανοίξει την εφηβική σκηνή.
Τι θα δούμε επί σκηνής;
Μια σκηνική σύνθεση βασισμένη σε ιστορίες του σημαντικού σύγχρονου γάλλου συγγραφέα και παιδαγωγού Bernard Friot. O Friot χρησιμοποιεί συχνά ως πρωτογενές υλικό αυθεντικές αφηγήσεις παιδιών και εφήβων κι είναι ακριβώς αυτή η οπτική με την οποία δομεί και τις δικές του ιστορίες. Τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας είναι ρευστά, το χιούμορ συχνά καυστικό, η ματιά όχι βαριά αλλά βαθιά και ευαίσθητη και ο τρόπος του παιγνιώδης. Η παράσταση χρησιμοποιεί αυτά ως υλικό και ως αφορμή για να διαπραγματευτεί, τόσο από την οπτική του εφήβου, όσο και αυτήν του ενήλικα, μια σειρά θεμάτων που αφορούν στην εφηβική ηλικία του ανθρώπου ανεξαρτήτως εποχής.
Ποια από αυτές τις ιστορίες είναι η αγαπημένη σας;
Με συγκινούν, με ζορίζουν, με ανακουφίζουν, με προβληματίζουν και με κάνουν να γελώ όλες, η κάθε μια για διαφορετικούς λόγους. Σε κάθε μία υπάρχει μια στιγμή ζωής, σπαρταριστή, που την ουσία της –ακόμη και με άλλο περιτύλιγμα, άλλα μέσα ή συνθήκες– έχουμε όλοι ζήσει. Έχουμε επιλέξει με την Έλσα Ανδριανού 25 ιστορίες μέσα από εκατοντάδες που διαβάσαμε και μεταφράσαμε ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο. Κάποιες μάλιστα γεννήθηκαν την περίοδο της προετοιμασίας μας για την πρόβα και μερικές από τους ηθοποιούς στην ίδια τη διαδικασία της πρόβας με αφορμή το υλικό του Friot.
Υπήρξε κάποιος περιορισμός από την πλευρά του Εθνικού σχετικά με το πώς θα ανέβει το έργο;
Ως προς το περιεχόμενο φυσικά και όχι! Περιορισμοί στο θέατρο υπάρχουν πάντα σε πρακτικά πράγματα που συνδέονται με χρήμα και χρόνο.
Γνωρίζατε από την αρχή πώς θέλετε να ανεβάσετε την παράσταση;
Σε κάθε παράσταση βασική επιδίωξή μου, είτε ως σκηνοθέτης, είτε ως δασκάλα, είναι να δημιουργήσω τις προϋποθέσεις για όλους τους συντελεστές και κυρίως τους ηθοποιούς να φανταστούν, να συγκινηθούν, να μπορούν με ελευθερία να δημιουργήσουν, να φέρουν αυθεντικά κομμάτια της ψυχής τους στην πρόβα. Ήξερα πως σε αυτή την παράσταση όλοι οι συντελεστές, προκειμένου να πλησιάσουμε τους σύγχρονους εφήβους, θα έπρεπε, ξεκινώντας από μια βουτιά στην εφηβεία του ο καθένας μας, να εξοικειωθούμε με τα μέσα, τη γλώσσα και τους τρόπους τους και αυτά να χρησιμοποιήσουμε. Αυτό ωστόσο που κάθε φορά μας αποκαλύπτονταν ήταν πως μπορεί να αλλάζουν τα μέσα και οι συνθήκες, οι ανάγκες όμως και τα ερωτήματα του ανθρώπου μένουν ίδια. Επίσης με δεδομένο πως εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με μία ενιαία ιστορία, αλλά με ένα σπονδυλωτό κείμενο που χτίζεται από στιγμές ζωής, οι οποίες όμως είναι ολοκληρωμένες, το παιχνίδι με τους ρυθμούς, η ποικιλία και οι εναλλαγές, ήταν εξίσου σημαντικό για την κατασκευή μιας δικής μας σκηνικής ιστορίας που θα περιλαμβάνει όλες τις επιμέρους.
Το 2018 είχατε σκηνοθετήσει τις «Ιστορίες Άνω Κάτω» στην παιδική σκηνή του θεάτρου Τζένη Καρέζη, μια παράσταση επίσης βασισμένη στις ιστορίες του Bernard Friot. Τι είναι αυτό που σας ελκύει τόσο στο έργο του;
Ο Friot ξεκίνησε να γράφει ως εκπαιδευτικός με παιδιά και στη συνέχεια για τα παιδιά. Αυτό το παιχνίδι του ανθρώπου στην παιδική ηλικία που επιστρατεύει τη φαντασία του, προκειμένου να αναμετρηθεί με την πραγματικότητα, άλλοτε γιατί τον ξεπερνά, άλλοτε γιατί είναι δύσκολη και δεν έχει τα εφόδια να την κατανοήσει, άλλοτε γιατί κάτι του λείπει, άλλοτε γιατί δεν του φτάνει –πάντοτε συνδεδεμένη με μια ανάγκη–, είναι για μένα από τις πιο μεγαλειώδεις ικανότητες του ανθρώπου – τον συνοδεύει δε, ως δυνατότητα, σε όλη του τη ζωή. Είναι η απαρχή της καλλιτεχνικής πράξης, της ποίησης, που τη συναντάμε ακόμη και στην υψηλή επιστήμη (για παράδειγμα στη θεωρία των φανταστικών αριθμών), αλλά και κάθε φορά που κάποιος ερωτεύεται. Η δυνατότητα του ανθρώπου να φαντάζεται είναι πρώτης ανάγκης λειτουργία και αυτό φανερώνεται σε κάθε καλή ιστορία.
Είναι πιο δύσκολο να απευθύνεσαι σε εφηβικό, ή σε παιδικό κοινό;
Μου αρέσει να απευθύνομαι σε όλους. Το θέατρο είναι για όλους. Η εφηβεία ωστόσο έχει εξ ορισμού την τάση να απομυθοποιεί και να αποστρέφεται κάθε τι που εμπεριέχει διδακτισμό και συγκατάβαση. Γι’αυτό και προσπαθήσαμε να κάνουμε μια παράσταση «στα ίσα», στη γλώσσα των εφήβων για όλους μας.
17°
