«Μια παιδική εικόνα. Τρεις αδελφές μοδίστρες κάπου στου Ζωγράφου. Με θυμάμαι να παίζω με τα μασούρια και τις δακτυλήθρες κάτω απ' τη ραπτομηχανή όσο εκείνες μας επιδιόρθωναν ρούχα. Θρήσκες, χρυσοχέρες, γεροντοκόρες και οι τρεις. Πιθανότατα ανενεργές σεξουαλικά, και σίγουρα γεμάτες ταμπού».
Κάπως έτσι ήρθε η έμπνευση για το «Samotnosc». Μία παιδική ανάμνηση της Άννελης Ξηρογιάννη κατάφερε να αναδείξει τα αδιέξοδα της μοναχικότητας και τα ταμπού που την περιβάλουν. Η συγγραφέας «μεταφέρει» στη σκηνή τα θέματα που την απασχόλησαν με στόχο να μην ειπωθεί ποτέ ο όρος μοναξιά. Γι’ αυτό κατέληξε σ’ αυτό το άγνωστο, αλλόκοτο ίσως όνομα, που φαίνεται ταιριάζει με την ιστορία δύο μοναχικών ανθρώπων της Αθήνας. «Samotnosc» είναι µια άγνωστη λέξη που τιτλοφορεί την ακραία συμβίωση δύο εντελώς διαφορετικών κόσμων, της Ιουλία και του Νικηφόρου. Μιας εµµονικά µοναχικής γυναίκας και ενός ερωτικά υπερδραστήριου µεσήλικα που συμβιώνουν αναγκαστικά σε μια Αθήνα που ο πληθυσµός της αλλάζει. Κοινό σηµείο αναφοράς και για τους δύο, η µοναξιά και η αναγκαστική διαχείριση της.
Η σκηνική μεταφορά του έργου που έχει βραβευτεί από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών (Β’ βραβείο) και ανεβαίνει στη θεατρική σκηνή για πρώτη φορά, δεν μπορεί παράνα ακολουθήσει τη νέα γλώσσα των εικόνων, με τις έννοιες που αλλάζουν διαρκώς. Η σκηνή σαν ενιαίο θεατρικό γλυπτό —με βίντεο που παρεμβάλλονται μεταξύ κειμένου, σκηνικών και ηθοποιών— αναπαριστά µια ρεαλιστική πραγµατικότητα, αυτή των χαρακτήρων του έργου, που συχνά αποδομείται για να φέρει στην επιφάνεια όσα οι χαρακτήρες έχουν κρύψει για µια ζωή.
Τι ήταν αυτό που ενέπνευσε τη δημιουργία αυτών των δύο χαρακτήρων και της σχέσης τους;
Η λέξη Samotnosc. Μου ήταν άγνωστη. Κάπου την πήρε το μάτι μου, έψαξα στο λεξικό, έγινε το κλίκ, ξεκίνησα να γράφω. Ζητούμενο μου ήταν ο όρος μοναξιά να μην ειπωθεί, απλώς να υπονοείται, να υποβόσκει μες την καθημερινότητα των ηρώων - ακριβώς όπως συμβαίνει στη ζωή μας.
Και τότε επανήλθε στη μνήμη μου μια παιδική εικόνα. Τρεις αδελφές μοδίστρες κάπου στου Ζωγράφου. Με θυμάμαι να παίζω με τα μασούρια και τις δακτυλήθρες κάτω απ' τη ραπτομηχανή όσο εκείνες μας επιδιόρθωναν ρούχα. Θρήσκες, χρυσοχέρες, γεροντοκόρες και οι τρεις. Πιθανότατα ανενεργές σεξουαλικά, και σίγουρα γεμάτες ταμπού. Η μια υπονόμευε το προξενιό της άλλης για να μην σπάσει ο κρίκος και διασπαστούν. Το μπαλκόνι του μικρού διαμερίσματος σχεδόν έγλειφε τον τοίχο, μόνο κάτι γλάστρες χωρούσαν. Είχα λοιπόν έτοιμο σκηνικό. Έτοιμη και τη φιγούρα της μοδίστρας μου. Κανένα ανδρικό χέρι δεν θα την άγγιζε, την επανάσταση των ορμών της θα την κατέπνιγε αλλιώς. Ο φίλος γείτονας γεννήθηκε στην πρώτη ατάκα. Θα ήταν αυτός που θα της έσκαβε τον ψυχισμό, που θα ξεμπρόστιαζε τις πομπές της ζητώντας ταυτόχρονα άφεση για τις δικές του. Σημείο συνάντησης τους ένας νεαρός Πολωνός μετανάστης - ο μόνος που θα γνώριζε τι σημαίνει Samotnosc.
Σε ποιο «είδος» θεατή θα έχει πολλά να πει το έργο; Τι ταυτίσεις θα προκαλέσει στο κοινό;
Το στοίχημα για έναν συγγραφέα κερδίζεται όταν καταφέρνει να επικοινωνήσει το κείμενο με όλους τους θεατές που θα καθίσουν απέναντι. Άνευ κατηγοριοποίησης. Όποιοι και αν είναι αυτοί. Με ότι βιώματα. Όσο πεπειραμένοι ή άπειροι είναι. Είτε διατίθενται να εμπλακούν, είτε να παραμείνουν αποστασιοποιημένοι. Έστω και μια στιγμή ταύτισης με τους ήρωες είναι αρκετή για να ξεκινήσει η συναισθηματική ανταλλαγή, που είναι και το ζητούμενο.
Το Samotnosc είναι πολυεπίπεδο. Αυτοπεριορίζεται στα λίγα τετραγωνικά του μοδιστράδικου και απλώνεται στους πολυσύχναστους δρόμους συναντώντας πιθανώς κάποιον από εμάς. Αφορά και τους μοναχικούς λύκους, αυτούς τους περίεργους τύπους, αφορά και τους ενταγμένους σε Αγίες οικογένειες που σφύζουν από νευρώσεις και αποξένωση.
Η τρυφερότητα είναι ανάγκη και η έλλειψή της μας πληγώνει όλους.
Ποια είναι τα κεντρικά μηνύματα;
Τα μηνύματα του έργου ζουν ανάμεσά μας. Ίσως και μέσα μας. Όπου και να γυρίσεις βλέπεις ανθρώπους απομονωμένους. Περιτριγυρισμένους από άλλους και να παραμένουν μοναχικοί. Κολλημένους στα κινητά, στους υπολογιστές, στις τηλεοράσεις. Να φτιάχνουν fake profiles για να είναι αρεστοί, να μιμούνται κάτι που δεν τους ταιριάζει. Και βέβαια υπάρχει και η ερωτική, σεξουαλική μοναξιά που όταν σωματοποιείται γίνεται ανυπόφορη. Και τότε αρχίζει η παρεκτροπή.
Υπάρχουν πολλά είδη μοναξιάς σήμερα;
Η Αυτού Μεγαλειότης μοναξιά είναι μία. Δύσκολη γκόμενα, τοξική. Οι παρενέργειές της είναι πολλών ειδών. Όταν δεν υπάρχει χέρι να πιάσει το δικό μου γίνομαι ευάλωτος, θλίβομαι και αποσύρομαι. Όταν δεν υπάρχει σώμα να ενωθεί με το δικό μου γίνομαι επαίτης, με δανείζω εύκολα, ίσως και να καταλήξω πορνολάγνος μπροστά σε μια οθόνη. Όταν δεν υπάρχει αυτί να μ' ακούσει σταματάω να θέλω να μιλήσω και αποβλακώνομαι χάνοντας κομμάτια του ζωηρού εαυτού μου.
Είναι η Αθήνα μια πόλη μοναχικών ανθρώπων;
Η Αθήνα και κάθε Αθήνα μετράει όλο και περισσότερα καβούκια κρυμμένων ανθρώπων. Έχουμε γίνει πιο διεκπεραιωτικοί, πιο αδιάφοροι. Ζω απλώς τη ζωή μου με κάποιον, δεν την μοιράζομαι. Συνυπάρχουμε, αλλά ακάλυπτοι. Ή διατηρώ τα χωρικά μου ύδατα μόνο για την πάρτη μου, δεν παραχωρώ ούτε μέτρο στον άλλον. Do not touch. Και αν θέλεις να touch, μόνο με τους δικούς μου όρους. Εκεί χαλάει. Εκεί η μοναξιά γίνεται επιλογή μας – αλλά αυτό το status δεν αντέχεται για πολύ.
Τι θα δούμε στη σκηνή, πού προσπαθεί να μεταφέρει στον θεατή το ιδιαίτερο εικαστικό περιβάλλον;
Το επί σκηνής θεατρικό δρώμενο που συνέθεσε ο Παντελής Μάκκας άλλοτε κινείται παράλληλα με το κείμενο δημιουργώντας με τα σκηνικά, τους ηθοποιούς και τα βίντεο μια ρεαλιστική πραγματικότητα, και άλλοτε αποδομεί αυτή την πραγματικότητα για να ανασύρει στην επιφάνεια όσα οι χαρακτήρες του έργου έχουν κρύψει για μία ζωή.
Συνδυάζοντας δράση και βίντεο κατασκεύασε έναν πρισματικό κόσμο μέσα στον οποίο επιβιώνουν αυτοί οι μοναχικοί άνθρωποι. Θα παρακολουθήσετε ένα θεατρικό γλυπτό φτιαγμένο από εικόνες. Αυτές δεν είναι άλλωστε η νέα γλώσσα;
Θα μας πείτε λίγα λόγια για τη θεατρική μεταφορά και τη συνεργασία σας με τους συντελεστές της παράστασης;
Η συνεργασία μου με τον ταλαντούχο σκηνοθέτη-εικαστικό Παντελή Μάκκα είναι μεγάλο δώρο. Και αυτό διότι έχει την ικανότητα να διαβάζει πίσω από τις λέξεις ανακαλύπτοντας νοήματα τα οποία και ερευνά. Έτσι έστησε το Samotnosc. Δεν έμεινε στις πρώτες αναγνώσεις αλλά αποκρυπτογράφησε όλα τα κρυφά του σημεία. Και τολμηρά, και ανατρεπτικά. Εντόπισε το χιούμορ και το' κανε ανάσα. Δημιούργησε μια avant garde παράσταση δίνοντας φρέσκια πνοή στο κείμενο χωρίς να το προδώσει.
Η ανάθεση των ρόλων σε ερμηνευτικά άρτιους ηθοποιούς είναι το άλλο μεγάλο δώρο. Τη μοδίστρα υποδύεται η Δάφνη Μαρκάκη, τον γείτονα ο Δημήτρης Ντάσκας και τον νεαρό μετανάστη ο Γιώργος Λιάκος. Και οι τρεις βρίσκονται επί σκηνής. Στα βίντεο εμφανίζονται η Εβελίνα Αραπίδη ως μάνα, η Χριστίνα Χειλά Φαμέλη ως αδελφή και ο Αντώνης Πριμηκύρης ως γιατρός.
Τη μουσική για την παράσταση έγραψε ο Τηλέμαχος Μούσας, τους φωτισμούς σχεδίασε η Ολυμπία Μυτιληναίου, την κίνηση επιμελήθηκε η Ρόζα Προδρόμου και τα κλίκ των φωτογραφιών ανήκουν στην Alex Kat.
Πληροφορίες για την παράσταση στο Guide Athens Voice εδώ.
Τι μας είπε για τα ιστορικά γεγονότα και τη σχέση τους με το σήμερα, τους ακίνητους ταξιδιώτες και την παράσταση «Ματαρόα στον ορίζοντα» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
13°
