Στάσεις λεωφορείου της πόλης όπως τις σχεδίασαν για το HOME γνωστά αρχιτεκτονικά γραφεία
Σε σχήμα αυγού ή πέργκολας, ολόγραμμα ή σαλονάκι για δύο, κάποιες με οικολογική ευαισθησία και άλλες με διάθεση ποιητική, στάσεις λεωφορείου της πόλης όπως τις σχεδίασαν για το HOME γνωστά αρχιτεκτονικά γραφεία. Tο άκουσμα και μόνο της λέξης «στάση λεωφορείου» φορτίζεται με συνειρμούς αναμονής, στιγμιαίας ανταλλαγής βλεμμάτων, νωχέλειας ή έντασης, μητροπολιτικής ταλαιπωρίας αλλά και διακωμώδησης. Μια τέτοια συλλογική αναπαράσταση είναι προφανώς ενδεικτική της ποιότητας του αστικού εξοπλισμού και εκείνου που οι ειδικοί του σχεδιασμού αποκαλούν “street furnishing” (δηλαδή οδική επίπλωση).
Μοιάζει παράδοξη η σύνδεση ενός αντικειμένου που διαθέτει αυξημένο δημόσιο χαρακτήρα μ’ έναν όρο που προέρχεται από το εσωτερικό του σπιτιού (furnishing, επίπλωση). Όπως κι αν έχει, ο σχεδιασμός των πινακίδων που καταχωρούνται οι πληροφορίες διέλευσης των λεωφορείων (στάσεις), καθώς και των μικρών στεγάστρων και των καθισμάτων αναμονής που τις συνοδεύουν, στη χώρα μας δεν αποτέλεσαν ποτέ υπολογίσιμο αντικείμενο σχεδιασμού αλλά εργολαβικής ανάθεσης των συγκοινωνιακών οργανισμών.
Διαφορετική είναι η περίπτωση των συμπαγών ημιυπαίθριων κτισμάτων-στάσεων, που ακόμη και σήμερα συναντάμε ξεχασμένες στις περιφερειακές οδούς της ελληνικής υπαίθρου. H γεωμετρική κανονικότητα, η εγκατάλειψη και η ηρεμία που διαθέτουν αυτές οι κτιστές στάσεις οφείλονται στην απλή στατική δομή τους, αλλά και σ’ εκείνη τη βραδεία διάσταση του χρόνου που τους προσδίδει μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα. Το 18ο αιώνα ένας καθολικός ιερέας, ο αβάς Laugier, έγραψε μια πραγματεία για την αρχιτεκτονική, όπου προσπάθησε να ανιχνεύσει το αρχέτυπο ενός παρόμοιου ανώνυμου και διάσπαρτου κλασικισμού ανατρέχοντας στην «πρωτόγονη καλύβα» και στην εξιδανικευμένη κατασκευή της από ευθύγραμμα κλαδιά δέντρων (τις παραλλαγές της αναγνωρίζουμε ακόμη στα λυόμενα υπαίθρια πωλητήρια αγροτικών προϊόντων στις εθνικές οδούς).
Mια τέτοια μακρινή και ρομαντική εικόνα αποτελεί τη συμβολική καταγωγή της ανώνυμης αρχιτεκτονικής πολλών εγκαταλελειμμένων επαρχιακών στάσεων υπεραστικών, ή τοπικών, λεωφορείων. Αντίθετα, οι μεταλλικές στάσεις των πόλεων δεν έχουν βρει ακόμη μια αντίστοιχη σχεδιαστική και κατασκευαστική γλώσσα, μολονότι αποτελούν συστατικό χαρακτηριστικό του αστικού εξοπλισμού που προσδίδει ταυτότητα στο δημόσιο χώρο και διευκολύνει τη μητροπολιτική καθημερινότητά μας.
Δεν χρειάζονται ιδιαίτερα επιχειρήματα προκειμένου να συνειδητοποιήσει κανείς ότι πρόκειται για ένα νευραλγικό πεδίο του αστικού εξοπλισμού που στη χώρα μας παραμένει προκλητικά υποβαθμισμένο, αποκαλύπτοντας την αντίληψη των δημόσιων θεσμών και των οργανισμών απέναντι στο δημόσιο χώρο. Xαρακτηριστικά αυτών των κατασκευών παραμένουν η κατασκευαστική προχειρότητα, η ακατάλληλη τοποθέτηση, η έλλειψη ηλεκτροφωτισμού, τα διαλυμένα στέγαστρα, οι αχρηστεμένες επιφάνειες ηλιοπροστασίας, η απουσία κάδων και οριοδεικτών, οι δυσκολίες πρόσβασης στο οδόστρωμα, η δυσανάγνωστη πληροφόρηση των δρομολογίων και οι γραφικές διακοσμήσεις.
Θα χρειαστεί να φτάσουμε στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και στην κρίση των CIAM (Διεθνή Συνέδρια Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής) για να αρχίσει η ίδια η αρχιτεκτονική να αναθεωρεί τις μηχανικές και γενικόλογες απόψεις της για τον εξοπλισμό της πόλης. Ένας διαυγής παρατηρητής των σύγχρονων αστικών φαινομένων, όπως ο Kevin Lynch, θα εστιάσει στη σημασία που έχει η ψυχολογία του μητροπολιτικού περιβάλλοντος. Εφεξής τα μοντέλα παρέμβασης και αστικού εξοπλισμού πολλαπλασιάζονται, εγκαταλείποντας την παθητική και μιμητική νοσταλγία του παρελθόντος.
Το μέγεθος της στάσης είναι τέτοιο που να καλύπτει τις ανάγκες κομβικών σταθμών στο κέντρο της πόλης και στο τέλος των διαδρομών. Είναι ενεγειακά αυτόνομη. Προσφέρει θέρμανση το χειμώνα, δροσισμό το καλοκαίρι, φωτισμό τη νύχτα και ανεμπόδιστη περιμετρική θέα. Σκοπός του σχεδιασμού είναι η δημιουργία μιας νησίδας προστασίας από τις καιρικές συνθήκες, που η λειτουργία της να μην επιβαρύνει οικονομικά ή ενεργειακά το κοινωνικό σύνολο.
Για την ενεργειακή τροφοδοσία χρησιμοποιούνται 336 φωτοβολταϊκά πανέλα τριγωνικού σχήματος, τα οποία καλύπτουν πλήρως το κέλυφος, σε σχήμα τρούλου, της οροφής της στάσης. Μέσα στο στέγαστρο βρίσκονται οι εγκαταστάσεις μετατροπής ενέργειας, κάτω από τις οποίες υπάρχει μια διαχωριστική επιφάνεια κατασκευασμένη από άκαμπτο ανοξείδωτο πλέγμα, για να προστατεύονται τα μηχανήματα και να εξασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία του αέρα και η διέλευση του φωτός (βραδινός φωτισμός).
Το σύνολο της κατασκευής είναι από χάλυβα και στηρίζεται κεντρικά σε κολόνα κυκλικής διατομής, μέσα από την οποία οδεύουν οι παροχές. Όλα τα στοιχεία της στάσης –κάθισμα, πίνακας ανάρτησης πληροφοριών– είναι κυλινδρικά, για να αποφεύγονται οι τραυματισμοί και να διευκολύνεται ο καθαρισμός της. Η ονομασία της στάσης, οι πληροφορίες, τα δρομολόγια, ο χάρτης τοποθετούνται σε προθήκη από γυαλί και μέταλλο, με πλαίσιο που στηρίζεται στην κεντρική κολόνα, όπως και το κάθισμα.
Το θέμα είναι να περάσει το λεωφορείο...
ΘΩΜΑΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ αρχιτέκτωνGreen Bang
Θέλουμε η μέρα μας να ξεκινά όμορφα. Δεν μας αρέσει να περιμένουμε το λεωφορείο κοιτάζοντας εξατμίσεις, αποφεύγοντας το βλέμμα των άλλων που περιμένουν μαζί αμήχανα. Οι νέες στάσεις ξεφυτρώνουν μέσα στην πόλη, δρόμο-δρόμο και γειτονιά-γειτονιά. Αποτελούν όχι επίπλωση αλλά δημόσιο χώρο. Ευκαιρία για ανάπαυλα, κουβέντα, διάβασμα, παιχνίδι, ξεκίνημα δημόσιας ζωής που συνεχίζει στο λεωφορείο. Οι στάσεις της Αθήνας το 2020 είναι χώροι της γειτονιάς και βιοκλιματικές μηχανές, βιολογικά συστήματα που συνυπάρχουν μαζί μας, βελτιώνοντας τις συνθήκες ζωής στην πόλη.
Aν αντικαθιστούσαμε όλες τις στάσεις λεωφορείων με Green Bang, η Αθήνα θα αποκτούσε άλλον έναν Εθνικό Κήπο διεσπαρμένο μέσα στην πόλη και κάθε γειτονιά χώρους για μια καθημερινότητα που αξίζει. Η επανακατάληψη της ασφάλτου αρχίζει.
Σε σχήμα αυγού, από pvc ανακυκλωμένο, φωτεινό, με γερά θεμέλια και ευκολία στη συνάθροιση του κόσμου. Με υψηλή ενέργεια που αποδίδει ικανοποιητικά μέσω φωτοβολταϊκής εγκατάστασης στο πάνω μέρος της επιφάνειας-ταράτσα. Η ηλιακή ενέργεια παρέχει θέρμανση ή ψύξη μέσω σωλήνων που εξυπηρετούν και ως τέντα. Διαθέτει οθόνη και ακουστικό σύστημα για το χρονοδιάγραμμα των δρομολογίων και για διαφημίσεις. Επίσης έχει φωτεινή επιγραφή για τη νύχτα, ώστε να διακρίνεται από μακριά.
ΕΛΕΝΗ ΚΩΣΤΙΚΑ αρχιτέκτων Στάση πέργκολα
Μεταλλικός σκελετός με διακλαδώσεις στον οποίο σκαρφαλώνουν αναρριχώμενα φυτά. Συμβίωση φύσης και τεχνολογίας. Η στάση καταλαμβάνει μια επιφάνεια του πεζοδρομίου που φωτίζεται με LED Light το βράδυ, ενώ τη μέρα είναι οθόνη στην οποία προβάλλονται εικόνες από τη φύση.
Η κατασκευή επενδύεται με τζάμια σε αποχρώσεις του πράσινου και μπλε και ευνοεί τα αναρριχώμενα φυτά που περιπλέκονται στα «κλαδιά» της δημιουργώντας ένα στεγασμένο δροσερό και πράσινο χώρο, κάτι μεταξύ πέργκολας και βιτρό. Η πόλη γεμίζει με περισσότερο πράσινο και το βράδυ οι στάσεις γίνονται σημεία φωτισμού της πόλης. Συνεργάτης: Οδυσσέας Διακάκης
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΦΥΡΗΣ αρχιτέκτων Info-service station
Η αναμονή ίσον χρόνος, χρόνος ίσον ψυχολογία, ψυχολογία ίσον διαμόρφωση διάθεσης πριν τις καθημερινές ασχολίες, με προορισμούς εργασία, εκπαίδευση, ψυχαγωγία, νοσοκομεία, αθλητισμό, υπηρεσίες, τράπεζες. Η συγκεκριμένη στάση λεωφορείων εκτός από τα αυτονόητα –καθίσματα, προφύλαξη, προσβασιμότητα– διαθέτει πληροφορίες για δρομολόγια, ανταποκρίσεις και σύνδεση με άλλα μέσα μετακίνησης, θέατρα, κινηματογράφους, εστιατόρια, χάρτες πόλης, δραστηριότητες κ.λπ.
Στο σχεδιασμό προβλέπεται η τοποθέτηση info center με διαδικτυακή κάλυψη για την εξυπηρέτηση όχι μόνο των επιβατών αλλά και των περαστικών, διαθέτει ηχητική εγκατάσταση για μουσική υπόκρουση και ακουστική πληροφόρηση για τους επιβάτες και τους τυφλούς. Επίσης στο σχεδιασμό προβλέπεται η τοποθέτηση ATM, ώστε στο χρόνο αναμονής να παρέχονται υπηρεσίες.
ΘΕΟΚΛΗΣ ΚΑΝΑΡΕΛΗΣ αρχιτέκτωνΗ στάση του άλλου και του αλλού
Κοντά στη στάση είχε ένα περίπτερο, αγοράζαμε νέα, φως, ηχώ, φωτιά, ελευθερία, βήμα, μάσκες, περιπέτειες, καπνό (παλιά καπνίζαμε στα λεωφορεία). Η στάση λεγόταν τέρμα. Σήμερα τη λένε παλιό τέρμα… Πάνω από τη στάση ακόμα αιωρούνται οι επιθυμίες και οι σκέψεις των ανθρώπων.
Όταν φύγω δεν θα είμαι όπως παλιά, όταν έλθω δεν θα είμαι όπως πριν. Με βαραίνουν όμως τα πρόσωπα που δεν θα ξαναδώ, ο άλλος. Αυτός που φεύγει είναι πάντα λίγο εδώ. Αυτός που έρχεται μας φέρνει εδώ λίγο από το αλλού. Κάθε αναχώρηση είναι και ένας μικρός ή μεγάλος θάνατος, χωρίς αυτό να έχει πάντα σημασία. Η στάση ισχύει γι’ αυτόν που προσμένει τον άλλο τόπο ή τον άλλο άνθρωπο. Η στάση είναι ένα σπιτάκι του αλλού, αποσυντονίζει το δρόμο, είναι μια παρένθεση, ένα εξάρτημά του, ένας πυκνωτής του χρόνου.
Ενώ ο χώρος της ανήκει αποκλειστικά στον τόπο που βρίσκεται, ο χρόνος της είναι σχεδόν αλλού. Η γεωμετρία της πρότασης μπορεί μόνο να παραβιάσει απλοϊκά την κανονικότατα. Οι σκιές όμως προσπαθούν να συγκατοικήσουν με το χρόνο. Η μεταβολή τους είναι η υλική του υπόσταση. Στα σχέδια δεν υπάρχουν άνθρωποι, για να μην εντείνουμε τον πόνο του αποχωρισμού. Η στάση δεν έχει καμία σύγχρονη τεχνολογία, γιατί απλά δεν αναφέρεται στο σήμερα και στο εδώ. Συνεργάτες: Ανδρέας Τεγούσης, Yazan Kokaly, Αναστασία Καναρέλη
ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ αρχιτέκτωνΟλογραμματική στάση
Hologram - Ολογράμματα είναι οι τρισδιάστατες και ιδιαίτερα οι στερεοσκοπικές εικόνες, δηλαδή εκείνες που αποκτούν διαφορετική προοπτική ανάλογα με την οπτική γωνιά υπό την οποία τις κοιτάζουμε. Προέρχεται από τις λέξεις όλος-whole + γραφή-grafe-writing. Συνεργάτες Κώστας Παραμαγούλας, αρχιτέκτων, Πέτρος Γιαννακόπουλος, γραφιστικά
gfra architecture Παρακαλώ, καθίστε!!!
Ο δημόσιος χώρος, ιδιαίτερα τα χρηστικά του αντικείμενα –παγκάκια, περίπτερα, στάσεις λεωφορείων κ.ά.– είναι στοιχεία που χαρακτηρίζουν την τάση της πόλης για εξέλιξη και εκσυγχρονισμό. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι επηρεάζουν ή και ακόμα διαμορφώνουν τη διάθεση των πολιτών.Σε αντιστοιχία με αυτή την αντίληψη, και με καθαρά εικαστική αντιμετώπιση, δυο πολυθρόνες και ένα λαμπατέρ, υπερμεγέθη ώστε να αναφέρονται στην κλίμακα της πόλης, συναντώνται αναπάντεχα επάνω στο πεζοδρόμιο, εξυπηρετώντας τις απαραίτητες λειτουργίες της στάσης. * Τάσος Γούσης,Έντυ Ρόμπερτς, Joost Frijda, Νότα Τσάλτα, Φωτεινή Αναγνώστου
ΜΙΜΝΕΡΜΟΥ 2 (4+1 μονόλογοι)
stock-stop: Δεν είναι μόνο το καπέλο μου –στοκατζίδικο κανονικό έγινε η στάση–, υπάρχουν κι άλλα ρούχα, όλα τα είδη, όλα τα μεγέθη, αλλά για μένα είναι το καπέλο… και το παντελόνι δεν είναι κακό και με τσέπες και με ζώνη! Προλαβαίνω να το δοκιμάσω άραγε;
gym-stop: Σου φαίνεται υπερβολικό, ένα γυμναστήριο σε μια στάση λεωφορείου, ένας σάκος πυγμαχίας, διάδρομος και κορύνες, μπάλα, στεφάνι… (Όχι, δεν σου πάει το καπέλο.) Ορίστε; Ο διάδρομος τι χρειάζεται; Κι αν δεν έρθει το λεωφορείο ποτέ; Όλα χρειάζονται… Το παντελόνι μου, παρακαλώ!
zoo-stop: Μη μου γυρνάς την πλάτη εμένα και ρίξε κάτι πάνω σου μην το ερεθίσουμε παραπάνω το ζώο… μια και αυτή δεν είναι πια παρά η οροφή ενός κλουβιού σκαμμένου ακριβώς από κάτω, εκεί που σταματάει το λεωφορείο, με το θηρίο μέσα.
travel-stop: Είναι κάτι σαν juke-box, δηλαδή τι, βάζεις τα χρήματά σου για ένα κοινό αστικό εισιτήριο, η μηχανή τα παίρνει και μετά από κάποια διαδικασία «αποφασίζει» εκείνη τη διαδρομή και εκδίδει το εισιτήριο. Θα βάζεις εισιτήριο για την Αγία Ελεούσα στην Καλλιθέα και θα σου βγαίνει Κυψέλη - Wai Ki-Ki στη Χαβάη - Αγία Ελεούσα, τουλάχιστον έτσι ακούγεται, μια και κανένας μας δεν έχει δει αυτά τα εισιτήρια.
“Sunday Morning on Mount Hollywood”, γράφει ο υπότιτλος στο περιθώριο της φωτογραφίας του Julius Shulman του 1933, που δείχνει 4 άνδρες στην άκρη ενός δρόμου σε ένα ύψωμα. Άλλ’ αντ’ άλλων τα ρούχα και τα βλέμματα το ίδιο, ο ένας στην Ανατολή, ο άλλος στη Δύση κι οι άλλοι δύο να μοιράζονται τη διαφορά. Σ’ ένα ύψωμα στην άκρη του δρόμου, στην άκρη ενός κόσμου, κοιτάνε αμήχανα ντυμένοι αμήχανα, ο τέταρτος δεξιά με μια μηχανή να φωτογραφίζει εμάς, στα κρυφά… νομίζει. Δεν γνωρίζει, όπως εγώ, πως οι σκέψεις έχουν χρώμα.Αθανάσιος Σπανομαρίδης, Γιάννης Ζαχαριάδης, αρχιτέκτονες
