Ένα παιδί που κλαίει φοβισμένο στο μάθημα κολύμβησης κι ένας ενήλικας που το καθησυχάζει με τρυφερότητα. Όλα καλά μέχρι εδώ. Θα μπορούσαν να είναι όλα καλά αλλά, μια και κάθε πράξη έχει πολλαπλές ερμηνείες, δεν είναι. Οι ερμηνείες που κυμαίνονται από υπερπροστατευτικές μέχρι παρανοϊκές, αναστατώνουν τον μικρόκοσμο του κολυμβητηρίου. Εκεί έρχονται τα social media να πάρουν το θέμα έξω από τον μικρόκοσμο και να του δώσουν τις διαστάσεις που του αναλογούν, ή μήπως δεν του αναλογούσε καμία διάσταση και δεν θα έπρεπε να γίνει θέμα; Το σίγουρο είναι πως, στην εποχή των social media, όταν οι ερμηνείες γίνουν φήμες ο καθένας που τις μαθαίνει διψάει να πάρει θέση θέτοντας τον εαυτό του ως μέτρο.
Η παράσταση αγγίζει το τόσο επίκαιρο ζήτημα της είδησης που διαδίδεται πριν διασταυρωθεί. Ο φόβος που μετατρέπει την καθημερινότητα σε μια περιπέτεια ανάμεσα σε κινδύνους και η ταχύτητα με την οποία μια είδηση πλέον μεταφέρεται μέσω διαδικτύου, είναι δύο ακόμα επίκαιρα θέματα που θίγονται. Ο παρατηρητής πλέον λειτουργεί ως επίδοξος δικαστής ή συχνά και ως δήμιος. Ο γνωστός αυτός τύπος που ξέρει τι έγινε και ζητάει την παραδειγματική τιμωρία των ενόχων μέσω του λογαριασμού του στο facebook ίσως πλέον να μην είναι απλά ένας γραφικός αλλά να αντικατοπτρίζει τη φωνή μιας κοινωνίας που είναι πανέτοιμη να παρακολουθήσει τη νέα μορφή δημόσιων απαγχονισμών.
Βρεθήκαμε στην πρόβα της παράστασης «Η αρχή του Αρχιμήδη» του Josep Maria Miro, που σκηνοθετεί ο Βασίλης Μαυρογεωργίου στο θέατρο Skrοw, και μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη και τους ηθοποιούς.
Βασίλης Μαυρογεωργίου
Στη σημερινή εποχή είμαστε υπόλογοι σχεδόν για ό,τι πούμε ή κάνουμε;
Βασίλης Μαυρογεωργίου: Ένα θέμα που έχουμε συζητήσει και στην πρόβα έχει να κάνει με τον τίτλο του έργου, την Αρχή του Αρχιμήδη δηλαδή. Η Αρχή που λέει πως κάθε σώμα βυθισμένο σε ρευστό δέχεται άνωση ίση με το βάρος του ρευστού που εκτοπίζει. Αυτό μας έκανε να σκεφτούμε πως από τη στιγμή που μπαίνεις στο νερό, στο παιχνίδι δηλαδή, και μόνο που μπαίνεις επηρεάζεις μια ισορροπία. Πλέον φαίνεσαι. Οποιαδήποτε κίνησή σου μέσα στο νερό δημιουργεί κυματισμούς αντιληπτούς από το σύνολο. Κατά αυτή την έννοια, ο Τζόρντι (ο ρόλος του ενήλικα που καθησυχάζει ένα παιδί) από κάτι πολύ απλό που έκανε γίνεται στόχος πριν υπάρξει ετυμηγορία.
Το ζήτημα που αφορά τον συγγραφέα του έργου είναι η στοχοποίηση που μπορεί να δεχθεί κάποιος και πόσο γρήγορα μπορούμε σαν κοινωνικό σύνολο να έχουμε γνώμη για αυτόν πριν υπάρξει οποιαδήποτε επίσημη απόφαση. Και μόνο η επιφύλαξη απέναντί του τον βάζει σε ένα περιθώριο. Το έχουμε δει να συμβαίνει πολύ συχνά στις μέρες μας κι έχει να κάνει με την έλλειψη εμπιστοσύνης σε μια κοινωνική συνθήκη που λέει ότι κάποια θέματα αφορούν τη Δικαιοσύνη.
Έχουμε ξαναγυρίσει κατά κάποιο τρόπο στα λαϊκά δικαστήρια;
Βασίλης Μαυρογεωργίου: Η εμπιστοσύνη στις δομές μιας κοινωνίας έχει να κάνει με τον πολιτισμό. Τον τελευταίο καιρό βλέπουμε έντονα την αυτοδικία και τον ένοχο που πρέπει να κρεμαστεί στην πλατεία του χωριού. Σε ορισμένες περιπτώσεις που μιλάμε για αξιόποινες, αποδεδειγμένες πράξεις, μπορώ να καταλάβω την οργή αλλά όχι μια πράξη εκδίκησης που μπορεί να ακολουθήσει. Το ζήτημα που θίγεται στο έργο είναι η περίπτωση που κάποιος καταδικάζεται από την κοινωνία με την υποψία και μόνο.
Αυτό όμως δεν γινόταν πάντα;
Βασίλης Μαυρογεωργίου: Τα social media έχουν βοηθήσει πάρα πολύ στην ταχύτητα που κάτι θα γίνει είδηση και στο πόσο γρήγορα θα μεταδοθεί η οργή μέσω των πληκτρολογίων. Μπορεί από ένα chat ή μια ομάδα που «θα πάρει φωτιά» να διοργανωθεί άμεσα μια διαμαρτυρία, ένα συλλαλητήριο ή ακόμα κι ένα χτύπημα σε κάποιον που χρίζεται «ένοχος». Βλέπουμε επίσης έντονα την αυτοδικία. Στην περίπτωση του Ζακ είδαμε ένα συναίσθημα που δεν θα έπρεπε να έχει ένας άνθρωπος που ζει σε μια φυσιολογική κοινωνία. Μπορεί σε μια πολιτισμένη κοινωνία να οργιστεί κάποιος τόσο που να σκοτώσει έναν άνθρωπο στο δρόμο; Αυτό εμένα προσωπικά με κάνει να αισθάνομαι ότι δεν ζούμε όλη στην ίδια κοινωνία, είναι μια σούπα στην οποία υπάρχουν άνθρωποι που ζουν με απομεινάρια άλλων θεσμών, με άλλα ή δίχως ιδανικά.
Μαρία Φιλίνη: H παράσταση δείχνει το φόβο που κυριαρχεί στην κοινωνία. Τον φόβο που σαν μικρόβιο μολύνει όποιον ακούσει μια φήμη. Αν αρχίσω να σου μεταφέρω μια ιστορία βάζοντας μαζί την αγωνία μου και το φόβο μου, αυτό που θα σου έχω μεταφέρει θα τα συμπεριλαμβάνει και αυτά. Το ίδιο θα γίνει και με τον επόμενο που θα ακούσει την ιστορία, όπως συμβαίνει με μια μεταδοτική αρρώστια. Ο φόβος μπορεί και να έχει ξεκινήσει από κάτι λογικό, όμως μπορεί να φτάσει σε κάτι εντελώς παράλογο. Και τελικά είναι πολιτισμός να μην μπορείς να πάρεις αγκαλιά ένα παιδί που κλαίει και χρειάζεται βοήθεια;
Άρα μιλάμε για μια κοινωνία έτοιμη να κατασπαράξει ένα θύμα;
Μιχάλης Συριόπουλος: Ο άνθρωπος που βρίσκεται στη δυσάρεστη θέση να το υποστεί όλο αυτό είναι ο ήρωας που ενσαρκώνω, ο Τζόρντι. Ο συγγραφέας του έργου τον θέλει κοινωνικό, ευχάριστο, αγαπητό και πολύ καλό εκπαιδευτή κολύμβησης. Μόλις αρχίσει η ιστορία με τη φήμη βλέπεις πως σιγά-σιγά αυτός ο άνθρωπος χάνει όλα τα παραπάνω.
Άρα έχουμε μια περίπτωση characterassassination που είναι επίσης ένα νέο φαινόμενο και συχνά λειτουργεί και κατά παραγγελία;
Μιχάλης Συριόπουλος: Ακριβώς. Στην παράσταση ο Τζόρντι υφίσταται την καταστροφή του μέσα σε λίγες ώρες από κάτι που δεν έχει καν αποδειχθεί.
Με εξιτάρει πολύ η εξωστρέφεια του Τζόρντι που στην αρχή είναι σαν σωσίβιο και μετά ξεφουσκώνει. Μιλάμε για έναν άνθρωπο που έχει αποφασίσει να μη φοβάται, ξορκίζει όλους τους φόβους του και τελικά την πατάει.
Μαρία Φιλίνη: Βέβαια ο συγγραφέας σε αφήνει να δεις και τις δύο όψεις. Και αυτόν που στοχοποιείται αλλά και την άλλη πλευρά.
Πείτε μου και για την άλλη πλευρά.
Σεραφείμ Ράδης: Η άλλη πλευρά, εδώ στο έργο, είναι ο γονιός που στέλνει το παιδί του στο κολυμβητήριο και ακούει αυτή τη φήμη. Ο ρόλος μου δηλαδή. Τίθεται ένα δίλημμα και το να πάρει κάποιος θέση πριν συγκεντρώσει στοιχεία είναι ανεύθυνο. Ναι, ισχύουν όλα τα παραπάνω με το τι μπορεί να κάνει σε κάποιον μια φήμη αλλά δεν είναι μόνο αυτός το θύμα. Καταλήγουμε να κατακρίνουμε κάποιον που ανησυχεί και είναι πολύ επιφυλακτικός απέναντι σε όλα, αλλά πρέπει να καταλάβουμε ότι υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί να κάνει και σωστά.
Βασίλης Μαυρογεωργίου: Όπως λέει και σε μια ατάκα του ο ήρωας τον οποίο υποδύεται ο Σεραφείμ «Όταν έχεις παιδιά, η δυσπιστία προς τους ενήλικες είναι μέρος της ζωής σου».
Υπάρχει στην παράσταση κάποιος ήρωας που θέλει να μείνει ουδέτερος, να τα έχει καλά με όλους;
Γιάννης Σοφολόγης: Στην παράσταση αυτό που έχει πολύ ενδιαφέρον είναι ότι βλέπεις και τις δύο όψεις των ηρώων. Και την στάση τους όταν είναι όλα καλά αλλά και αυτή που κρατούν όταν μολυνθούν με τον ιό του φόβου. Και οι δύο στάσεις τους μπορεί να είναι πλήρως κατανοητές και δικαιολογημένες όμως. Ο δικός μου ήρωας είναι ο Έκτωρ, επίσης εκπαιδευτής κολύμβησης, που αγαπάει την τάξη και την πειθαρχία. Ο Έκτωρ δεν θέλει να αλλάξει τον κόσμο, είναι εντάξει με όσα συμβαίνουν και του αρέσει να λειτουργεί με κανόνες. Αμέτοχος δεν είναι. Είναι όμως ο μέσος όρος: δεν λάμπει, ούτε είναι θαμπός. Είναι από αυτούς τους ανθρώπους που χρειάζεται η κοινωνία για να λειτουργεί. Η μέση σκέψη.
Γιατί τελικά αποφάσισες, Βασίλη, να ανεβάσεις τη συγκεκριμένη παράσταση;
Βασίλης Μαυρογεωργίου: Αρχικά πρέπει να πω ότι έχω μια πολύ καλή συνεργασία με τη Μαρία Χατζηεμμανουήλ (solo teatro), η οποία έχει κάνει κάτι πάρα πολύ σπουδαίο. Έχει μεταφράσει από μόνη της, χωρίς δηλαδή να της το ζητήσει κάποιος σκηνοθέτης, ένα μεγάλο αριθμό θεατρικών κειμένων γραμμένων στα ισπανικά. Έχει κάνει μια δουλειά που σπάνια κάνουν οι μεταφραστές. Μετάφραση χωρίς παραγγελία. Παράλληλα, έχει την καλή διάθεση να δίνει τη δουλειά της σε σκηνοθέτες. Της ζήτησα να δω λίγα κείμενα και εκείνη, γενναιόδωρα, μου έστειλε έναν μεγάλο αριθμό. Διαβάζοντας λοιπόν τα κείμενα που μου έστειλε η Μαρία, εντόπισα αυτό κυρίως για την ξεκάθαρη πολιτική του συγγραφέα να μην πάρει θέση. Καλείται ο θεατής να πάρει θέση μόνος του, δεν τον κατευθύνει το κείμενο. Ο δεύτερος λόγος που με τράβηξε το συγκεκριμένο κείμενο είναι ότι έχει μια πολύ κινηματογραφική αντίληψη η παράσταση αυτή.
13°
