Αν Κλαρκ: Δημιουργούμε ως αντίθεση στnν καταστροφή

Εγκατέλειψε το σχολείο στα δεκαέξι της, καθώς ποτέ δεν κατάφερε να «χωρέσει» πραγματικά στα όρια του εκπαιδευτικού συστήματος. Ωστόσο, αυτό σε καμία περίπτωση δεν περιόρισε τη δίψα της για μουσική και βιβλία, και την ανάγκη της να συμμετέχει ενεργά και πρακτικά στον κόσμο γύρω της. Όταν η punk σκηνή ήταν έτοιμη να εκραγεί, η Αν Κλαρκ ξεκίνησε παίζοντας ντραμς σε μια μπάντα και αναζήτησε νέους τρόπους έκφρασης κι επικοινωνίας, πρωτοπορώντας στη new wave σκηνή.

Συνδυάζοντας λογοτεχνικά, κοινωνικά ευαισθητοποιημένα κείμενα με καινοτόμα και ανατρεπτικά είδη μουσικής, η Αν Κλαρκ εδώ και 45 χρόνια δεν επιδιώκει μόνο να προκαλεί τον εαυτό της, αλλά και το κοινό της. Την Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου θα εμφανιστεί ζωντανά, μαζί με την μπάντα της, στο Death Disco Open Air Festival 2025, στην Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων, δίνοντας μια ευκαιρία στις νεότερες γενιές να τη γνωρίσουν και σε εκείνες που τη θυμούνται από παλαιότερα να συνδεθούν ξανά μαζί της.

—Πότε νιώσατε για πρώτη φορά ότι κάποιος σας κατανόησε πραγματικά μέσα από κάτι που είχατε γράψει;

Να με κατανόησε; Δεν ξέρω αν κανείς με έχει καταλάβει με αυτήν την έννοια. Ξέρουμε ποτέ στ’ αλήθεια τι εννοεί ένας άλλος άνθρωπος; Ξέρουμε τον ίδιο μας τον εαυτό; Μεγάλο μέρος της δουλειάς μου βασίζεται σε ερωτήματα που θέτω στον εαυτό μου. Ξέρω όμως ότι το έργο μου έχει δώσει τη δυνατότητα σε ανθρώπους να συνδέσουν τη δική τους προσωπική εμπειρία μέσα από τη μουσική και τις λέξεις. Πιστεύω πως η μουσική, η ποίηση, η τέχνη σε όλες τις μορφές της, είναι σύντροφοι και τα ηχητικά τοπία της ζωής μας. Και πως ο καθένας έχει το δικό του μοναδικό ηχητικό τοπίο. Το ότι είχα το προνόμιο να συμβάλλω σε αυτό, έστω και λίγο, είναι η μεγαλύτερη ανταμοιβή. Συχνά άνθρωποι που συναντώ μου μιλούν για την εμπειρία τους ακούγοντας κάποιο μουσικό κομμάτι· κι αυτό είναι κάτι μαγικό. Η μουσική εκφράζει τόσα πολλά από την αγαπημένη μας εμπειρία – πράγματα που δεν μπορούν να ειπωθούν με λέξεις. Όπως ένα άρωμα, που ξεπηδάει από το πουθενά και μας μεταφέρει σε τόπους και στιγμές που έχουμε ζήσει.

—Τι σας ενέπνευσε ώστε να συνθέσετε το «Mriya an Ode to Ukraine»; Το κομμάτι είναι γεμάτο συναίσθημα και μια ισχυρή αίσθηση ανθρωπιάς. Τι σας οδήγησε στο να διαλέξετε τη μουσική ως μέσο για να εκφράσετε τον πόνο και τις ιστορίες του ουκρανικού λαού; Ήταν, πάνω απ’ όλα, η ανάγκη να απαντήσετε ή να μη σιωπήσετε;

Τα ίδια πράγματα που με ενέπνευσαν για κομμάτια όπως το «Nida» και το «Red Sands» – η φρικτή οδύνη και η καταστροφή.

—Πώς ήταν η εμπειρία της συνεργασίας με κάποιον στην καρδιά των γεγονότων, όπως ο Jurko Marrow; Τι μάθατε από εκείνον που δεν περιμένατε;

Είχα το προνόμιο και την τύχη να βρεθώ στην Ουκρανία και να δουλέψω με τον Jurko το 2019, πριν από την τωρινή κατάσταση. Συνειδητοποίησα, μέσω των ανθρώπων που γνώρισα εκεί, ότι ζούσαν μια υπαρξιακή κρίση ήδη από το 2014, αν όχι και νωρίτερα. Κάθε λαός –οπουδήποτε– που αντιμετωπίζει τέτοιες απειλές από μια αδηφάγα δύναμη, αξίζει σίγουρα την ενσυναίσθηση, τη συμπόνια και τις ηθικές αντιδράσεις από εμάς, που είμαστε αρκετά τυχεροί στην ασφάλεια του σπιτιού μας. Το γεγονός ότι ως άτομα δεν έχουμε καμία επιρροή και ότι οι πολιτικοί μας είναι είτε ανίσχυροι είτε σε συμπαιγνία με τους επιτιθέμενους, είναι μια κατάσταση που ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα ζούσα.

—Σήμερα, πολλοί μιλούν για την Ουκρανία με όρους πολιτικής και γεωπολιτικής. Εσείς επιλέξατε τη γλώσσα της ποίησης και της μουσικής. Τι μπορούν να εκφράσουν αυτές οι γλώσσες που άλλες αποτυγχάνουν να συλλάβουν;

Δεν μπορούν να κάνουν τίποτα (αυτό το είχα πει ήδη, πολλά χρόνια πριν, στο «Poets Turmoil Νο 364»), παρά μόνο να βοηθήσουν κάποιους να κοιτάξουν τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο, να νιώσουν ότι συνδέονται και ότι δεν είναι τόσο μόνοι σ’ έναν κόσμο χαμένο στη βουλιμία, το μίσος και την εξουσία.

—Το single σας «Stop Brexit» ήταν έντονα πολιτικό. Πώς βλέπετε τον ρόλο του καλλιτέχνη μέσα στην κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα;

Ο ρόλος του καλλιτέχνη; Υποθέτω, όπως είπα και πριν, πως είναι να δημιουργούμε ως αντίθεση στην καταστροφή.

—Πιστεύετε ότι ζούμε σε «σκοτεινούς καιρούς»;

Πέρα από σκοτεινούς.

—Γεννηθήκατε στο Νότιο Λονδίνο, με ιρλανδικές και σκωτσέζικες ρίζες, και αφήσατε το σχολείο στα 16. Πόσο σας διαμόρφωσε αυτό το αίσθημα του «μη-ανήκειν»;

Ήταν μία από τις λίγες σταθερές στη ζωή μου. Δύσκολο, αλλά μου δίνει και τη δυνατότητα να παρατηρώ από κοντά.

—Τι θυμάστε από τη δουλειά σας ως νοσηλεύτρια σε ψυχιατρικό νοσοκομείο; Πώς σας διαμόρφωσε;

Ίσως μία από τις πιο διδακτικές και καθοριστικές περιόδους της ζωής μου. Είδα την ανθρώπινη καλοσύνη και τη σκληρότητα, την αδυναμία και τη δύναμη στις πιο βαθιές τους εκφάνσεις.

—Τι μας διδάσκουν τα ζώα για τον εαυτό μας, που δεν μπορούμε να δούμε σε άλλους ανθρώπους;

Τα πάντα! Αλλά έχουμε απομακρυνθεί και έχουμε χάσει τόσο πολύ την ουσιαστική μας σύνδεση με τη φύση και το περιβάλλον, ώστε τα ζώα είναι σχεδόν άσχετα με την καθημερινή μας ύπαρξη. Στην καλύτερη περίπτωση είναι μια ενόχληση, στη χειρότερη ένα εμπόρευμα. Προκαλούμε την εξαφάνιση όλων των άλλων ειδών με ρυθμό που δεν πίστευα ποτέ ότι θα ήταν δυνατόν.

—Τι ρόλο παίζει η φύση ή το τοπίο στη δημιουργική σας διαδικασία;

Είναι ο δάσκαλός μου, ο καθεδρικός μου ναός, το καταφύγιό μου, το θεραπευτικό μου φάρμακο.

—Ποιο είναι το πιο όμορφο μέρος που έχετε δει στη Γη;

Ουάου! Είναι αδύνατον να απαντήσω. Υπάρχουν ατελείωτα όμορφα μέρη – στη λεπτομέρεια ή στη μεγαλοπρέπειά τους!

—Υπάρχει κάτι σε αυτόν τον κόσμο που δεν καταλαβαίνετε πια και νιώθετε ότι δεν θα καταλάβετε ποτέ;

Σχεδόν τα πάντα!

—Αν δεν κάνω λάθος, επιστρέφετε στην Αθήνα μετά από 17 χρόνια, στο Death Disco Open Air Festival 2025. Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σας έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεστε την τελευταία φορά που παίξατε εδώ;

Δεν μπορώ να πιστέψω ότι πέρασαν τόσα χρόνια! Έχω πολύτιμες αναμνήσεις από την Αθήνα και την Ελλάδα. Η αίσθηση της ύπαρξης, οι ανθρώποι, η φύση, η αίσθηση του χρόνου.

—Αν η Ελλάδα ήταν ποίημα, πώς θα ξεκινούσαν οι πρώτοι στίχοι;

Το φως του χρόνου, του απογευματινού ουρανού που σμίγει με τη θάλασσα.

—Τα ακουστικά σας βιβλία για τον Μποντλέρ και την Έμιλυ Μπροντέ σας χάρισαν βραβεία και αναγνώριση. Πώς είναι να «δανείζετε» τη φωνή σας σε κλασικά κείμενα;

Αγαπώ το διάβασμα και το να διαβάζω δυνατά. Είναι υπέροχο να έχεις την ευκαιρία να παρουσιάσεις έργα άλλων συγγραφέων, με τρόπο που ίσως να φτάσει σε κοινό που αλλιώς δεν θα έφτανε ποτέ. Η γλώσσα και η λογοτεχνία είναι ζωντανές, οργανικές και εξελίσσονται με τα χρόνια και τις γενιές. Το μόνο που ελπίζω είναι να έχω υπηρετήσει αυτά τα διάφορα έργα με τρόπο που δείχνει τον σεβασμό που αξίζουν οι συγγραφείς και το υλικό.

—Ζείτε 45 χρόνια μέσα στη μουσική. Υπάρχει ακόμα κάτι που σας φοβίζει πριν ανέβετε στη σκηνή;

Έχω ζήσει όλη μου τη ζωή μέσα στη μουσική. Με έχει συνοδεύσει όλα αυτά τα χρόνια, σε κάθε στιγμή. Όταν όμως πρόκειται να παρουσιάσω τη δουλειά μου, επειδή είμαι από τη φύση μου ντροπαλή και εσωστρεφής, το να βγω στη σκηνή είναι πάντα τρομακτικό! Δεν είμαι «εγώ» εκεί πάνω, είναι η δουλειά μου.

—Στον κόσμο του σήμερα, ποια βλέπετε ως τη μεγαλύτερη πρόκληση για την ανθρώπινη δημιουργικότητα;

Ακριβώς αυτά που συχνά την εμπνέουν, παραδόξως. Η ανθρώπινη σύγκρουση σε όλες τις μορφές της, η καταπίεση, η μισαλλοδοξία. Η έλλειψη σεβασμού και υπευθυνότητας. Μάλλον η απώλεια της ενσυναίσθησης και της συμπόνιας είναι η μεγαλύτερη απειλή, όχι μόνο για τη δημιουργικότητα αλλά και για την ανθρωπότητα συνολικά.

—Νιώθετε ποτέ νοσταλγία; Και αν ναι, για τι πράγμα;

Σχεδόν συνέχεια – μάλλον για ένα ιδανικό που δεν υπήρξε ποτέ στ’ αλήθεια. Αλλά ίσως εκεί να βρίσκεται η πηγή της δημιουργίας για τους καλλιτέχνες. Η αναζήτηση ενός καλύτερου κόσμου. Κοιτώντας μπροστά, δυστυχώς δεν μπορώ να είμαι αισιόδοξη – τουλάχιστον όχι μέσα στη δική μου ζωή.

—Κοιτώντας πίσω, ποια ήταν η πιο καθοριστική στιγμή που σας έκανε να συνειδητοποιήσετε ότι η ποίηση και η μουσική θα είναι η ζωή σας;

Δεν ξέρω αν υπήρξε μία και μοναδική στιγμή. Όπως είπα και νωρίτερα, ήταν πάντα οι σύντροφοί μου. Το γεγονός, βέβαια, ότι είχα την ευκαιρία να μοιραστώ τις στιγμές αυτές με τον κόσμο, ήταν μια εξελισσόμενη διαδικασία κατά τη διάρκεια της ζωής μου. Είμαι πολύ ευγνώμων που έζησα τις εποχές του punk και του new wave – άνοιξαν τόσες πόρτες και δρόμους.

—Ποιο είναι το σημαντικότερο μάθημα που έχετε πάρει στη ζωή και γιατί είναι σημαντικό;

Η περίοδος που δούλευα σε ψυχιατρικό νοσοκομείο, η επαφή με τη φύση και το γεγονός ότι υπήρξα βαριά άρρωστη. Αυτές οι εμπειρίες μού έδειξαν, και συνεχίζουν να μου δείχνουν, την πολυπλοκότητα και ταυτόχρονα την απλότητα της ζωής. Την κακία και την καλοσύνη των ανθρώπων, την ανυπέρβλητη ομορφιά της σύνδεσης με τη φύση.

—Ποιο είναι το μεγαλύτερο ρίσκο που έχετε πάρει ποτέ;

Υπήρξαν πολλά!

—Στα επόμενα χρόνια τι θα θέλατε να κάνετε;

Να είμαι καλά. Να ζω καλά. Να επισκεφθώ έναν κοραλλιογενή ύφαλο στον μακρινό Νότιο Ειρηνικό!