Δύσκολοι καιροί για έρωτες! Πόσο έχει αλλάξει η αντίληψή μας γύρω από τον έρωτα, την εποχή των social media και των dating apps; Σε ποιον βαθμό έχουν αναθεωρηθεί οι ερωτικές και σεξουαλικές παραστάσεις; Πότε ο έρωτας γίνεται πεδίο συγκρούσεων ή εντάσεων γύρω από αυτό που η εκάστοτε κοινωνία θεωρεί «κανονικό»; Ποιες κοινωνικές συμβάσεις επιθυμεί να καταρρίψει τόσο η φεμινιστική όσο και η queer θεωρία ώστε ο έρωτας να ανακτήσει τη ζωτική ορμή του;
Ο Κυριάκος Χατζηιωάννου θέτει γόνιμα και αναπάντητα ερωτήματα γύρω από τη διαχρονικότητα του ερωτικού φαινομένου.
Στο τρίτο μέρος της χορογραφικής σπουδής του, “Higher States”, οραματίζεται ένα σύγχρονο συμπόσιο με θέμα τον έρωτα. Χρησιμοποιώντας μια σειρά αναλυτικών εργαλείων και επιτελεστικών τεχνικών, όπως το τραγούδι, τον φιλοσοφικό λόγο και την κίνηση, επιχειρεί να συνθέσει ένα ερωτικό μετα-λεξιλόγιο, μια γλώσσα που να σωματοποιεί και να ενσωματώνει τις ανεξερεύνητες πτυχές στο πεδίο των καθημερινών ανθρώπινων σχέσεων.
Μια πολυμορφική επιθεώρηση, «ωδή» στον έρωτα ή σε ό,τι απέμεινε από αυτόν.
Αναφέρετε στο σημείωμά σας ότι το Erotikon επιχειρεί να «αγγίξει» διευρυμένες έννοιες του έρωτα αντλώντας από τα «Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου». Πώς λειτουργεί το έργο του Roland Barthes μέσα στο δικό σας έργο;
Μετά από αρκετή μελέτη και ενώ εμπνευστήκαμε πάρα πολύ από τα «Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου» του Barthes, τον ενσωματώσαμε κυρίως στα μελοποιημένα μέρη του έργου μας, δίνοντας μια διαφορετική διάσταση.
Έχετε αναπτύξει μια ιδιαίτερη, προσωπική γλώσσα που σωματοποιεί ιδέες, συναισθήματα, μνήμες... Ποια ανάγκη σάς οδήγησε εκεί; Θέλατε να πειραματιστείτε πάνω στα όρια της σωματικότητας ή να υπερβείτε τα στεγανά της τέχνης του χορού;
Γενικά πειραματίζομαι πάνω στα όρια της σωματικότητας, αλλά δεν θεωρώ ότι έχω ακόμα προσωπική γλώσσα, κι αυτό εσκεμμένα. Δεν θα ήθελα να γίνει μανιέρα μια μέθοδος που προτείνω, αλλά να πειραματιστώ περισσότερο και με άλλες τέχνες. Σε σχέση με τον χορό, ανάλογα με το τι ζητάει το project και με το τι προκύπτει από την έρευνα, καταγράφουμε και ακολουθούμε μία μεθοδολογία, συγκεκριμένη για το κάθε έργο. Πειραματιζόμαστε με διάφορες τεχνικές, στιλ, μεθόδους, ώστε να βγει κάτι μέσα από το οποίο να μπορείς να ακολουθήσεις τα δικά σου ίχνη. Γι' αυτό δεν νομίζω ότι έχω αναπτύξει ακόμη μια προσωπική γλώσσα. Όλα μου τα έργα είναι διαφορετικά, και αυτό, όπως είπα, είναι εσκεμμένο.
Το 2012 δημιουργήσατε το Antibodies, μια πλατφόρμα καλλιτεχνών, ακαδημαϊκών και ερευνητών. Ποιος είναι ο ρόλος αυτής της ομάδας; Και πώς συνδέεται με τη χορογραφία;
Η Antibodies ξεκίνησε από μία ιδέα που προϋπήρχε, με αφορμή την ίδρυση της εταιρείας, η βάση όμως στην οποία δημιουργήθηκε είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι με τους οποίους δουλεύουμε μαζί και ήθελα να βρίσκονται κάτω από μία αιγίδα. Μία ομάδα καλλιτεχνών, ακαδημαϊκών, ερευνητών, της οποίας ο ρόλος είναι να παράγει έργο στο χώρο του θεάματος. Αυτό δεν συνδέεται απλά με τη χορογραφία. Ξεκινάει από τη χορογραφία, μα είναι περισσότερα από αυτό. Δουλεύουμε με τις παραστατικές τέχνες, ξεκινώντας με τη σωματικότητα, όμως η τελική μορφή αποδίδεται μέσα από πολλές τέχνες. Πρόκειται για ένα κολάζ, μία πρόταση που παίζει με το θέαμα, όπου το πρώτο με το οποίο ασχολούμαστε είναι η χορογραφία μέσα από το σώμα, μα η έμπνευση προέρχεται και από άλλες τέχνες.
Η ιδέα, η σύλληψη ενός έργου ανήκει σε εσάς. Δεν πρόκειται όμως για μια συμβατική χορογραφία αλλά για μια πολυμορφική περφόρμανς που ενσωματώνει εκτός από την κίνηση, στοιχεία από διαφορετικά καλλιτεχνικά πεδία. Δουλεύετε συλλογικά, σαν ομάδα, με τους δημιουργούς από άλλους χώρους που συμμετέχουν κάθε φορά στο project ή ο χορογράφος έχει πάντα τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο;
Την έννοια του χορογράφου που νοείται «ιεραρχικά», όντας απ' έξω σαν director, τη θεωρώ παρωχημένη. Ο χορογράφος πρέπει να είναι μέσα σε όλο αυτό. Με ενδιαφέρει να δουλεύω με κόσμο, μου αρέσει η έννοια της ομάδας. Στα Higher States δουλεύουμε με την ίδια ομάδα. Δεν χρησιμοποιώ τους δημιουργούς ως πιόνια. Αφήνω χώρο στους συνεργάτες μου να εκφράσουν την πρότασή τους. Ο καθένας είναι υπεύθυνος στον τομέα του, πάντα πάνω σε ένα άξονα συγκεκριμένου οράματος. Τους βάζω μέσα στον κόσμο μου, στην όλη ιδέα μου, και τους αφήνω να εκφράσουν την καλλιτεχνικότητά τους γιατί τους εμπιστεύομαι. Ιδιαίτερα σημαντική θέση στις αποφασεις έχει η συμβουλή των δραματουργών μου, του Αναστάσιου Κουκουτά και της Μαργαρίτας Τσώμου, που είναι δίπλα μου από την αρχή μέχρι το τέλος. Οπότε είναι μια πολυμορφική περφόρμανς που αποτελεί συλλογική δουλειά.
Κινείστε μεταξύ Ελβετίας και Γερμανίας, ενταγμένος σε ένα πειραματικό περιβάλλον καλλιτεχνών. Σε ποιο βαθμό η επιλογή σας να εγκατασταθείτε στο εξωτερικό σάς βοήθησε να εξελίξετε τη δουλειά σας; Θα είχατε ακολουθήσει την ίδια διαδρομή αν είχατε μείνει στην Ελλάδα;
Δεν νομίζω και αυτό με στενοχωρεί. Γιατί με ενδιαφέρει η Ελλάδα πάρα πολύ, μα αρκετές φορές που προσπάθησα δεν βρήκα πρόσφορο έδαφος. Αλλα κάπως έτσι βρέθηκα σε διάφορα μέρη στο εξωτερικό και συνεργάστηκα με πολλούς ανθρώπους και ιδρύματα. Όλοι δούλευαν και πληρώνονταν και μάλιστα σε μεγάλα έργα. Πέρασα γρήγορα από μικρές σε μεγάλες παραγωγές, μα δεν θα το έκανα χωρίς οι άνθρωποι να πληρώνονται. Αυτό δεν έχει να κάνει με την υλική ανταμοιβή όσο έχει με τη δυνατότητα να κάνουν focus στη δουλειά τους. Στην Ελλάδα αναγκάζεσαι να κάνεις άλλες δουλειές για να σε συντηρούν και το αποτέλεσμα είναι να παράγονται συνήθως μετριότητες και αυτό όχι λόγω έλληψης δυναμικού ατόμων. Δεν θέλω η δουλειά μου να γίνεται χόμπι, ειδικά ανθρώπων που έχουν εμπειρία τόσο ακαδημαϊκή όσο και πρακτική.
Χορογράφος, περφόρμερ, ερευνητής, καθηγητής. Συγκοινωνούντα δοχεία; Υπάρχει κάποια από τις ιδιότητές σας που σας συγκινεί περισσότερο;
Η χορογραφία πάντα με συγκινούσε. Μου αρέσει όμως και να παίζω, είναι κάτι που το γουστάρω. Θέλω να είμαι αναμεμιγμένος σε ό,τι κάνω, μου αρέσει να συνεργάζομαι. Δεν νομίζω ότι είμαι και πάρα πολύ εύκολος, αλλά είμαι πολύ γενναιόδωρος! Η έρευνα μου αρέσει, δεν μπορώ να σταματήσω αυτή την αναζήτηση, αν και δεν θεωρώ ότι είμαι ερευνητής με την έννοια του researcher, αλλά του searcher... συνεχώς ψάχνω για κατι καινούργιο. Η διδασκαλία τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να με συγκινεί πάρα πολύ. Νιώθω πως έχω να δώσω πράγματα. Έχω βρει μια φόρμα διδασκαλίας, συγκεκριμένη, που αναπτύσεται. Είναι όλα συνδεδεμένα και ξεκινούν όλα από προσωπικές διερωτήσεις που θέλω να απαντήσω. Θέλω να ελίσσομαι μέσα σε όλα αυτά.
Πιστεύετε ότι οι παραστάσεις που ανεβάζετε απαιτούν «εκπαιδευμένους» θεατές; Ποια ήταν η εμπειρία σας από το αθηναϊκό κοινό στην προηγούμενη εμφάνισή σας στη Στέγη με το έργο «Or Who Owns the World»;
Δεν μπορώ να το πω αυτό. Εγώ θα ήθελα όλα να έχουν αποδέκτες θεατές ηλικίας 9-99. Μα για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, κάποια έργα απευθύνονται ίσως σε ένα πιο «εκπαιδευμένο» κοινό, που ενδιαφέρεται ή ασχολείται με το αντικείμενο. Το αθηναϊκό κοινό είναι αρκετά εκπαιδευμένο και ενημερωμένο. Το «Or Who Owns the World» είναι ένα έργο βασισμένο στην πρώτη γερμανική πολιτική ταινία «Kuhle Wampe Or Who Owns the World» (1932) το οποίο παρουσιάστηκε σε δύο εκδοχές: το «Or Who Owns the World» ως θεατρική περφόρμανς και το «Kuhle Wampe» ως long durational sight specific στο κάμπινγκ Kuhle Wampe του Βερολίνου, όπου είχε γυριστεί και η ταινία, με τη συνεργασία του θεάτρου Sophiensaele. Η θεατρική του εκδοχή ανέβηκε και στη Στέγη. Από την εμπειρία αυτή μπορώ να πω ότι, παρόλο που ήταν ένα έργο επίσης πολυδιάστατο, περιλαμβάνοντας πολιτικό λόγο, βίντεο κ.λπ., προερχόμενα από μία ταινία που δεν ειναι γνωστή στο ευρύ κοινό, το αθηναϊκό κοινό ανταποκρίθηκε πολύ θετικά και ενθαρρυντικά, ενισχύοντας το κίνητρο για την επόμενη παράσταση.
Στο Erotikon μας καλείτε να αναστοχαστούμε τον έρωτα στους ταραγμένους καιρούς των social media και των dating apps και θέτετε ερωτήματα γύρω από τη διαχρονικότητα του ερωτικού φαινομένου. Πιστεύετε ότι στο τέλος της παράστασης θα βρούμε μέσα μας ίσως απαντήσεις;
Η πρόσληψη κάθε καλλιτεχνικού έργου είναι μια βαθιά προσωπική υπόθεση. Το Erotikon εγείρει ερωτήματα, ως κάλεσμα αναστοχασμού της διαχρονικότητας του ερωτικού φαινομένου και της δυναμικής που αυτό εμπερικλείει ως ανώτερη συνειδησιακή κατάσταση. Η τέχνη –όπως και ο έρωτας– για να δώσουν απαντήσεις, προϋποθέτουν τη «μέθεξη». Το Erotikon είναι ουσιαστικά μία πρόταση, ένα πείραμα, η δική μας εκδοχή. Τις απαντήσεις γύρω από τη διαχρονικότητα του ερωτικού φαινομένου, ίσως τις βρούμε μέσα μας, αν μέσα μας βρούμε τον ίδιο τον έρωτα. Η βίωση του ερωτικού φαινομένου στο «εδώ» και στο «τώρα», μέσα στη συγχρονία του, είναι ίσως η απάντηση στη διαχρονικότητά του.
Βιογραφικό σημείωμα
Ο Κυριάκος Χατζηιωάννου είναι απόφοιτος της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης και του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Γκίσεν (Γερμανία), με μεταπτυχιακό στη χορογραφία και την περφόρμανς. Πολυσχιδής καλλιτέχνης, μοιράζει τον χρόνο του ανάμεσα στη διδασκαλία, την έρευνα και τη χορογραφία. Οι δουλειές του συνενώνουν στοιχεία από διαφορετικά καλλιτεχνικά πεδία, υπερβαίνοντας στεγανά και μονολιθικές αντιλήψεις για την τέχνη του χορού, όπως έκανε στην περίπτωση του τρίπτυχου “Higher States”, που προσεγγίζει υπερβατικές συνειδησιακές καταστάσεις και για το οποίο βραβεύτηκε με το June Johnson Dance Prize (συγκεκριμένα για το “Hyperion” / “Higher States”, Μέρος 2ο).
Πέρα από τις συνεργασίες του με εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού (La Manufacture – Haute école des arts de la scène, Λωζάνη) και τη σημαντική υποστήριξη από το Ελβετικό Συμβούλιο Τεχνών ProHelvetia για τη χορογραφική του έρευνα, ο Χατζηιωάννου εξακολουθεί να πειραματίζεται και ως περφόρμερ, τόσο σε δικά του έργα όσο και στις συνεργασίες του με εικαστικούς καλλιτέχνες, κινηματογραφιστές, αλλά και χορογράφους διεθνούς εμβέλειας. Αυτές τις εμπειρίες και τους πειραματισμούς ενσωματώνει και στη δική του γραφή, η οποία άλλοτε κλίνει προς τον κινηματογράφο και την καλλιτεχνική περφόρμανς (“Or Who Owns the World”), και άλλοτε πάλι προς ένα είδος φουτουριστικής τελετουργίας, για να αποκαλύψει απωθημένες ή άγνωστες πτυχές της σωματικότητας.
16°
