Ο Σωτήρης Φέλιος δίνει τόπο στα νιάτα

Tα εγκαίνια μιας έκθεσης είναι συνδεδεμένα εξ ορισμού με ένα αίσθημα γιορταστικό. Είναι η στιγμή που ο καλλιτέχνης φέρνει στο φως μύχιες σκέψεις και τον κάματο συνήθως κάποιων χρόνων δουλειάς. Είναι και μια καλή ευκαιρία για το κοινό ν’ αναζητήσει στην τέχνη τη μέθεξη, τη συγκίνηση, τον προβληματισμό και την επαφή με τον δημιουργό. Στην αυλαία έναρξης της έκθεσης με τίτλο «Apotropaion» στο χώρο 16 Φωκίωνος Νέγρη που έχει δημιουργήσει ο Σωτήρης Φέλιος, τη χαρά της επιστροφής στην εκθεσιακή «κανονικότητα» ήρθε να ενισχύσει η ενέργεια και ο ενθουσιασμός που φέρνουν πέντε καλλιτέχνιδες  πριν τα πρώτα …άντα και ένας αντίστοιχου προφίλ περίγυρος επισκεπτών. Άλλωστε, η εν λόγω συνάντηση αποτελεί μια πρωτοβουλία της Συλλογής «για να δοθεί βήμα σε νέους δημιουργούς που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα, χωρίς περιορισμούς στα μέσα εικαστικής έκφρασής τους» όπως μας εξηγεί ο δραστήριος συλλέκτης και συνεχίζει: «Στην απαρχή της βρίσκεται  η υπόδειξη από τη Συλλογή του επιμελητή και αυτός με τη σειρά του προτείνει και υλοποιεί την έκθεση των εικαστικών εκφράσεων των δημιουργών που επιλέγει. Ήδη κάθε χρόνο στον χώρο φιλοξενείται έκθεση αποφοίτων της Σχολής Καλών Τεχνών. Κάποιες φορές έργα αυτών των πολύ νέων δημιουργών αποκτώνται από τη Συλλογή».

Εραστής της ζωγραφικής, ο Σωτήρης Φέλιος παραδέχεται ότι οι επιλογές του «γέρνουν μονόπαντα» προς τον καμβά. Δεν μπορείς να μην αναρωτηθείς, λοιπόν, τι σηματοδοτεί η έναρξη αυτού του εγχειρήματος με γλώσσα… γλυπτική. «Η εικαστική έκφραση είναι σαν τα κύματα της θάλασσας» μου λέει. «Η Συλλογή είναι βοτσαλάκια που μαζεύω. Πού και πού μαζεύω και κάποιες αχιβάδες. Είμαι ένας απ’ τους λίγους –τους περίεργους– που ο “μαγνήτης” της ζωγραφιάς του τελάρου, πάνω τους, ασκεί σαγήνη αδιάλειπτη. Με τη Συλλογή θέλω πίνακες για μένα. Ποιους πίνακες; Πίνακες που δημιουργήθηκαν εδώ, στην Ελλάδα, που με τον τρόπο τους “μιλούν” για το ασαφές σύμπαν που ζούμε σ’ αυτόν τον τόπο και που με την εικόνα τους δίνουν αναγνωριστικά σημάδια και για μένα. Δεν ξεχνώ τις “αχιβάδες”. Θα σε τραβήξουν απ’ το μανίκι για να δεις έναν Λάππα, έναν Καλλιμόπουλο, έναν “παλιό” Τάκη, έναν Λαλέ, έναν Λόλη, έναν Χανδρή, μια Λίτη, μια Νομίδου, μια Ισμήνη Κινγκ».

Η συνάντηση με αυτή την τελευταία γλύπτρια και κεραμίστρια, την οποία γνώρισε μετά από προτροπή της κόρης του Μυρσίνης, υπήρξε και η αφετηρία για να φτιαχτεί το σκηνικό της έκθεσης από την Ισμήνη Κινγκ ως επιμελήτρια, με τις Ιλεάνα Αρναούτου, Anna Gonzalez Noguchi, Ναταλία Μαντά, Αριάδνη Στροφύλλα και Δέσποινα Χαριτωνίδη να εκθέτουν κεραμικές δημιουργίες τους. 

Γλυπτά-φυλαχτά, αποτροπαϊκά στην έκθεση της Συλλογής Σωτήρη Φέλιου

Το «Apotropaion» αποτελεί πρόσκληση για μια αναφορά στο οικείο μας ακροκέραμο, ως βάση για την εξερεύνηση εννοιών γύρω από την προστασία. «Η έρευνα ξεκίνησε από μια συζήτηση σχετικά με τα κεραμικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν το αστικό περιβάλλον και τη σχέση που ενδεχομένως δημιουργήθηκε με αυτά κατά τις εκτενείς βόλτες της καραντίνας, ως νέα σημεία προς παρατήρηση, ως συνδετικοί κρίκοι με μια αλλοτινή Αθήνα, αλλά και ως παρατηρητές ή προστάτες που κοσμούν τα νεοκλασικά σπίτια του κέντρου», σημειώνει η επιμελήτρια. «Συνδέθηκα ιδιαίτερα με την ιστορία του ακροκέραμου, ανακαλύπτοντας την αρχική δομική του χρήση, άμεσα συνδεδεμένη με την προστασία της οικίας και των κατοίκων, αλλά και τη συμβολική του  “χρήση” ως χώρου για την απεικόνιση μορφών που πιστεύονταν ότι αποτρέπουν το κακό. Έτσι, ξετυλίχθηκαν σκέψεις γύρω από την προστασία, τη φροντίδα, την ίαση, την ανακούφιση που παρέχει η οικία, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που οι έννοιες αυτές είναι φορτισμένες». 

Το υλικό του πηλού βρέθηκε στο επίκεντρο γιατί συνδέεται με την πρακτική και τα έργα της που βρίσκονται στη Συλλογή Σωτήρη Φέλιου, αλλά και λόγω του αυξημένου ενδιαφέροντος που παρατηρεί για ενασχόληση με την κεραμική. «Νιώθω πως αυτή η δυναμική σχετίζεται με τη δημιουργία  χώρου και χρόνου για να χαμηλώσει κανείς τους ρυθμούς του, να δουλέψει με την αφή των χεριών και να εισάγει το στοιχείο του παιχνιδιού, το οποίο συχνά λείπει από τις ζωές μας. Είναι ένα υλικό, λοιπόν, που σχετίζεται άμεσα με την ενσώματη διαδικασία, την ίαση, και την ψυχική ηρεμία», διευκρινίζει. 

«Apotropaion»: Πέντε γυναικείες αφηγήσεις στον πηλό

Η πρόσκληση στις καλλιτέχνιδες έγινε με βάση στοιχεία της δουλειάς τους και των αισθήσεων που δημιουργούν στην Κινγκ, όπως η σύνδεση με τον οικιακό χώρο, η σχέση μεταξύ χρηστικότητας και διακόσμησης ή η ιδιοσυγκρασιακή, φανταστική χρηστικότητα, η σχέση με τον ενσώματο χώρο, με τη φροντίδα, την απομόνωση, το συμβολικό και τελετουργικό στοιχείο. «Η καθεμία διαχειρίζεται τον πηλό με πολύ διαφορετικό τρόπο, όμως αυτό που έχουν κοινό είναι μια προσέγγιση που βασίζεται στο σεβασμό και την ευαισθησία στη διαχείριση του υλικού. Σημαντικό, επίσης, ήταν να συνεργαστώ με γυναίκες. Το ακροκέραμο ιστορικά έχει υπάρξει σημείο απεικόνισης τερατωδών μορφών με έντονα θηλυκά στοιχεία, ως μέσα αποτροπής του κακού, αλλά αναπόφευκτα και ως μέσα αφήγησης αρχετύπων που σχετίζονται με το ρόλο των γυναικών στην κοινωνία. Μέσα από τα έργα της έκθεσης οι καλλιτέχνιδες αναδιατυπώνουν αρχετυπικές έννοιες, προσθέτοντας στην “μυθολογία” των καιρών μας».  

Της ζητώ να συστήσει τα έργα και τις δημιουργούς τους και με ενθουσιασμό μοιράζεται πτυχές της δουλειάς τους που τη γοήτευσαν. «Η Ιλεάνα Αρναούτου (γεν. 1994) εξερευνά τις ανθρώπινες οπές ως σημεία κινδύνου και τρωτότητας, απειλής αλλά και επιθυμίας. Στο έργο “Η Νύφη” δημιουργεί μία μεταλλική “σκαλωσιά”, που σχηματίζει το χώρο ενός υπερανθρώπου. Η κατασκευή είναι διαπερατή, αλλά “κρατά” κεραμικά φυλαχτά που θυμίζουν μυθικά όντα ή υβριδικές μορφές, σε θέσεις οι οποίες αφηγούνται την ανθρώπινη ανατομία αλλά δεν περιορίζονται σε αυτή.

Η Anna Gonzalez Noguchi (γεν. 1992), μέσα από το “One only one”, προσπαθεί να επανασυνδεθεί με τον Ιάπωνα παππού της αναδομώντας αναλογικές φωτογραφίες του λουλουδιού Βασίλισσα της Νύχτας, το οποίο εκείνος φωτογράφισε τη μοναδική νύχτα που άνθισε. Χαράσσει στην επιφάνεια του πηλού ένα πλέγμα από λουλούδια, αλυσίδες από αφηρημένη γραφή και σύμβολα σχετικά με την ανακούφιση και την ευημερία, μια διαδικασία που θυμίζει την αποκάλυψη ενός σκοτεινού αντικειμένου μέσα από το φως του φλας της κάμερας.

Μία τοτεμική φιγούρα, με φόρμα κοντινή στο ανθρώπινο σώμα είναι το “PHOENIX” της Ναταλίας Μαντά (γεν. 1994). Απαρτίζεται από ζωώδη και αποτροπαϊκά στοιχεία, τα οποία μπορούν να μεταφραστούν ως υπάρχοντα σύμβολα αλλά και τμήματα από προσωπικές αναμνήσεις.

Τα πλακίδια που παρουσιάζει η Αριάδνη Στροφύλλα (γεν. 1995) αποτελούν μια προσπάθεια να “επισκεφθεί” ξανά το, κατεδαφισμένο πλέον, σπίτι των παππούδων της, καθώς αποκωδικοποιεί τα μοτίβα του πατώματος. Παράλληλα, δημιουργεί διφορούμενα αντικείμενα με τίτλο “Μίτος” που θυμίζουν φωλιές πουλιών ή πλεγμένα φίδια, φέρνοντας στο νου τη μυθολογία του “oικουρού όφι” ως ιερού προστάτη αλλά και επικίνδυνου εισβολέα.

Τέλος, η Δέσποινα Χαριτωνίδη (γεν. 1991) στο “Unlikely places” κάνει αναφορά στο μοτίβο του άνθους του λωτού, που εμφανίζεται ευρέως στην αρχαία ελληνική και αιγυπτιακή αρχιτεκτονική, και στοχάζεται γύρω από την έννοια της οικίας υπό το πρίσμα μιας βιομηχανίας γύρω από την οικοδόμηση και τους τρόπους με τους οποίους αναδιατυπώνει φυσικά στοιχεία σε δομικά υλικά». 

Πολύπλευρη εξωστρέφεια και η ματιά του συλλέκτη

Η φετινή χρονιά, όμως, φέρνει κι άλλα νέα από το Ίδρυμα «Η άλλη Αρκαδία», στο οποίο ανήκει η Συλλογή Σωτήρη Φέλιου. Παράλληλα με την εκθεσιακή δραστηριότητα, όπως μας αποκαλύπτει ο συλλέκτης έχει δρομολογήσει την έναρξη προγραμμάτων φιλοξενίας (residencies) για μεταπτυχιακούς φοιτητές ευρωπαϊκών πανεπιστημίων με αντικείμενο τη σύγχρονη ελληνική εικαστική έκφραση. Από τις αρχές του 2021 τα έργα της συλλογής παρουσιάζονται και μέσω του Google Art Project. «Η διαδικτυακή παρουσίαση –ίσως– μπορεί να “συνδεθεί” σε κάποιο βαθμό με αλγόριθμους που προβάλλουν θέματα των έργων, τα οποία αυτοί γνωρίζουν πώς θα τραβήξουν την προσοχή των  “κυβερνοναυτών” και –δεν αποκλείεται–οι χρήστες του διαδικτύου να βλέπουν έναν κόσμο μέσα απ’ το “αφήγημα” που θα οργανώνει ο αλγόριθμος. Χρέος μας είναι να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά και να αναζητάμε άλλες, πέρα απ’ τον αλγόριθμο, οπτικές γωνίες. Αν αυτό το έχουμε προ οφθαλμών, τότε δημιουργούμε ο καθένας μας, ανάλογα με την οπτική γωνία που επιλέγουμε, τη δική μας συλλογή, μια συλλογή που κάθε φορά αλέθει τον τόπο μας και τον χρόνο μας και παράγει συναισθήματα». 

---

INFO:
«Apotropaion», 16 Φωκίωνος Νέγρη, Κυψέλη
Διάρκεια έκθεσης: μέχρι 11/9
Ωράριο λειτουργίας: Τετάρτη-Παρασκευή 16:00-20:00. Σάββατο 12:00-17:00 
Είσοδος ελεύθερη.
H ATHENS VOICE είναι χορηγός επικοινωνίας.

Η επιμελήτρια Ισμήνη Κινγκ ξεναγεί στην έκθεση «Apotropaion» αναγνώστες της Athens Voice στις 10/7, 24/7 και 4/9, στις 15:30. Όριο ανά ξενάγηση: 8 άτομα. Απαραίτητη η κράτηση θέσης στα info@felioscollection.gr και 2108824681.