Φεστιβάλ Αθηνών: Ερμίρα Γκόρο, Έφη Θεοδώρου, Ιωάννα Πορτόλου, Ελεάνα Τσίχλη, Πατρίσια Απέργη, Γιούλα Μπούνταλη και Γιώτα Αργυροπούλου μιλούν για τα έργα τους
Πολλές καταξιωμένες και νέες γυναίκες δημιουργοί πρωταγωνιστούν μέσω των έργων που παρουσιάζουν στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Μιλήσαμε με 7 από αυτές για τα έργα τους, την έμπνευση πίσω από τη σύλληψη της δημιουργίας τους, πώς εκφράζονται μέσα από την τέχνη.
Ερμίρα Γκόρο, χορογράφος
Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να οδηγήσει στην επινόηση «νέων» τελετών, αναγκαίων για την επιβίωσή μας; Αυτό είναι ένα ερώτημα στο οποίο επιδιώκει να δώσει απάντηση μέσα από το «THIRST», ένα έργο για έξι χορευτές που ανεβάζει στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου η Εμίρα Γκόρο, με μια παράσταση-εμπειρία της παλιάς γνώριμης χορογράφου του Φεστιβάλ. «Ξεκίνησε με την έρευνα γύρω από τις αρχετυπικές εικόνες του σώματος σε διάφορα δρώμενα και τελετουργικά. Ωστόσο, υπήρξε εξαρχής καθαρή πρόθεση στο ότι δεν πάμε να μιμηθούμε ούτε να ανακαλέσουμε μια τέτοια σωματική εμπειρία.Παίξαμε περισσότερο με την ιδέα του ‘άδειου κελύφους’, δηλαδή κάτι που μοιάζει, αλλά το περιεχόμενο του οποίου δεν είναι πλέον γνωστό. Έτσι η αναζήτησή μας στράφηκε περισσότερο σε κάτι που φαίνεται γνώριμο αλλά ταυτόχρονα δεν ανακαλεί τη σωματική κατάσταση της μέθεξης ή της έκστασης».
Για την Ερμίρα Γκόρο, το αρχικό έναυσμα για την έρευνα δεν είναι πάντα αυτό που καθοδηγεί και στην πορεία. Για αυτό, άλλοτε διευρύνεται το πεδίο και άλλοτε στενεύει ανάλογα με αυτό που προτείνουν και οι συνεργάτες της. «Πηγή έμπνευσης είναι μια λεπτομέρεια με την οποία, αν δεν πειραματιστείς, πρακτικά δεν μπορείς να ξέρεις εκ των προτέρων αν επενδύεις σε ένα κατασκεύασμα του μυαλού ή αν δημιουργείς μια συνθήκη συνύπαρξης που αφορά όλη την ομάδα». Η καταξιωμένη χορογράφος εξηγεί πως μέσα από την τέχνη που εκπροσωπεί όχι μόνο εκφράζεται, αλλά και συνεργάζεται, αναζητώντας μια «κοινή αίσθηση» με τους συνεργάτες της, τόσο για την ίδια τη φύση της δουλειάς όσο και για το κομμάτι της προσωπικής έκφρασης του καθενός/καθεμιάς.. «Υπάρχουν συναισθήματα στη διάρκεια της διαδικασίας τα οποία ενδεχομένως δεν περιγράφουν ή δεν σχετίζονται με τα συναισθήματα που μπορεί να παράξει το έργο. Αν μου επιτρέπετε, θα βάλω ένα ερωτηματικό γιατί μια γυναίκα δημιουργός πρέπει να μιλήσει για τα συναισθήματά της ενώ επιθυμεί να μιλήσει για τη δουλειά της. Η τέχνη μας, επειδή έχει να κάνει με το σώμα και τις εμπειρίες που κουβαλά/μεταδίδει, μας καλλιεργεί την ευφυΐα σε σχέση με τον τρόπο παρατήρησής του, στη δουλειά, στη ζωή, στην εκπαίδευση. Αυτό είναι ένα κεφάλαιο ανοιχτό στη ζωή κάθε δημιουργού».
Εμπνευσμένο από τον «Αίαντα» του Σοφοκλή, το έργο της Κάλλιας Παπαδάκη «Ρίζες από βαμβάκι», που σκηνοθετεί η Έφη Θεοδώρου, τοποθετεί τη δράση το καλοκαίρι του 1978, σ’ ένα χωριό του Έβρου. Ο κεντρικός ήρωας επιστρέφει μετά από μακρόχρονη απουσία στη γενέτειρά του, για να αναλάβει τα στρέμματα γης που του αναλογούν. Ωστόσο, του γνωστοποιείται ότι μοναδικός κληρονόμος έχει οριστεί ο μικρός του αδελφός. Εκτός ελέγχου, ο Αίαντας βάζει φωτιά για να κάψει το πατρικό του και όλους τους δικούς του, όμως ο άνεμος αλλάζει ρότα. Δεν του μένει τίποτα άλλο από την αυτοχειρία. Η οικογενειακή διαμάχη ολοκληρώνεται με μια διαφωνία γύρω από την ταφή του σώματός του.
Στο έργο είναι διάχυτα τα στοιχεία που εντοπίζονται και στο έργο του Σοφοκλή -ανήκει άλλωστε και στην κατηγορία contemporary ancients -, η κατάφωρη αδικία σε βάρος του ήρωα, η βιαιότητα της ιδιοσυγκρασίας του που τον οδηγεί μέχρι και την αυτοχειρία καθώς και η έσχατη τιμωρία που επικρέμαται πάνω από το νεκρό σώμα, να μείνει άταφο. Το έργο φαίνεται να υπηρετεί το ρεαλισμό: λιτή γλώσσα και γραμμική πλοκή. «Όμως αυτός ο ρεαλισμός απογειώνεται μέσα από πολύ δυνατές ποιητικές εικόνες και μονολόγους, που δίνουν τη δυνατότητα να χτιστούν παράλληλες δράσεις, παράλληλοι χρόνοι κι έτσι να αποδοθούν τα διαφορετικά επίπεδα της αφήγησης και να αναδειχθούν οι πολλαπλές θεματικές του. Η αγία ελληνική οικογένεια μέσα στην παθογένειά της αλλά και οι σκληροί νόμοι της ζωής στην επαρχία, γίνονται αφορμή για τα τεθούν σημαντικά θέματα, με φόντο την μετεμφυλιοπολεμική Ελλάδα: το αίτημα της ελευθερίας και η κατάκτησή της χάρη στην αυτοθυσία του ήρωα, η αναγνώριση της διαφορετικότητας και πάνω απ’ όλα το έλλειμμα της αγάπης, θέματα διαχρονικά και οικουμενικά, συνθέτουν αυτή τη σύγχρονη τραγωδία. Η σκηνοθεσία έρχεται να φωτίσει τις πτυχές αυτού του έργου που συνομιλεί με το σήμερα, με όρους ποίησης», σχολιάζει η σκηνοθέτρια.
Η γνωριμία με το πρωτότυπο έργο της Κάλλιας Παπαδάκη και η προετοιμασία υπήρξε μια γόνιμη διαδικασία για την Έφη Θεοδώρου. «Παλιοί και νέοι συνεργάτες βρισκόμαστε σε δημιουργικό πυρετό, μπροστά σε μια νέα δραματουργία, υπό τη σκέπη του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. «Αδημονώ να ξαναβρεθώ στο Αρχαίο Θέατρο της Μικρής Επιδαύρου, τρία χρόνια μετά τη “Φαίδρα”». Τη ρωτώ πώς εκφράζεται μέσα από την τέχνη που εκπροσωπεί και απαντά απλά, λιτά και περιεκτικά. «Με λογισμό και μ’ όνειρο, όπως προτάσσει ο ποιητής».
Ρίζες από βαμβάκι, Έφη Θεοδώρου, 15-16/7, Μικρό Θέατρο Επιδαύρου
Πώς η ανθρώπινη φύση είναι ικανή για το ύψιστο, το υπέρτατο και το απόλυτο ενώ την ίδια ώρα ευθύνεται για την καταστροφή των πάντων; Το κρίσιμο όριο ανάμεσα στο «καλύτερο» και στο «χειρότερο» εξερευνά η Ιωάννα Πορτόλου με την ομάδα χορού Griffόn, με το «Amazing», ένα χορογραφικό ντοκιμαντέρ, που μετά από ένα διάστημα συλλογικής δραματουργικής έρευνας αναζητείται η μαγεία της σωματικής και ψυχικής υπέρβασης του ανθρώπου. «Θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε και ως ένα ντοκιμαντέρ για το ανθρώπινο είδος, σαν να κοιτάμε με θαυμασμό τα καλύτερα και τα χειρότερα επιτεύγματά του. Χωρίς κριτική, χωρίς να βγάζουμε τον εαυτό μας απέξω. Είναι ένα μεγάλο “εμείς”. Υπάρχει η ανάληψη της ευθύνης για τις βιαιότητες και τις καταστροφές που έχει προκαλέσει το είδος μας. Ωστόσο, όλα αυτά αποτυπώνονται κατά τη διάρκεια ενός ξέφρενου πάρτι στο οποίο γιορτάζεται το μεγαλείο του ανθρώπου και η συνέχεια της ύπαρξής του».
Σε μια χορογραφία όπου παρομοιάζεται σαν μια τελετή αποθέωσης του σώματος, η αντίθεση εκφράζεται με τα κουστούμια και το σκηνικό που θα αποτυπώνουν μια αίσθηση εγκατάλειψης. «Μιλώντας για αυτό το έργο, συνειδητοποιώ τη βαρύτητά του και την επιρροή του σε εμάς που είμαστε συντελεστές. Όλη η συνθήκη που βιώνουμε τα τελευταία δύο χρόνια λόγω της πανδημίας, δεν μας έχει αφήσει χαλαρούς. Υπάρχει μια συσσωρευμένη πίεση που ξεσπάει. Αυτό επηρεάζει και τη δουλειά που κάνω, γιατί δεν είναι εγκεφαλική, εκφράζει κατά κύριο λόγο συναισθήματα. Δεν αποφασίζω ότι θα δουλέψω πάνω σε ευθείες και καμπύλες γραμμές. Λειτουργούμε περισσότερο σαν ομάδα, που ο καθένας φέρνει τη την αλήθεια που εκπροσωπεί εκείνη την περίοδο. Το τελικό αποτέλεσμα είναι μια μίξη από αυτό που βιώνει η ομάδα».
Ένα σύμπαν βίας και τρομοκρατίας όπου κυριαρχεί η δυστοπία των μηχανών, η φαντασίωση του εύκολου πλούτου και το φλερτ με την παρανομία και το έγκλημα. «Οι 7 τρελοί» φωτογραφίζουν τον άνθρωπο των αχανών μεγαλουπόλεων, αναλώσιμο εξάρτημα σε αυτοματοποιημένες γραμμές παραγωγής, που συντρίβεται σ’ ένα εμπρηστικό μίγμα πλήξης και απόγνωσης, με την Ελεάνα Τσίχλη να καθοδηγεί τους ηθοποιούς να δημιουργήσουν επί σκηνής μια κοινότητα που αποκαλύπτει μια εξαιρετικά επίκαιρη ιστορία, βασιζόμενη στο ομώνυμο έργο του αργεντινού Ρομπέρτο Άρλτ. «Από την πρώτη στιγμή ένιωσα ότι είναι ένα έργο που απευθύνεται στη χώρα μας και συγκεκριμένα στη γενιά μου. Συστήνει τον άνθρωπο του σήμερα, έναν άνθρωπο ο οποίος ζει μια ζωή μέσα στην αγωνία, στο άγχος, που οι ευκαιρίες για μια ανέλιξη οικονομική και κοινωνική και μια καλύτερη ζωή μειώνονται και προσπαθεί να βρει έναν άλλο τρόπο για να επιβιώσει».
Η σκηνοθέτρια αναφέρει πως ήταν προσωπική της ανάγκη να επιστρέψει σε ένα λογοτεχνικό κείμενο και οι 7 τρελοί ήταν το έργο που έψαχνε, καθώς πρόκειται για ένα κείμενο που έχει κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η βασική μας δουλειά είναι να λέμε ιστορίες. Ιστορίες που τις θεωρούμε χρήσιμες, που τις θεωρούμε επουλωτικές για την εποχή και οφείλουμε να βρίσκουμε τον καλύτερο δυνατό τρόπο να τις φέρουμε επί σκηνής. Η κάθε παράσταση που δημιουργούμε είναι ένας τρόπος να επικοινωνήσουμε με το κοινό και να ανοίξουμε έναν δημόσιο διάλογο. Η κοινή ανάσα στα πράγματα, ο τρόπος που κάποιο σύνολο παρακολουθεί μια ιστορία είναι μια κοινωνική σφυγμομέτρηση για το πού βρισκόμαστε και ποια στάση κρατάμε απέναντι στα ζητήματα. Το συγκεκριμένο έργο δημιουργεί μια πολύ έντονη αγωνία και προσμονή για το ποιο θα είναι τελικά το κοινωνικό πρόσημο που θα δημιουργήσει η αναπαράστασή του».
Οι 7 τρελοί, Ελεάνα Τσίχλη, 24-26/6, Χώρος Ε, Πειραιώς 260
Πατρίσια Απέργη, χορογράφος
Σε μια απρόσμενη χώρα, που ξαναφαντάζεται τις συντριβές και τις ήττες μας σαν θριάμβους θα μας ταξιδέψει με το «Newtopia» η Πατρίσια Απέργη και η αυστριακή ομάδα BODHI PROJECT. Σε μια ουτοπία που κυριαρχεί η δικαιοσύνη, η ισορροπία και η ομορφιά. Πρόκειται για έναν κόσμο που, όπως περιγράφει και η διακεκριμένη χορογράφος, «η δύναμη και η ομορφιά βρίσκονται στην πτώση. Τα σώματα είναι ηττημένα, προσπαθούν να προκαλέσουν τον θαυμασμό και το γέλιο. Προσπαθούν να δείξουν πώς μπορούμε να αντέξουμε την αποτυχία, πώς μπορούμε να βρούμε ανθρώπους που έχουν τα κότσια και την τόλμη να πέσουν και να ξανασηκωθούν, και μέσα από αυτή τη διαδικασία να στραφούμε σε κάτι πιο εξωστρεφές, σε κάτι που δεν χρειάζεται να ντρεπόμαστε, γιατί ακόμα και όταν πέφτουμε, είναι ηρωικό να μπορούμε να σηκωνόμαστε και να προχωράμε. Είναι ηρωικό να τις αγαπάμε τις πτώσεις μας».
Η ομάδα BODHI PROJECT θεωρείται από τις κορυφαίες στην Ευρώπη για νέους επαγγελματίες χορευτές και εστιάζει στην πρωτοπορία και στις νέες χορογραφικές «φωνές». Το έργο ήδη έχει κάνει περιοδεία στο Σάλτσμπουργκ και θα φιλοξενηθεί στο Φεστιβάλ Αθηνών, με την Πατρίσια Απέργη να εκφράζει τον ενθουσιασμό της που θα μπορέσει να μοιραστεί αυτό το έργο και με το κοινό της Αθήνας. «Το να ασχολείται κάποιος με τον σύγχρονο χορό στην Ελλάδα, μπορεί να φαντάζει και ουτοπικό (γέλια). Για μένα είναι μια πολύ ουσιαστική ανάγκη να επικοινωνήσω όλα όσα με απασχολούν, να αναφερθώ σε αυτά που βιώνουμε ως κοινωνία και ο μόνος τρόπος που έχω βρει μέσα από τα χρόνια είναι μέσα από το σώμα. Είναι πολύ σημαντικό να μπορώ να εκφράζω μέσα από το σώμα μου και τα σώματα που συνεργάζομαι την αλήθεια που μπορούμε να ανακαλύψουμε και να αποκαλύψουμε σε σχέση με αυτά που βιώνουμε».
Μια ιστορία γυναικών που γεννήθηκαν αμέσως μετά τον πόλεμο σε μια κλειστή επαρχιακή κοινωνία και οραματίστηκαν, πίστεψαν και πάλεψαν για έναν ρόλο ισότιμο με τους άντρες. Η Γιούλα Μπούνταλη μας μεταφέρει στον τόπο καταγωγής της, το Μεσολόγγι, τέλη δεκαετίας του ‘50 αρχές του ‘60, με την Άνοιξη, μια πρωτότυπη παράσταση, βασισμένη σε μια αληθινή (κι αληθινά ελληνική) ιστορία, που εξερευνά τον διαχωρισμό των έμφυλων ταυτοτήτων και των στερεοτύπων για τις κλίσεις, που υφίστανται ακόμα και σήμερα. «Ουσιαστικά ακολουθεί μια παρέα τελειόφοιτων κοριτσιών που είχαν κλίση στις θετικές επιστήμες. Αυτό που διαπίστωσα καθώς μελετούσα τα αρχεία της εποχής είναι πως υπήρχε μια νοοτροπία ότι εκ γενετής τα κορίτσια δεν έχουν κλίση στις επιστήμες της φυσικής και των μαθηματικών. Γενικότερα, ο διαχωρισμός των φύλων και ο τρόπος που εκπαίδευαν τα παιδιά της εποχής είχε τρομερό ενδιαφέρον. Οπότε από αυτή την άποψη έχει κάτι το πάρα πολύ δελεαστικό αυτή η ιστορία γιατί περιγράφει το πώς σπας το καλούπι μέσα στο οποίο θέλουν να σε βάλουν».
Τα κουστούμια και τα σκηνικά θα μεταφέρουν το κοινό στην εποχή, ωστόσο η γλώσσα και η σκηνοθετική ματιά της Γιούλας Μπούνταλη επιδιώκουν να προσδώσουν ένα σύγχρονο χαρακτήρα, με τις σκηνές που «μπλέκονται» μεταξύ τους και τη φαντασία να είναι διάχυτη επί σκηνής. «Η έκφρασή μου αποτυπώνεται μέσα από το θέατρο και την αναπαράσταση. Είναι κάτι που ήρθε από πολύ μικρή ηλικία, υπήρξε κάτι φυσιολογικό για μένα. Είναι ο δικός μου ο καθρέφτης».
Από τον «Δεκέμβρη του 2008», τις οικολογικές πορείες και το Black lives matter δεκατέσσερις έφηβοι καταλαμβάνουν τη σκηνή και μας οδηγούν στο μέλλον, μέσα από νέα μοτίβα συμμετοχής και πολιτικοποιήσης. Η Γιώτα Αργυροπούλου μαζί με τους επαγγελματίες ηθοποιούς της θεατρικής ομάδας blindspot και τους εφήβους θέλουν να προκαλέσουν «σεισμό» στη σκηνή της Πειραιώς. «Με ενδιαφέρουν πολύ η εφηβεία και η νεότητα, η εποχή εκείνη που η περισσότεροι από μας επιθυμούμε διακαώς να ξαναφανταστούμε τον κόσμο γύρω μας με ορμή και τόλμη. Η ενέργεια των νέων, ο θυμός τους αλλά και η ευθραστότητα τους, είναι πηγές που θέλω να (ξανα)επισκεφτώ και να εξερευνήσω καλλιτεχνικά. Έχοντας στο μυαλό μου τις δικές μου εμπειρίες ως έφηβη και τον τρόπο που σκεφτόμουν τότε, θέλησα να έρθω σε επαφή δημιουργικά με αυτά τα νέα παιδιά του Youthquake, ώστε να μοιραστούμε σκέψεις, εμπειρίες και συναισθήματα, ως άνθρωποι και πολίτες διαφορετικών γενεών, μέσα από τη γλώσσα της τέχνης. Παρατηρώ ανά τον κόσμο, την ανάγκη της νέας γενιάς να εκφράσουν με διάφορα μέσα τις διαφωνίες τους για το σημερινό κόσμο και τον τρόπο με τον οποίο τον έχουν χειριστεί οι μεγάλοι ως σήμερα. Να υψώσουν την φωνή τους και να διαμαρτυρηθούν».
Στο Youthquake, όλα αυτά εκφράζονται μέσα από την αφήγηση προσωπικών εμπείρων, τη σκηνική δράση (θεατρική και performative), τον σύγχρονο χορό, τη μουσική, τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα και την εκφραστικότητα των νέων που συμμετέχουν. «Η δράση και ο ακτιβισμός των νέων αυτής της γενιάς ανά τον κόσμο είναι για μένα μία αφετηρία που με εμπνέει και με ενώνει μαζί τους –όπως επίσης, η τρέλα και η ανωριμότητα τους (γέλια). Νιώθω πολύ κοντά με τα παιδιά που δουλεύουμε μαζί, μιλήσαμε πολύ γρήγορα και αβίαστα τον ίδιο κώδικα και αγαπάμε όλες/όλοι εξίσου πολύ το θέατρο και τις δράσεις (καλλιτεχνικές και κοινωνικές). Ωστόσο ναι, είναι ένα δύσκολο εγχείρημα. Για να συνεργαστώ μαζί τους βγαίνω πολύ συχνά έξω από τις συνήθειες μου ως επαγγελματίας του θεάτρου στην πρόβα. Είμαστε μία μεγάλη ομάδα και υπάρχουν στιγμές που αντιμετωπίζω θυμούς, εκρήξεις, πολλή αγάπη, πολλή ορμή και όρεξη, προσδοκίες, ομορφιά και μοίρασμα. Τα τελευταία χρόνια με ενδιαφέρει πολύ να ανακαλύψω πώς η θεατρική έκφραση και το σώμα ενός performer μπορεί να μιλήσει για τα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα που μας αφορούν πλέον επιτακτικά, διατηρώντας δημιουργικά όλη το χιούμορ και την ομορφιά της τέχνης. Όπως βλέπετε, ίσως το Youthquake να είναι και για μένα η καλλιτεχνική μου ενηλικίωση (γέλια)».
17°
© Άγγελος Μπαράι
© Πηνελόπη Γερασίμου
© Εβίτα Σκουρλέτη
© Αναστασία Γιαννάκη
© Αναστασία Γιαννάκη
© Bernhard Mueller
© Riccardo Ghilardi
© Μυρτώ Τζίμα
© Πηνελόπη Γερασίμου
