Σαν σήμερα πριν από 25 χρόνια το «The Blair Witch Project» αλλάζει για πάντα το σινεμά τρόμου

Σαν σήμερα πριν από 25 χρόνια η κουλτούρα της ταινίας τρόμου παίρνει την καλλιτεχνική και εισπρακτική ρεβάνς από τους πολέμιούς της, με την κινηματογραφική πρεμιέρα του «The Blair Witch Project».

Εγκαινιάζοντας ουσιαστικά την αισθητική της ντοκιμαντερίστικης αφήγησης σε ταινία τρόμου, το «The Blair Witch Project» κατέρριψε τις νόρμες του είδους προσπερνώντας τη φόρμουλα του σπλάτερ, των νεκροζώντανων και του λουτρού αίματος ως κύριας πηγής συγκίνησης.

Στη θέση τους, ένα σινεμά που μετατοπίζει την εστία του φόβου από το στομάχι στην καρδιά, αντικαθιστώντας την κατάδειξη του χειρότερου με την αγωνιώδη προσμονή του και επιτυγχάνοντας το ψυχολογικό σοκ του θεατή μέσα από την ταύτιση με το μαρτύριο του ήρωα.

Η τεράστια εισπρακτική επιτυχία του συνέβαλε όσο τίποτα στο να αναδυθεί το σινεμά τρόμου των τελών της δεκαετίας του '90 από το παρακατιανό του στάτους στις επικράτειες της υψηλής αισθητικής. Πώς δημιουργήθηκε και τι αντίκτυπο είχε στην κινηματογραφική βιομηχανία αυτή η τόσο επιδραστική ταινία;

Σαν σήμερα το «The Blair Witch Project» μεταμορφώνει τις ταινίες τρόμου

Έχει ειπωθεί ότι ενώ ποτέ δεν υπήρξε ταινία σαν το «The Blair Witch Project» στο παρελθόν, αναρίθμητοι μιμητές εμφανίστηκαν στον απόηχό του.

Προϊόν μιας φαινομενικά απλής ιδέας, πρόκειται για τη φανταστική ιστορία τριών φοιτητών κινηματογραφιστών, οι οποίοι το 1994 πεζοπορούν στους Μαύρους Λόφους κοντά στο Μπέρκιτσβιλ του Μέριλαντ για να γυρίσουν ένα ντοκιμαντέρ σχετικά με έναν τοπικό μύθο, γνωστό ως η μάγισσα του Μπλερ.

Οι φιλέρευνοι σύντροφοι εξαφανίζονται, αλλά ο εξοπλισμός και τα ευρήματά τους ανακαλύπτονται ένα χρόνο αργότερα. Το υποτιθέμενο «αρχειακό υλικό» είναι η ταινία που παρακολουθεί ο θεατής.

Το τρικ πέτυχε: Το κοινό θεώρησε ότι η ταινία ήταν ντοκιμαντέρ, δεδομένου ότι υπόθεσή της αγνοούσε όλους τους κανόνες: Χωρίς σενάριο, χωρίς ειδικά εφέ και σόκιν σκηνές, χωρίς μουσική υπόκρουση, επαγγελματικό συνεργείο ούτε δύσμορφα τέρατα ή μανιακούς δολοφόνους, η υστερία του «The Blair Witch Project» κατέστη μεταδοτική μέσα από τον απόλυτα πειστικό τρόμο που βίωναν οι πρωταγωνιστές του.

Με προϋπολογισμό περίπου 60.000 δολαρίων και στοιχειώδη εξοπλισμό, το φιλμ πέτυχε εισπράξεις άνω των 250 εκατομμυρίων, ενώ χαρακτηρίστηκε πολιτιστικό δρώμενο και βρέθηκε στα εξώφυλλα του Newsweek και του Time.  

Η πρώτη viral ταινία πριν την επινόηση του όρου

Το «The Blair Witch Project» είναι η πρώτη ταινία που προωθήθηκε κυρίως μέσω του διαδικτύου, ενώ έγινε viral παρά το γεγονός ότι γυρίστηκε πριν από την ύπαρξη πολλών από τις τεχνολογίες που διευκολύνουν τέτοια φαινόμενα.

Ο επίσημος ιστότοπος του φιλμ λανσαρίστηκε ένα χρόνο πριν την κυκλοφορία του, παρουσιάζοντας μυθοπλαστικές αστυνομικές αναφορές καθώς και επινοημένα ειδησεογραφικά ρεπορτάζ γύρω από τους «αγνοούμενους» σπουδαστές. Το εμβρυακής ηλικίας ίντερνετ της εποχής έκανε το κοινό να αναρωτιέται εάν επρόκειτο για πραγματικό ντοκιμαντέρ ή προϊόν φαντασίας.

Αποσπάσματα της ταινίας προβλήθηκαν κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Φλόριντα τον Ιούνιο του 1998, ενώ στο Σάντανς μοιράστηκαν φυλλάδια ζητώντας από τους θεατές να προσέλθουν με οποιαδήποτε πληροφορία για τους εξαφανισθέντες.  

Το IMDb ανέφερε επίσης τους ηθοποιούς ως «αγνοούμενους, πιθανώς νεκρούς» κατά τον πρώτο χρόνο προβολής της ταινίας.

Μέχρι τον Αύγουστο του 1999, η ιστοσελίδα του «The Blair Witch Project» είχε δεχθεί 160 εκατομμύρια επισκέψεις.

Αυτοσχεδιαστικοί ερασιτέχνες: Πώς γεννήθηκε το «The Blair Witch Project»

Οι κινηματογραφιστές Ντάνιελ Μίρικ και Εντουάρντο Σάντσες γνωρίστηκαν ως φοιτητές στο Πανεπιστήμιο της Κεντρικής Φλόριντα το 1993 και συνδέθηκαν μέσα από τη κοινή λατρεία τους για το σινεμά τρόμου. Συνέλαβαν από κοινού την κεντρική ιδέα του «The Blair Witch Project»: Μια παρέα σκοντάφτει σε ένα τρομακτικό σπίτι στο δάσος χωρίς να μπορεί να αντισταθεί στην παρόρμηση να δει τι κρύβεται μέσα.

Οι Μίρικ και Σάντσες καλλιέργησαν την ιδέα τους για αρκετά χρόνια ώσπου κατέληξαν στο βασικό στοιχείο: Ένα υπερφυσικό πλάσμα που ονόμασαν Η Mάγισσα του Μπλερ. Για να γυρίσουν την ταινία τους δημιούργησαν μια εταιρεία παραγωγής μαζί με τρεις φίλους τους, την Haxan Films, που πήρε το όνομά της από την ομώνυμη βωβή ταινία τρόμου του 1922.

Παρουσίασαν την ιδέα τους σε αρκετές εταιρείες διανομής. Η Miramax αρνήθηκε, λέγοντας ότι δεν υπήρχε καμία πιθανότητα η ταινία να βγάλει χρήματα. Τελικά, έχοντας μεσολαβήσει τρεις μήνες χωρίς απάντηση, η Artisan Entertainment έκλεισε συμφωνία με τους δημιουργούς του «The Blair Witch Project».

Οι Μίρικ και Σάντσεζ δεν έγραψαν πλήρες σενάριο για την ταινία, αλλά ένα σκαρίφημα 35 σελίδων. Στόχος ήταν να προσλάβουν ηθοποιούς με ταλέντο στον αυτοσχεδιασμό για να προσδώσουν ρεαλισμό στο κόνσεπτ.

Οι υποψήφιοι για οντισιόν έμπαιναν στην αίθουσα ακρόασης με την οδηγία «μόλις εξέτισες 10 χρόνια από μια ποινή φυλάκισης 25 ετών. Πες μας γιατί θα έπρεπε να σου δοθεί αναστολή». Η Χέδερ Ντόναχιου επιδόθηκε σε ένα δεκάλεπτο παραλήρημα γύρω από τους λόγους για τους οποίους δεν θα έπρεπε ποτέ να αποφυλακιστεί και ως αποτέλεσμα πήρε τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Ανήσυχη για το εγχείρημα, η Ντόναχιου ρώτησε τους δημιουργούς αν γύριζαν ταινία snuff, ενώ αρχικά αντιμετώπιζε το όλο πρότζεκτ με καχυποψία: «Η αντίδραση των αγαπημένων μου ήταν ότι δεν έπρεπε να πάω μόνη στο δάσος με κάποιους τύπους που δεν γνώριζα. Η μητέρα μου ήθελε τους αριθμούς κοινωνικής ασφάλισής τους. Οι φίλοι μου επέμεναν να προμηθευτώ μαχαίρι για κάθε ενδεχόμενο».

Οι Μάικλ Γουίλιαμς και Τζόσουα αποτελούσαν το υπόλοιπο καστ. Οι χαρακτήρες επρόκειτο να ονομαστούν Τζέιν, Τζον και Μπιλ, αλλά ηθοποιοί πρότειναν να χρησιμοποιήσουν τα πραγματικά τους ονόματα για να δοθεί φυσικότητα στο αυτοσχεδιαστικό στοιχείο, άποψη με την οποία οι σκηνοθέτες συμφώνησαν.

Η Ντόναχιου αντιμετώπισε αντιδράσεις ως αποτέλεσμα του ρόλου της, καθώς στην ταινία παρουσιάζεται ως υπεύθυνη για την εξαφάνιση της παρέας, συμπεριλαμβανόμενων απειλών για τη σωματική της ακεραιότητα. Αποσύρθηκε από την υποκριτική το 2008 για να ακολουθήσει καριέρα στην καλλιέργεια φαρμακευτικής κάνναβης. Το 2020 άλλαξε το όνομά της.

Χαμηλό μπάτζετ, μεγάλες προσδοκίες

Λόγω του χαμηλού προϋπολογισμού, οι σκηνοθέτες ανάρτησαν αφίσες αναζητώντας εθελοντές φοιτητές για να εργαστούν στην ταινία. Η Πατρίσια ΝτεΚου απάντησε θετικά. Έπαιξε τον ρόλο της Μέρι Μπράουν και βοήθησε στο καλλιτεχνικό τμήμα. Επίσης, μία από τις κάμερες που χρησιμοποίησαν οι ηθοποιοί επιστράφηκε μετά τα γυρίσματα για να πάρουν τα χρήματα πίσω.

Οι τρεις ηθοποιοί συμφώνησαν να μην παρεκκλίνουν από τους ρόλους τους και τις 8 ημέρες των γυρισμάτων. Αν κάποιος ήθελε να βγει από τον χαρακτήρα, τότε οι υπόλοιποι θα έπρεπε επίσης να κάνουν το ίδιο. Η συνθηματική λέξη μεταξύ τους ήταν «τάκο».

Οι ηθοποιοί είχαν το αρχικό περίγραμμα της πλοκής και τίποτε παραπάνω. Όλες οι ατάκες ήταν αυτοσχεδιαστικές και βιντεοσκοπήθηκαν επιτόπου. Το συνεργείο ακολουθούσε το καστ, αλλά παρέμενε κρυμμένο και άφηνε κάθε πρωί σε κάθε ηθοποιό ένα προσωπικό σημείωμα ώστε να τους ενημερώνει για το τι έπρεπε να κάνουν την εκάστοτε ημέρα.

Το «The Blair Witch…» πήρε το όνομά του από το Blair High School, το σχολείο στο οποίο φοιτούσε η αδελφή του Εντουάρντο Σάντσες. Η ταινία ονομαζόταν αρχικά «The Blair Witch Tapes», ενώ για μια περίοδο τιτλοφορήθηκε ως «The Black Hills Project».

Η τελευταία ημέρα των γυρισμάτων ήταν τη νύχτα του Χάλογουιν. Το συνεργείο είχε προγραμματίσει να ολοκληρώσει μία ημέρα νωρίτερα, αλλά η κάμερα είχε ξεμείνει από μπαταρίες, οπότε απαιτήθηκε ένα επιπλέον εικοσιτετράωρο.

Επεισοδιακά γυρίσματα στο χωριό του τρόμου

Το σκηνικό της ταινίας είναι το Μπέρκιτσβιλ του Μέριλαντ. Πρόκειται για πραγματικό χωριό με πολύ μικρό πληθυσμό. Κατά την περίοδο των γυρισμάτων, αριθμούσε 171 κατοίκους.

Πρώτο καθήκον των ηθοποιών ήταν να πάρουν συνέντευξη από τους κατοίκους της κοινότητας, οι οποίοι είχαν τοποθετηθεί από τους σκηνοθέτες και τους είχαν ορμηνέψει τι να πουν. Η γυναίκα που αφηγείται την ιστορία της μάγισσας του Μπλερ επινόησε την ιστορία επί τόπου. Ως αποτέλεσμα, οι τρεις πρωταγωνιστές θεώρησαν ότι ήταν ένας πραγματικός θρύλος.

Η σκηνή του πρώτου μέρους, όπου οι πρωταγωνιστές βρίσκονται στο δωμάτιο του μοτέλ αποτέλεσε το εκτενέστερο τμήμα των γυρισμάτων. Διήρκεσε 90 λεπτά και περιελάμβανε τον Τζος και τον Μάικ να διαβάζουν ποίηση, ακολουθούμενη από μερικούς μεθυσμένους καυγάδες μεταξύ του Τζος και της Χέδερ.

Στους ηθοποιούς δόθηκε ένα γουόκι τόκι για να επικοινωνούν με το συνεργείο σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης καθώς και μια συσκευή που τους βοηθούσε να βρουν ένα κιβώτιο με κόκκινη σημαία, το οποίο περιείχε ημερήσιες οδηγίες και σνακ. Οι ηθοποιοί με τη σειρά τους άφηναν στο κιβώτιο το υλικό της προηγούμενης ημέρας.

Παρά τις συνομιλίες μέσω ασυρμάτου και τις λεπτομερείς οδηγίες, οι ηθοποιοί χάθηκαν τρεις φορές, με αφετηρία την πρώτη ημέρα, οπότε αποπροσανατολίστηκαν μέσα σε μια ώρα από την έξοδό τους από το αυτοκίνητο και την αποκοπή από τους συντελεστές της ταινίας.

Την τρίτη ημέρα ξέσπασε καταιγίδα και οι ηθοποιοί επέστρεψαν στο κάμπινγκ τους για να διαπιστώσουν ότι η σκηνή τους είχε πλημμυρίσει και τα κλινοσκεπάσματα ήταν μούσκεμα. Δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν με το συνεργείο, αλλά βρήκαν ένα κοντινό σπίτι για να τηλεφωνήσουν από εκεί. Πέρασαν εκείνη τη νύχτα σε ένα μοτέλ και τα γυρίσματα συνεχίστηκαν την επομένη.

Παρότι ο Τζόσουα Λέοναρτν είχε λάβει ένα ταχύρρυθμο μάθημα στη χρήση της κάμερας 16 χιλιοστών, δυσκολευόταν να εστιάσει κατά τις πρώτες ημέρες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η συνέντευξη με τη Μέρι Μπράουν δεν έχει εστίαση και βρίθει κόκκων.

Οι τρεις πρωταγωνιστές υπέγραψαν ένα συμφωνητικό που έδινε στο συνεργείο την άδεια να «παίξει με το μυαλό τους». Χαρακτηριστικό αποτέλεσμα του όρου, η νυχτερινή επίθεση στη σκηνή. Οι ηθοποιοί δεν ήξεραν ότι θα γινόταν και ο τρόμος τους ήταν γνήσιος. Αργότερα είπαν ότι ήλπιζαν, αλλά δεν ήξεραν με βεβαιότητα ότι ήταν το συνεργείο.

Οι ήχοι των παιδιών που ακούγονται τη νύχτα προέρχονται από παιδιά που έπαιζαν γύρω από το σπίτι της μητέρας του Εντουάρντο Σάντσες. Η ηχογράφηση παιζόταν από φορητά κασετόφωνα μέσα στο δάσος και ο Μάικλ Γουίλιαμς είπε ότι αυτό ήταν το πιο τρομακτικό στοιχείο των γυρισμάτων.

Ενόσω η παραγωγή προχωρούσε, το συνεργείο άφηνε όλο και λιγότερο φαγητό για τους ηθοποιούς. Τις δύο τελευταίες ημέρες, έμειναν με μια μπάρα ενέργειας, ένα φρούτο και λίγο νερό. Η Χέδερ Ντόναχιου είπε αργότερα ότι ποτέ δεν ένιωσε τόσο πεινασμένη.

Η πιο διάσημη σκηνή είναι το κοντινό πλάνο του προσώπου της Χέδερ, καθώς μαγνητοσκοπεί το αποχαιρετιστήριο βίντεο. Η Ντόναχιου σχεδίαζε να έχει ολόκληρο το πρόσωπό της στο κάδρο, αλλά είχε ζουμάρει πολύ. Οι σκηνοθέτες εντυπωσιάστηκαν από το θέαμα και το κράτησαν αυτούσιο.

The Blair Witch Project was released 25 years ago today. pic.twitter.com/yt1HB2VxNJ

— Will | Horror Game Central 👁️ (@ResiEvilCentral) July 14, 2024

Στους ηθοποιούς είχε ειπωθεί ότι ο Μάικ θα εξαφανιζόταν κάποια στιγμή, αλλά στην πραγματικότητα το συνεργείο άφησε ένα σημείωμα για τον Τζος, που του έλεγε να περιμένει να κοιμηθούν οι άλλοι και μετά να φύγει από τη σκηνή. Η εξέλιξη των ικανοποίησε, καθώς ήθελε να πάει σε μια συναυλία των Jane's Addiction.

Γυρίστηκαν πολλές διαφορετικές εκδοχές του επιλόγου, όλες στο υπόγειο του σπιτιού του Ράστιν Παρ: Μεταξύ τους, δύο περιπτώσεις όπου ο Μάικ στεκόταν στη γωνία (με βλέμμα και πλάτη στον φακό), μια άλλη που τον εμφάνιζε να κρέμεται από μια θηλιά και μία επιπλέον, όπου αιωρείται ανάμεσα σε κλαδιά και ραβδιά.

Οι ηθοποιοί δεν γνώριζαν τι υπήρχε στο υπόγειο. Στον Μάικ δόθηκε οδηγία να τρέξει κάτω και να κρατήσει τη Χέδερ πίσω του. Φτάνοντας στο υπόγειο του είπαν να σταθεί στη γωνία. Όταν ακολούθησε η Ντόναχιου, της άρπαξαν την κάμερα και την πέταξαν, ενώ της έκαναν νοήματα να σταματήσει να ουρλιάζει.

Λόγω προβλημάτων με τον ήχο, η σκηνή χρειάστηκε να γυριστεί δύο φορές. Υπήρξε μεγάλο διάλειμμα μεταξύ των λήψεων, καθώς μετά την πρώτη η Χέδερ Ντόναχιου δεν μπορούσε να καταλαγιάσει τον πανικό και τα κλάματά της.

Το κοινό της δοκιμαστικής προβολής βρήκε το τέλος μπερδεμένο και έτσι οι Σάντσεζ και Μίρικ γύρισαν τη σκηνή που εξηγεί ότι ο μυθοπλαστικός δολοφόνος Ράστιν Παρ ανάγκαζε ένα παιδί να σταθεί στη γωνία ενώ σκότωνε το άλλο. Αυτή είναι η τελευταία συνέντευξή του από το «The Curse of The Blair Witch».

Σε 8 ημέρες γυρισμάτων, το συνεργείο συγκέντρωσε 19 ώρες υλικού. Χρειάστηκαν 8 μήνες για να το μοντάρουν στα 90 λεπτά διάρκειας της ταινίας.

«The Blair Witch Project», το μάρκετινγκ που έγραψε ιστορία

Η προωθητική καμπάνια του «The Blair Witch Project» άφησε ιστορία. Οι τρεις ηθοποιοί καταχωρήθηκαν ως «αγνοούμενοι, πιθανώς νεκροί» στο IMDb και σχετικές αφίσες αναρτήθηκαν σε κινηματογραφικά φεστιβάλ. Η μητέρα της Ντόναχιου έλαβε συλλυπητήριες κάρτες από ανθρώπους που πίστεψαν ότι η κόρη της ήταν νεκρή.

Δημιουργήθηκε ένας ιστότοπος προορισμένος να καλλιεργήσει τη φήμη ότι το βιντεοσκοπημένο υλικό ήταν αληθινό και προωθούσε τη μυθολογία της Μάγισσας του Μπλερ σαν να επρόκειτο για έναν πραγματικό θρύλο. Με το ψηφιακό μάρκετινγκ ακόμη στα σπάργανα, η στρατηγική αποδείχθηκε πρωτοποριακή.

Προκειμένου να ενισχυθεί η αίσθηση αληθοφάνειας του φιλμ, γυρίστηκε ένα πλασματικό ντοκιμαντέρ με τίτλο «Η κατάρα της Mάγισσας του Μπλερ», το οποίο περιείχε ψεύτικο ειδησεογραφικό υλικό και αποσπάσματα από ένα επινοημένο ντοκιμαντέρ της δεκαετίας του 1970. Προβλήθηκε σαν αληθινό στο κανάλι Sci-Fi, οδηγώντας χιλιάδες τηλεθεατές να πιστέψουν ότι η μάγισσα του Μπλερ ήταν ένας πραγματικός ιστορικός θρύλος.

Ο αρχικός προϋπολογισμός της ταινίας ήταν περίπου 25 χιλιάδες δολάρια. Στο τέλος της παραγωγής, το κόστος ανήλθε σε περίπου 600 χιλιάδες δολάρια. Με έσοδα 250 εκατομμυρίων δολαρίων στο box office, το «The Blair Witch Project» πέρασε στο βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες, για την κορυφαία επίδοση σε αναλογία κόστους - εισπράξεων.