Καμάσι Ουάσινγκτον: Στους ώμους των γιγάντων

Τον Δεκέμβριο του 2015 στην μπάρα του σχετικού νεόκοπου ακόμα τότε Ρομάντσο, περιμένοντας να αρχίσει ή σβήνοντας από κάποιο live, μια παρέα μουσικών δημοσιογράφων και ανθρώπων του εγχώριου industry συζητάει για -τι άλλο;- τους δίσκους της χρονιάς. Οι ψηφοφορίες έχουν κλείσει, οι τελευταίες λίστες έχουν δημοσιευθεί και δύο μεγάλοι, αδιαμφισβήτητοι νικητές της, ομολογουμένως φοβερής αυτής χρονιάς, κονταροχτυπιούνται, εν πλήρη αγνοία τους, σε ένα αθηναϊκό πηγαδάκι δεκάδες χιλιάδες χιλιόμετρα από την κοιτίδα της Καλιφόρνια. Φίλοι ρομαντικοί πιουρίστες καυτηρίαζαν τα νέα ήθη των μουσικών best of υποστηρίζοντας ότι δεν μπορείς να ψηφίζεις ως κορυφαία το “Pimp A Butterfly” του Kendrick Lamar και το “The Epic” του Καμάσι Ουάσινγκτον την ίδια στιγμή, προεξοφλώντας ίσως την περιφρόνησή τους για την αιχμαλωσία του hype που θα βίωνε ο μουσικός Τύπος.

Η αλήθεια όμως είναι ότι τα δύο αυτά albums, η χρονική στιγμή που βγήκαν και οι εκούσιες και ακούσιες, γνωστές και άγνωστες, συνδέσεις μεταξύ τους διαμόρφωσαν το τέλειο αντιπροσωπευτικό δίπτυχο των post – genre ουσιαστικών μουσικών, αισθητικών και αφηγηματικών διασταυρώσεων και προσμίξεων, που προσμετρώνται στα μεγάλα κέρδη της τελευταίας μουσικής δεκαετίας.

Καμάσι Ουάσινγκτον: Το μουσικό ταξίδι του σαξοφωνίστα που έρχεται στην Αθήνα

Δέκα χρόνια μετά την πρώτη, εκείνη, μεγάλη σαξοφωνική έκπληξη του Καμάσι Ουάσινγκτον, ο τρόπος που συνεχίζει, δικαιώνει όλες τις μεγάλες προσδοκίες που γεννήθηκαν με το τρίπτυχο επικό “The Epic” τον Μάιο του 2015 – που για να κατανοηθούν στην πλήρη τους έκταση πρέπει να ιδωθούν υπό ένα διαφορετικό καλιφορνέζικο φως, όχι τον αστραφτερό ήλιο του Χόλιγουντ, αλλά εκείνο των κρυφών μαύρων αστερισμών στις «άγνωστες», νότιες γειτονιές του Λος Άντζελες.

Μεγαλώνοντας σε ένα σπίτι γεμάτο μουσική και γεμάτο ιστορίες, με πατέρα σαξοφωνίστα και φλαουτίστα γαλουχημένο στη spiritual jazz αλλά και στη χρυσή εποχή της funk, ο Καμάσι Ουάσινγκτον έπεσε κάτω από τη μηλιά και δοκίμασε όλα τα μήλα που βρήκε μπροστά του. Πέρασε τις πύλες του UCLA για να σπουδάσει εθνομουσικολογία ξεκινώντας να παίζει με μέλη του πανεπιστημίου, όπως ο Kenny Burrell και Billy Higgins, ο οποίος θα «σπρώξει» τον Washington να σχηματίσει μπάντα με τον πιανίστα Cameron Grave, τον Stephen “Thundercat” Bruner και τον αδελφό του Ronald. Οι Young Jazz Giants θα κυκλοφορήσουν το φερώνυμο ντεπούτο τους το 2004 και θα τραβήξουν προσωπικούς και ενίοτε διασταυρούμενους δρόμους, επιδιώκοντας να κάνουν το νεανικό τους band name πραγματικότητα.

Καμάσι Ουάσινγκτον | Ο βιρτουόζος της σύγχρονης jazz

Ο Καμάσι Ουάσινγκτον θα συνεχίσει να ξεφυλλίζει το παραδοσιακό playbook του ανερχόμενου jazz μουσικού συμμετέχοντας σε διάφορα εγχειρήματα και παίζοντας με διάφορα σχήματα, από την ορχήστρα του Gerald Wilson μέχρι τη δική του, The Καμάσι Ουάσινγκτον Band. Tα δύο πρώτα προσωπικά albums του “The Proclamation” και “Light of the World” κυκλοφορούν ανεξάρτητα το 2007 και 2008 αντίστοιχα ως αυτοεκδόσεις, περνώντας κάτω από τα mainstream ραντάρ, ώσπου έρχεται η ώρα για το μεγάλο post–genre κόλπο. Τον Μάρτιο του 2015 το τενόρο σαξόφωνο του Kamasi Washington κάνει κεφάλια να γυρίσουν εκτός του φυσικού του χώρου, μέσα από τον δίσκο “Το Pimp A Butterfly” του Kendrick Lamar, ορίζοντας μαζί τους νέους κανόνες που θα αλλάξουν το game όχι μόνο του hip hop, αλλά και ολόκληρης της βιομηχανίας.

Για τον Καμάσι Ουάσινγκτον το “To Pimp A Butterfly” είναι ένας δίσκος υπεράνω ειδών, μια τρανταχτή απόδειξη ότι οι διανοητικές μουσικές και αρμονικές ασκήσεις δεν χρειάζεται (και δεν πρέπει) να θεωρούνται ακαδημαϊκό ή underground προνόμιο, αλλά μπορούν κάλλιστα όχι μόνο να χωρέσουν στη mainstream πραγματικότητα και να την επαναδιαμορφώσουν. Μια πύλη στο post – genre σύμπαν του παρόντος και του μέλλοντος στη διαμόρφωση του οποίου ο Καμάσι Ουάσινγκτον έχει βάλει αναμφίβολα το λιθαράκι του, βαδίζοντας πάντα στον δρόμο της νέας μαύρης καλλιτεχνικής - υπαρξιακής ταυτότητας.

Το “Them Changes” των αδελφοποιτών Thundercats, οι συνεργασίες με πληθώρα διαφορετικών ονομάτων που ζαλίζουν (Lauryn Hill, Chaka Khan, Herbie Hancock αλλά και Snoop Dog και Run The Jewels και φυσικά ο διαχρονικός συνεργάτης του, παλιός του γνώριμος από τους κύκλους της τζαζ σκηνής του LA Flying Lotus), το supergroup των Dinner Party, είναι όλα απολαυστικές αποδείξεις ότι η crossover απήχηση του Καμάσι Ουάσινγκτον δεν έτυχε, αλλά πέτυχε, ως αποτέλεσμα μιας συνειδητής καλλιτεχνικής επιλογής. Αντίστοιχα καθόλου τυχαία δεν είναι και τα στέκια που του αποδίδει ακόμα, σχεδόν δέκα χρόνια μέρα το “To Pimp A Butterfly” ο βασιλιάς πια Kendrick Lamar με το video του απόλυτου diss hit “Not Like Us” “High key; keep a horn on me, that Kamasi”.

Epic Times

Όλα από κάπου ξεκινάνε και κάπου εκτοξεύονται. Αντίστοιχα, αν η πορεία του Καμάσι Ουάσινγκτον ως crossover ειδώλου της σύγχρονης jazz ξεκινάει με τις ενορχηστρώσεις και τα καθοριστικά παιξίματα, στο “To Pimp A Butterfly” εκτοξεύεται με το προσωπικό του album “The Epic”, που κυκλοφορεί λίγους μήνες μετά, στην απόλυτα σωστή στιγμή, πάνω που η δημοφιλία του έχει αρχίσει να τσιμπάει και εκτός τζαζ κύκλων λόγω της συνεργασίας με τον Kendrick Lamar, στο απόλυτα σωστό label, στο εκλεκτικό Brainfeeder του Flying Lotus.

Το όνομα και πράγμα επικό, τριπλό album έκανε τη διαφορά σε μια ετικέτα πολύ περισσότερο γνωστή για τα glitch beats της παρά για τα περίπλοκα πνευστά της, ταιριάζοντας ωστόσο με έναν μαγικό τρόπο άψογα με την avant και progressive φιλοσοφία του ιδρυτή της. Και απλώς συνέβη. Ένας καθαρόαιμος jazz δίσκος διείσδυσε στα ενδότερα και στα ψηλότερα της indie και της hip hop κουλτούρας κι ένας καθαρόαιμος jazz μουσικός πρωταγωνιστούσε από τις σελίδες του Pitchfork μέχρι τη σκηνή του Coachella.

Ακριβώς τη στιγμή που η αμερικανική τζαζ το είχε ανάγκη, αντιμέτωπη με μια προοπτική μουσειοποίησής της, ο Καμάσι Ουάσινγκτον με το “The Epic” την έκανε να ζήσει ξανά σύγχρονες επικές στιγμές, να νιώσει ξανά απαραίτητη, άμεση, ικανή να εξυψώσει τον ακροατή της σε νέες διαστάσεις. Και όλα αυτά χωρίς να επανεφεύρει (σχεδόν) το παραμικρό από την παράδοση των μεγάλων της spiritual jazz. Ταξιδεύοντας απλώς απαλά, κομψά και με βαθιά γνώση και τεχνική μπρος πίσω στον χρόνο, βαδίζοντας στο μονοπάτι που χάραξε ο John Coltrane με το “A Love Supreme” άνοιξε ξανά για το ευρύτερο κοινό τη μυθική αίγλη του είδους που είχε απομείνει μα εκτιμάται από λίγους. Την επική, κοσμική διάσταση της jazz.

Heaven and Earth

Η συνέχεια που έγραψε στη δισκογραφία του ο Καμάσι Ουάσινγκτον το 2018 με το “Heaven and Earth” απέδειξε ότι το “Epic Times” δεν ήταν ένας διάττων αστέρας στο μουσικό στερέωμα. Η θριαμβευτική οβερτούρα έδωσε το σύνθημα για να σηκωθεί η αυλαία και να αποκαλύψει μια θεαματική επέκταση της κλίμακας, τόσο θεματικά όσο και μουσικά.

Στις 2+ 1 πτυχές του “Heaven and Earth” (προσμετρώντας και το extra disc του “The Choice” οι ιδέες του “The Epic” ραφινάρονται και βαθαίνουν με τον Καμάσι Ουάσινγκτον να ασκείται στα δίπολα: το ατομικό και το συλλογικό, το προσωπικό και το πολιτικό, το γήινο και το υπερβατικό. Οι ενορχηστρώσεις γίνονται πιο τολμηρές, οι συνθέσεις πυκνώνουν τα νοήματα τους. Υπονοείται αλλά και κατατίθεται μια πολιτική πρόταση για το μέλλον του μαύρου ανθρώπου: όχι η πιασάρικη πολεμική ιαχή που ζητάνε οι μοντέρνοι καιροί, χωρίς συχνά να ξέρουν τι ζητάνε, αλλά η πνευματική ανύψωση που είχαν προκρίνει μουσικοι γίγαντες όπως ο Sun Ra, ο Pharoa Sanders, η Alice Coltrane, σε πολύ λιγότερο κατακερματισμένες εποχές. Η πνευματική ανύψωση ως επανάσταση. Ως μια άφοβη πράξη αντίστασης.

A Fearless Movement: Η αδιάκοπη κίνηση

Η επόμενη δισκογραφική ημέρα βρίσκει τον Καμάσι Ουάσινγκτον να ανταποκρίνεται στη μετά πανδημική ανησυχία με ένα album που επιβεβαιώνει αλλά και εξελίσσει το καλλιτεχνικό του όραμα όπως έχει ενσωματωθεί και πρεσβευθεί στους προκατόχους του. Η μεγαλοπρέπεια δεν λείπει και από το “Fearless Movement” του 2024, αλλά υπάρχει μια νέα σβελτάδα, ένας νέος σφυγμός πιο γρήγορος, πιο μαχητικός. Οι συνθέσεις είναι πιο σφιχτές, τα μηνύματα ξεκάθαρα. Οι τελετουργίες του “Garden Path” και του “Prologue” σμίγουν με funk διαθέσεις, afrobeat απόηχους και spoken word.

Ο Καμάσι Ουάσινγκτον για μια ακόμα φορά αποδεικνύει ότι δεν συμβιβάζεται στον ρόλο του jazz τεχνίτη. Πάντα εξερευνά παρακάτω, χαρτογραφώντας νέους αστερισμούς. Βρίσκεται πάντα σε αδιάκοπη κίνηση.

Στους ώμους των γιγάντων

Το σίγουρο είναι ότι ο Καμάσι Ουάσινγκτον δεν είναι απλώς μια περίπτωση στη τζαζ μουσική, αλλά και στη σύγχρονη μουσική πραγματικότητα. Δέκα μόλις χρόνια μετά το “The Epic” και ενώ ο ίδιος βρίσκεται ακόμα σε πλήρη καλλιτεχνική ανθοφορία, η υστεροφημία του έχει ηδη πάρει μια συγκροτημένη μορφή που θα ζήλευαν και θα ζηλέψουν πολλοί – αν κάτι δεν αλλάξει δραματικά στο προσεχές μέλλον. Και αυτή συνοψίζεται στο εξής απλό, αλλά καθόλου εύκολο επίτευγμα: στην επαναφορά της ατροφίας τζαζ παράδοσης στην επικαιρότητα και σε μια συζήτηση από την οποία κινδύνευε να αποκλειστεί, χωρίς να απαρνηθεί τη δεδομένη πολυπλοκότητά της, αλλά με μια αποτελεσματική επανασύσταση του DNA της και της απελευθερωτικής της δύναμης. Συνδέοντας προγόνους και απογόνους σε ένα σαξόφωνο που διαλαλεί ότι μπορεί ακόμα να τραγουδήσει αλλα και να ουρλιάξει, να προκαλέσει αλλά και να θεραπεύσει. Δεν είναι κάτι που θα μπορούσε να κάνει ο καθένας. Μόνο εκείνοι που έχουν κάτσει, στα αλήθεια, στους ώμους των γιγάντων.