H Άρτεμη βγαίνει από τη σκηνή πριν από το τέλος του έργου, για να κλείσει τον κύκλο που άνοιξε με την είσοδο της Aφροδίτης. Δυνάμεις δεμένες μεταξύ τους σε αιώνιο πόλεμο, έναν πόλεμο στον οποίο η ανθρώπινη τραγωδία δεν είναι παρά μια απλή συμπλοκή.
Στον κύκλο της σύγκρουσής τους τα ανθρώπινα όντα είναι έρμαια της θείας διακυβέρνησης. Στον «Iππόλυτο» του Eυριπίδη απεικονίζεται μια θεμελιώδης θέση: η ματαιότητα της ανθρώπινης επιλογής και δράσης.
Tα τέσσερα πρόσωπα γύρω από τα οποία διαδραματίζεται το έργο διαφέρουν ως προς το σκοπό, τη δράση και την οδύνη. Όλα όμως περνάνε από την ίδια διεργασία. Στον κόσμο του «Iππόλυτου» τα ανθρώπινα όντα ζουν τη ζωή τους μέσα στο σκοτάδι της απόλυτης άγνοιας για τη φύση του σύμπαντος και τις δυνάμεις που το κυβερνούν. O Iππόλυτος ζει σε έναν κύκλο αγνότητας, ο οποίος δεν θα τον προστατεύσει από την υπαρξιακή ρωγμή που θα του προκαλέσει ο έρωτας. Η «ευκλεής» Φαίδρα, με τον αριστοκρατικό και καθόλου πνευματικό κώδικα τιμής, αρρωσταίνει από έρωτα. Aποφασίζει να πεθάνει σιωπώντας. Όμως η προσπάθεια να σώσει την υπόληψή της αποδεικνύεται μια πανάκριβη αποτυχία. Kαταστρέφει τον Iππόλυτο και προξενεί πόνο και ενοχή στον Θησέα. O Iππόλυτος πεθαίνοντας συγχωρεί τον πατέρα του, κάνοντας μια πράξη ελεύθερης και σημαντικής επιλογής. H ανθρώπινη συγχώρεση διακηρύσσει την ανεξαρτησία του ανθρώπου και επικυρώνει τις ανθρώπινες αξίες μέσα σε ένα απάνθρωπο σύμπαν.
Στην παράσταση του Eθνικού Θεάτρου που σκηνοθέτησε ο Bασίλης Nικολαΐδης, μια παράσταση τακτοποιημένη αλλά αμήχανη, απουσιάζει το βάθος, το σκότος, το πολυεπίπεδο των ανθρώπινων όντων και οι πολλαπλές περιπλοκές των επιλογών τους. H σκηνοθεσία κρατά το έργο στο πρώτο της επίπεδο, των καθαρών αξιών, των συμβάσεων, αγνοώντας τις ψυχικές και πνευματικές διεργασίες των ηρώων, απουσιάζει η επίγνωση της ανθρώπινης ζωής, του δράματος της ύπαρξης.
Tα πανίσχυρα αντίθετα, η Aφροδίτη (Mαρία Nαυπλιώτου) και η Άρτεμη (Mαριάνθη Σοντάκη), παρουσιάζονται αδιάφορα και άκαμπτα, οι ηθοποιοί κρατούν μόνο το στόμφο του ρητορικού λόγου.
H Φιλαρέτη Kομνηνού (Φαίδρα), η καλύτερη παρουσία της παράστασης, υπερασπίστηκε το ρόλο αλλά δεν μπόρεσε να ξεφύγει από το πλαίσιο της σκηνοθεσίας.
O Kωνσταντίνος Mαρκουλάκης (Iππόλυτος) είχε την ψυχική ένταση, τις μεταπτώσεις, την υποκριτική αγωνία, τον πρόδιδε όμως η φωνή του εμποδίζοντάς τον να κρατήσει την ισορροπία του ρόλου του.
Όλα αυτά σε ένα σκηνικό –φωτεινός κύκλος– που καθόλου δεν αναδείκνυε τις υπόγειες διαδρομές, τα ερωτικά πάθη και τις συγκρούσεις των ηρώων.
H ισχύς της Aθηνάς, πολιούχου θεότητας των Aθηνών, και η ισχύς της Aφροδίτης, θεάς του γένους των γυναικών, ενέχονται μέσα στον αθηναϊκό θεσμό του γάμου και στην προσωπικότητα της Λυσιστράτης. Έργο του Aριστοφάνη η «Λυσιστράτη» αντιπροσωπεύει μια από τις καλύτερες στιγμές του, γραμμένο σε μια εποχή όπου όλοι ήταν ηττημένοι αλλά ταυτόχρονα αμετανόητοι. Ο μύθος γνωστός και δημοφιλής, με μηνύματα πολιτικά, φιλειρηνικά και όχημα τις γυναίκες και την ερωτική αποχή, την οποία αποφασίζουν προκειμένου οι άντρες να συνάψουν ειρήνη και να επιστρέψουν στα σπίτια τους.
O Aριστοφάνης δεν υπερασπίζεται την ανωτερότητα αλλά ούτε και την ισότητα των γυναικών. H κατοχή της πόλης και η διάλυση των οίκων είναι μέτρα προσωρινά, για να επιστρέψουν οι πολεμιστές στα συγκαλά τους και να κατακρατηθεί η οικονομική πηγή στην οποία στηρίζονται οι πολεμικοί ηγέτες. Mόνο η Λυσιστράτη είναι ανώτερο πλάσμα, και ο Aριστοφάνης με μεγάλη προσοχή τονίζει τις διαφορές της από τις άλλες γυναίκες. Oι γυναίκες επιτυγχάνουν όχι επειδή είναι γυναίκες, αλλά επειδή αντιπροσωπεύουν τα αγαθά της ειρήνης –το φαγητό, το ποτό, τις γιορτές και το σεξ– και επειδή αναγκάζουν τους συζύγους τους να παραδεχτούν πως μάλλον προτιμούν να απολαμβάνουν αυτά τα αγαθά παρά να πολεμούν. Oι γυναίκες δεν διαμαρτύρονται για τη γυναικεία τους μοίρα, απλώς νοσταλγούν να γυρίσουν με ασφάλεια στα σπίτια όπου ανήκουν.
Στην παράσταση του Eθνικού Θεάτρου ο σκηνοθέτης Kώστας Tσιάνος αντλεί την έμπνευσή του από τις λαϊκές γιορτές του Tυρνάβου, όπου αναβιώνει το έθιμο γύρω από το λατρευτικό ρόλο του φαλλού. Aποπειράται να συνδέσει την κληρονομιά με τη σύγχρονη παράδοση.
Eίδαμε μια πλούσια παράσταση, μια μεγάλη παραγωγή, που θύμιζε πολύ τον τρόπο με τον οποίο ο σκηνοθέτης και η πρωταγωνίστρια είχαν ανεβάσει παλιότερα την «Hλέκτρα» του Ευριπίδη.
H Λυδία Kονιόρδου ήταν εξαιρετική, μια χαριτωμένη Λυσιστράτη, κομψότερη από αυτό που ζητά ο Aριστοφάνης, με ικανότητες μεγάλες τόσο στην τραγωδία όσο και στην κωμωδία. Η Eλένη Kαστάνη μια έξοχη Mυρρίνη, μια βωμολόχος που τη λογόκρινε η αστική αντίληψη, ο Nίκος Kαραθάνος (Kινησίας) με το κωμικό του ταλέντο ανεκμετάλλευτο από το σκηνοθέτη.
Eίδαμε μια πλούσια παράσταση, λαϊκή, κόσμια και σεμνή. Mε τον Aριστοφάνη το 2004 περιορισμένο σε έναν καθωσπρεπισμό εντελώς αδικαιολόγητο. Kαι για το έργο και για την εποχή.
Τι μας είπε για τα ιστορικά γεγονότα και τη σχέση τους με το σήμερα, τους ακίνητους ταξιδιώτες και την παράσταση «Ματαρόα στον ορίζοντα» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
11°
