Νίκος Καλύβας: Η ζωή ενός χορευτή είναι γεμάτη αναμετρήσεις με το σώμα του

Ο Νίκος Καλύβας είναι χορευτής και χορογράφος. Σπούδασε μαθηματικός προτού ανακαλύψει την κλίση του και... παραδοθεί στον χορό. Αυτή τη στιγμή έχει αναλάβει τη χορογραφία στην παράσταση «La petite mort» που ξεκινά σήμερα στο ΠΛΥΦΑ και θα ανέβει για 4 μόνο παραστάσεις. Μιλήσαμε μαζί του με αφορμή το συγκεκριμένο έργο, μας εξήγησε πού παραπέμπει ο τίτλος, ποιες είναι οι δυσκολίες στη ζωή και την καριέρα ενός χορευτή, αλλά και πόση είναι η ευχαρίστηση και η «απόλυτη παράδοση» που βιώνει όταν χορεύει. 

Νίκος Καλύβας: Συνέντευξη για την παράσταση «La Petite mort»

La petite mort: γιατί επέλεξες αυτόν τον τίτλο για το έργο σου;

Ο τίτλος «La petite mort» ενσωματώνει την τραγική αλλά και όμορφη διάσταση του χορού, την οποία βιώνουν οι χορεύτριες μέσα από τη συνεχιζόμενη αναμέτρηση με το σώμα τους και τη φθορά του. Κυριολεκτικά, αναφέρεται στη στιγμιαία απώλεια συνείδησης ή την αίσθηση του «θανάτου» κατά την κορύφωση, τον οργασμό. Μεταφορικά, περιγράφει τις στιγμές απόλυτης παράδοσης και έντασης, όταν το σώμα υπερβαίνει τα όριά του, φτάνοντας σε αίσθηση ολοκλήρωσης και απελευθέρωσης. Στην παράστασή μου, ο τίτλος αναφέρεται επίσης στη σωματική και συναισθηματική εξάντληση των χορευτριών, καθώς πλησιάζουν στο τέλος της καριέρας τους, αποτυπώνοντας τη διαδικασία μετασχηματισμού και απώλειας.

Τι σχέση έχει το αίσθημα του οργασμού, της απόλυτης ευχαρίστησης με τον θάνατο;

Η αίσθηση του οργασμού συχνά περιγράφεται ως «στιγμή θανάτου» επειδή προκαλεί μια προσωρινή απώλεια του εαυτού και των ορίων του σώματος. Είναι μια κατάσταση που φέρνει κατακλυσμική απελευθέρωση, ένταση και αποδοχή. Όταν το σώμα παραδίδεται πλήρως και ξεπερνά τα όρια του φυσικού εαυτού, είναι σαν να «πεθαίνει» για μια στιγμή πριν επανέλθει σε νέα ισορροπία. Αυτή η κατάσταση αντιπροσωπεύει την απόλυτη δύναμη του σώματος για ζωή, ακόμα και όταν πλησιάζει τα όριά του.

Το αίσθημα της απόλυτης παράδοσης είναι και αυτό που περιγράφει τα όσα βιώνει ένας χορευτής επί σκηνής;

Ναι, η αίσθηση της απόλυτης παράδοσης είναι παρόμοια με αυτή που βιώνει ο χορευτής κατά τη διάρκεια μιας έντονης χορογραφικής στιγμής. Όταν το σώμα υπερβαίνει τα όριά του και παραδίδεται πλήρως στην κίνηση, η ένταση αυτή μπορεί να περιγραφεί ως μια «μικρή αποσύνθεση» ή υπέρβαση, παρόμοια με την ένταση του οργασμού. Στην παράσταση, το σώμα του χορευτή φτάνει σε μια στιγμή όπου ξεπερνά τα όρια του και βιώνει μια προσωρινή παράδοση, μια αίσθηση «θανάτου» για να επανέλθει σε νέα ισορροπία.

Όταν ολοκληρώνεται η περφόρμανς, επέρχεται ο μικρός θάνατος ή το αισθάνεται σε στιγμές μεγάλης χορογραφικής έντασης;

Η αίσθηση του «μικρού θανάτου» ή της «μικρής αποσύνθεσης» είναι κάτι που μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια των πιο έντονων στιγμών της παράστασης, όχι απαραίτητα μόνο στο τέλος. Σε κάθε στιγμή υπέρβασης του σώματος, όταν αυτό φτάνει στα όριά του και παραδίδεται στην ένταση της κίνησης, το σώμα βιώνει αυτή την αίσθηση. Όμως, όταν ολοκληρώνεται η περφόρμανς, τι ακριβώς συμβαίνει, είναι κάτι που παραμένει ανοιχτό και το αφήνω στην εμπειρία του θεατή.

Το έργο θέλει να δώσει στους θεατές τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας χορευτής όταν δουλεύει σκληρά για πολλά project. Μίλησέ μας λίγο για την εμπειρία σου πάνω σε αυτό. Πόσο δύσκολη είναι η ζωή και η καριέρα ενός χορευτή;

Η ζωή και η καριέρα ενός χορευτή είναι γεμάτη σκληρή δουλειά και συνεχείς αναμετρήσεις με το σώμα. Η φυσική προσπάθεια που απαιτείται για να ανταποκριθείς στις απαιτήσεις των project, των προβών και των παραστάσεων είναι τεράστια. Οι χορευτές δουλεύουν πολλές ώρες, με αυστηρά χρονοδιαγράμματα και απαιτητικά έργα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε σωματική εξάντληση. Το σώμα φθείρεται με το χρόνο, με τους τραυματισμούς και την κούραση να είναι συχνές συνέπειες της έντονης προπόνησης και της επαναλαμβανόμενης κίνησης.

Πόσο επίπονη σωματικά ή και ψυχικά μπορεί να είναι η ζωή και η καριέρα ενός χορευτή;

Η ζωή ενός χορευτή είναι εξαιρετικά επίπονη, τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. Από τη μία, το σώμα αντιμετωπίζει τα όρια της φυσικής του αντοχής, με τραυματισμούς, κόπωση και φθορά να είναι αναπόφευκτα. Από την άλλη, η ψυχική πίεση είναι εξίσου μεγάλη. Η ανάγκη για τελειότητα και η συνεχής αναμέτρηση με τις αδυναμίες του εαυτού μπορούν να προκαλέσουν συναισθηματική εξάντληση. Οι χορευτές βιώνουν συχνά αμφιβολίες για τις ικανότητές τους, την πίεση να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των άλλων ή του κοινού, και την προσωπική θυσία για την καλλιτεχνική επίτευξη.

Εξισορροπείται η δυσκολία με την ευχαρίστηση που παίρνει ο χορευτής από το χειροκρότημα ή από την ολοκλήρωση της παράστασης;

Η ευχαρίστηση από το χειροκρότημα και την ολοκλήρωση μιας παράστασης είναι σημαντική, αλλά δεν εξισορροπεί πάντα πλήρως τις δυσκολίες που συνοδεύουν την καριέρα ενός χορευτή. Η αίσθηση της προσωπικής ικανοποίησης ή της αποδοχής από το κοινό μπορεί να προσφέρει στιγμές χαράς και αναγνώρισης, αλλά η εξάντληση που προκαλούν οι συνεχείς πρόβες, η πίεση και οι σωματικοί πόνοι παραμένει. Είναι μια συνεχής σύγκρουση μεταξύ της ευχαρίστησης που προκύπτει από την καλλιτεχνική επιτυχία και των θυσιασμένων στιγμών σωματικής και ψυχικής κόπωσης. Αυτή η αντιφατική εμπειρία είναι κάτι που το έργο «La petite mort» προσπαθεί να αποτυπώσει: την υπέρβαση των ορίων του σώματος και την αίσθηση της ολοκλήρωσης που, τελικά, συνδέεται με την υπέρβαση και την αποδοχή του «μικρού θανάτου».

Πότε ξεκίνησες εσύ να χορεύεις;

Ξεκίνησα να χορεύω στα 22 μου, μια ηλικία που ίσως θεωρείται αργά για την επαγγελματική χορευτική καριέρα. Ωστόσο, ο χορός με γοήτευσε από την αρχή, και η αγάπη για την κίνηση και την έκφραση με οδήγησε σε έναν δρόμο που δεν είχα φανταστεί. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει «καθυστέρηση» στο χορό — είναι θέμα αφοσίωσης, πάθους και προσωπικής εξερεύνησης.

Μέχρι ποια ηλικία μπορεί κάποιος να χορεύει;

Δεν υπάρχει αυστηρό όριο ηλικίας για το χορό. Οι χορευτές μπορούν να χορεύουν όσο το σώμα τους τους επιτρέπει, και ο χορός μπορεί να προσαρμοστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Σίγουρα, για να ακολουθήσει κανείς μια επαγγελματική καριέρα, η αρχή συνήθως γίνεται νωρίτερα, αλλά η ενασχόληση με το χορό είναι κάτι που μπορεί να διαρκέσει για μια ζωή, με τις κατάλληλες προσαρμογές. Αντί να είναι μια εφήμερη ικανότητα, ο χορός είναι μια διαρκής διαδικασία εξέλιξης και μάθησης που μπορεί να συνεχίζεται ανεξαρτήτως ηλικίας.

Τι σημαίνει ένας τραυματισμός στην καριέρα ενός χορευτή;

Ένας τραυματισμός στην καριέρα ενός χορευτή είναι κάτι περισσότερο από έναν φυσικό περιορισμό. Είναι συνήθως μια βαθιά ψυχική και συναισθηματική δοκιμασία, καθώς ο χορευτής καλείται να αναθεωρήσει τις δυνατότητές του και να συμβιβαστεί με τη φθορά του σώματος του. Οι τραυματισμοί μπορούν να φέρουν αμφιβολίες για το μέλλον, αίσθηση απώλειας ελέγχου και φόβο για την επαγγελματική του πορεία. Ο χορός απαιτεί απόλυτη αφοσίωση και σωματική ολοκλήρωση, και η αδυναμία να ανταποκριθεί το σώμα στις απαιτήσεις μπορεί να είναι συντριπτική. Ωστόσο, ένας τραυματισμός μπορεί επίσης να φέρει νέα κατανόηση για το σώμα, προσφέροντας ευκαιρίες για αποκατάσταση και ακόμη και για δημιουργία νέων καλλιτεχνικών προσεγγίσεων.

Είσαι περφόρμερ, χορογράφος και καθηγητής: με ποια σειρά προτεραιότητας; Ποιο υπερέχει στη ζωή σου;

Η σειρά προτεραιότητας στην καριέρα μου δεν είναι πάντα σταθερή, γιατί κάθε ρόλος απαιτεί διαφορετική προσέγγιση και ενέργεια σε διάφορες περιόδους της ζωής μου. Ωστόσο, αν πρέπει να τα βάλω σε μια σειρά, θα έλεγα ότι πρώτα είμαι περφόμερ, γιατί ο χορός για μένα είναι η πιο αυθεντική μορφή έκφρασης. Η σκηνή είναι το μέρος όπου νιώθω πλήρης και συνδεδεμένος με το σώμα και την τέχνη μου. Ωστόσο, ο ρόλος του χορογράφου είναι εξίσου σημαντικός για μένα, καθώς μου δίνει τη δυνατότητα να δημιουργώ και να μοιράζομαι την καλλιτεχνική μου όραση με άλλους.

Η διδασκαλία έρχεται ως τρίτη προτεραιότητα, αλλά στην πραγματικότητα, για τα δεδομένα της Ελλάδας, η διδασκαλία είναι επίσης μια αναγκαία επαγγελματική επιλογή για οικονομικούς λόγους. Αν και η διδασκαλία είναι μια βαθιά ικανοποιητική διαδικασία, καθώς μου επιτρέπει να μεταδώσω τη γνώση και την εμπειρία μου στους άλλους, συχνά είναι αυτή που εξασφαλίζει τη συντήρηση της επαγγελματικής μου πορείας. Παρόλο που η διδασκαλία μπορεί να έχει περισσότερο πρακτική διάσταση, παραμένει καθοριστική για την περαιτέρω εξέλιξη της τέχνης του χορού και για τη δημιουργία νέων γενιών καλλιτεχνών.

Παρά το γεγονός ότι η διδασκαλία είναι αναγκαία και σημαντική, για μένα η χορευτική πράξη και η δημιουργία παραμένουν τα πιο προσωπικά και κεντρικά σημεία της καλλιτεχνικής μου διαδρομής.

Έχεις σπουδάσει και Μαθηματικά. Πώς προέκυψε αυτό; Έχει παίξει κάποιο ρόλο στη ζωή σου και στην εξέλιξή σου;

Τα Μαθηματικά σπούδασα πριν ανακαλύψω τον χορό. Από μικρός, είχα μια έντονη έλξη για τις λογικές δομές και τη μαθηματική σκέψη, κάτι που με ώθησε να ακολουθήσω αυτόν τον δρόμο στην αρχή. Παρόλο που δεν ήξερα τότε πώς θα επηρέαζε την υπόλοιπη ζωή μου, τα Μαθηματικά με δίδαξαν την πειθαρχία, τη συνθετική σκέψη και την προσοχή στη λεπτομέρεια. Αυτές οι δεξιότητες αποδείχθηκαν πολύ χρήσιμες όταν ξεκίνησα να χορεύω και να δημιουργώ χορογραφίες, καθώς μου επέτρεψαν να δω τις κινήσεις του σώματος με μια πιο δομημένη και αναλυτική ματιά. Έτσι, τα Μαθηματικά επηρέασαν την καλλιτεχνική μου εξέλιξη με έναν πιο αφηρημένο τρόπο, βοηθώντας με να προσεγγίσω τον χορό και τη χορογραφία με μια «γεωμετρική» σκέψη.

Είσαι χορογράφος και καθηγητής σε Ελλάδα και εξωτερικό. Μίλησέ μας λίγο για το πώς μοιράζεις τη ζωή σου και τον χρόνο σου; Ποια είναι η βάση σου; Το Βερολίνο ή η Αθήνα;

Η βάση μου είναι η Αθήνα, και αν περνούσε από το χέρι μου, θα ήθελα να είναι κυρίως αυτή. Ωστόσο, το Βερολίνο μου προσφέρει περισσότερες καλλιτεχνικές επιλογές και ευκαιρίες συνεργασίας με διεθνείς καλλιτέχνες και ομάδες, κάτι που ενισχύει τη δημιουργικότητά μου. Οι συνθήκες εκεί μου επιτρέπουν να εξελίσσεσαι παρέχει τις δυνατότητες για μεγαλύτερη καλλιτεχνική αναγνώριση και διεθνείς συνεργασίες. Παρά τις επαγγελματικές υποχρεώσεις στο εξωτερικό, η Αθήνα παραμένει το σπίτι μου και το κέντρο της ζωής μου. Το εξωτερικό για μένα είναι ένας τρόπος να παίρνω απόσταση από τα αυτά που συμβαίνουν και να βλέπω τη δουλειά μου με άλλη οπτική.

Έχεις συνεργαστεί με μεγάλα ιδρύματα σε Ελλάδα και εξωτερικό και με μεγάλους χορογράφους. Ποια-ες είναι οι συνεργασίες που έχεις ξεχωρίσει μέχρι τώρα, που σου έδωσαν πράγματα για να συνεχίσεις και να εξελίσσεσαι;

Εστιάζω κυρίως στους δασκάλους, καθώς αυτοί υπήρξαν οι πιο σημαντικοί παράγοντες στην καλλιτεχνική μου εξέλιξη. Δεν ξεχωρίζω κάποια συνεργασία, καθώς θεωρώ ότι κάθε εμπειρία, είτε μικρή είτε μεγάλη, μου έχει προσφέρει πολύτιμα μαθήματα και εργαλεία για να συνεχίσω και να εξελιχθώ. Κάθε συνεργασία και κάθε συνάντηση με άλλους καλλιτέχνες, χορογράφους και δασκάλους προσέθεσε κάτι μοναδικό στην κατανόηση του χορού και της τέχνης για μένα. Για μένα, είναι η διαδικασία και η συνεχής μάθηση που με ωθούν να προχωράω και να αναπτύσσομαι, παρά κάποια συγκεκριμένη συνεργασία.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σου;

Τα επόμενα σχέδιά μου περιλαμβάνουν απόσταση και ξεκούραση. Μετά από μια έντονη περίοδο δουλειάς, χρειάζομαι χρόνο για να επαναφορτίσω τις μπαταρίες μου, να σκεφτώ και να ανασυνταχθώ. Πιστεύω πως η ξεκούραση είναι εξίσου σημαντική με την εργασία, καθώς μου επιτρέπει να ανανεωθώ και να επιστρέψω με νέες ιδέες και ενέργεια για τα επόμενα βήματά μου.