Πυρηνικοί αντιδραστήρες, φύλλα δέντρων, plexiglass κύλινδροι, ανάποδα ποτήρια, τρένα που βγάζουν καπνό, λουλούδια που καταπίνουν γόπες! Με πολλή έμπνευση, χιούμορ και ελαφρά ειρωνική διάθεση 10 γνωστά αρχιτεκτονικά γραφεία σχεδιάζουν δημόσια καπνιστήρια μέσα στην πόλη και τα αφιερώνουν σε όσους ο νέος νόμος πέταξε στο δρόμο!
Κύλινδροι με εξωτερικό περίβλημα από διπλά τοιχώματα plexiglass, μεγέθους, ύψους και χωρητικότητας αναλόγως της κλίμακας του χώρου στον οποίο εγκαθίστανται, με ανοίγματα συρόμενα/περιστρεφόμενα κατά τα 2/4 της κατασκευής, ώστε να επιτρέπουν τη χρήση σε κάθε καιρό, και με φωτισμό έντονου κόκκινου χρώματος το βράδυ. Ο καπνός των τσιγάρων, μέσω συστήματος εξαερισμού, διοχετεύεται εντός διπλού περιβλήματος δημιουργώντας εντύπωση ντουμανιασμένου ή πυρακτωμένου χώρου, ανάλογα αν είναι μέρα ή νύχτα. Οι φιλοξενούμενοι χρήστες του χώρου, σταδιακά και όσο περισσότερο καπνίζουν, αλλάζουν σκηνογραφικά την εικόνα της όψης του κυλίνδρου και φιλτράρουν οπτικά τη σχέση των ίδιων με τους περαστικούς. Περιοδικά ο παγιδευμένος καπνός απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα, ολοκληρώνοντας σημειολογικά το λειτουργικό κύκλο χρήσης του χώρου.
Πάντα σκέφτομαι ότι αν κατάφερα εγώ να κόψω το τσιγάρο (που ξυπνούσα μέσα στη νύχτα για να καπνίσω), μπορεί να το κόψει ο οποιοσδήποτε. Το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα για το υπαίθριο καπνιστήριο ήταν κάτι σαν πυρηνικός αντιδραστήρας μαζί με τεράστια αστική γλάστρα. Οι καπνιστές στην Ελλάδα νομίζουν ότι κατά κάποιο παράλογο τρόπο καταπιέζονται τα δικαιώματά τους όταν δεν μπορούν να καπνίσουν, λες και η απαγόρευση (εδώ γελάμε) αφορά τους καπνιστές και όχι τα δικαιώματα για καθαρό αέρα των μη καπνιστών. Και παρακαλώ να μην ξανακούσω τη δικαιολογία ότι «και τα αυτοκίνητα μολύνουν την ατμόσφαιρα». Κοιτώντας έναν καπνιστή, συχνά τον φαντάζομαι σαν υπερμέγεθες βρέφος να πιπιλίζει φλεγόμενο μπιμπερό.
Το ιδιαίτερο αυτό λουλούδι-τασάκι που γεμίζει την πόλη «φυτρώνει» παντού, στις κολόνες, στα παγκάκια, στις όψεις των πολυκατοικιών και των καταστημάτων. Έχει έντονα πράσινο χρώμα, με κόκκινο χείλος έτοιμο να «καταπιεί» όλα μας τα τσιγάρα.
* Εύα Μανιδάκη, Θανάσης Δεμίρης
ΤΟ ΤΣΙΓΑΡΟ ΠΑΕΙ ΣΥΝΝΕΦΑ!
GFRA Architecture
Το κάπνισμα παύει να είναι καθημερινή εξάρτηση και γίνεται ιδιαίτερο γεγονός στην πόλη – ένα event. Δεν είναι μια μηχανική κίνηση του καπνιστή που συμβαίνει οπουδήποτε, αλλά μια ενσυνείδητη ξεχωριστή συνήθεια που αποκτά το δικό της χώρο. Ένα δίκτυο εξωστών απομακρυσμένο από το επίπεδο του εδάφους οργανώνεται μεταξύ των κτιρίων, οδηγώντας τον καπνό στον αέρα. Δημιουργούνται έτσι νέοι χώροι κοινωνικής συναναστροφής προσφέροντας στον καπνιστή θέα στην πόλη. Η πρόσβαση στους εξώστες γίνεται μέσω ελικοειδών κλιμάκων μορφής DNA, ώστε να εντείνεται η αντίθεση της δύσκολης ανάβασης με την ανταμοιβή της απόλαυσης.
Η πρόταση για ένα pavillion θέλει να επισημάνει τον εγκλεισμό των καπνιστών σε έναν «υπαίθριο» μεν, αλλά κλειστό χώρο. Η μορφή της κάτοψης παραπέμπει σε σύννεφο καπνού, οι κυκλικές πόρτες σε υπερμεγέθη τσιγάρα και η κεντρική κολόνα σε καμινάδα. Τα παγκάκια, ακολουθώντας την ειρωνική διάθεση του συνόλου, περιλαμβάνουν σταθερά τασάκια με γέμιση άμμου, σε μέγεθος επίσης εκτός κλίμακας.
* Τέτα Λάζαρη, συνεργάτης αρχιτέκτων
ΦΥΛΛΑ - ΠΕΤΑΣΜΑΤΑ
Parthenios Αρχιτέκτονες & Συνεργάτες
Ο υπαίθριος προς διαμόρφωση χώρος οριοθετείται με μία σειρά από πετάσματα, τα οποία ακολουθούν την οργανική φόρμα του φύλλου. Τα φύλλα επιδιώκουν να εκφράσουν τις εγγενείς αντιθέσεις του project, του «θέλω» με το «πρέπει», της απόλαυσης με τη συνειδητή βλάβη στην υγεία, του έξω με το μέσα, της αυστηρής ορθοκανονικότητας του αστικού τοπίου με τις καμπύλες της ελεύθερης οργανικής φόρμας, του μαύρου –της πίσσας– με το λευκό –της κατασκευής–, του διαλείμματος και της χαλάρωσης με το άγχος και την πίεση της εργασίας. Ταυτόχρονα, τα πετάσματα αυτά λειτουργούν ως modules επιτρέποντας την επίτευξη του εκάστοτε επιθυμητού συνολικού μεγέθους, ενώ δημιουργούν επιμέρους χώρους διαφορετικού βαθμού ιδιωτικότητας.
* Πάνος Παρθένιος, Ίνα Παρθενίου
SMOKING TRAIN
Τάκης Εξαρχόπουλος, αρχιτέκτων & συνεργάτες
Τη συνθετική μονάδα αποτελεί ένας σκελετός από γαλβανισμένο μέταλλο. Ένας γερανός τοποθετεί τις απαιτούμενες μονάδες στη θέση τους, ανάλογα με το διαθέσιμο χώρο. Πολλές μονάδες μαζί σχηματίζουν ένα «τρένο για καπνιστές», στο οποίο εναλάσσονται καθίσματα και τραπέζια με ενσωματωμένα σταχτοδοχεία. Η διάταξη των καθισμάτων εξασφαλίζει μια σχετική ιδιωτικότητα σε άγνωστα μεταξύ τους άτομα, επιτρέποντας όμως ταυτόχρονα και την επικοινωνία ομάδων που έρχονται να καπνίσουν. Ελαφρές μεμβράνες από άκαυστα ή βραδυφλεγή υλικά προστατεύουν τους χρήστες από βροχή και ήλιο, ενώ ο καπνός διαφεύγει ψηλά από τα τριγωνικά κενά που προκύπτουν μεταξύ των τοποθετημένων μονάδων.
ΑETHER
KLab architecture
Η κατασκευή αποτελείται από ειδικούς γυάλινους σωλήνες που στηρίζουν μια μεταλλική επίπεδη inox ανακλαστική οροφή. Μέσα στους σωλήνες αυτόματα με την έλευση ενός καπνιστή στο χώρο διοχετεύεται άσπρος καπνός, που τη νύχτα μπορεί να φωτίζεται με διάφορα χρώματα. Η όλη σύλληψη βασίζεται στην άυλη ιδιότητα του καπνού και την ακανόνιστη αλλά ποιητική διάσταση της διασποράς του. Η οροφή φαίνεται σαν να αιωρείται πάνω σε σύννεφα καπνού, που φαινομενικά διοχετεύονται από τους ίδιους τους καπνιστές.
Δεν είναι λίγα τα μαγαζιά που βγάζουν ένα παλιό τραπεζάκι και ένα βρόμικο τασάκι στο πεζοδρόμιο, μερικές φορές και δύο πλαστικές καρέκλες, όπου μαζεύονται οι καπνιστές. Σε όποιο χώρο και να βρεθεί ένας καπνιστής –εστιατόριο, μπαρ, γραφείο–, θα έρθει μάλλον η στιγμή που θα πάει έξω για ένα τσιγάρο.Εκεί συχνά δημιουργούνται σημεία συνάντησης γνωστών και άγνωστων μεταξύ τους καπνιστών, που μοιράζονται την ίδια συνήθεια.
• Το αντικείμενο είναι εξοπλισμένο με φωτοβολταϊκές κυψέλες και μπαταρία, για να είναι ενεργειακά αυτόνομο.
• Τοποθετείται εύκολα έξω από καταστήματα, εστιατόρια, χωρίς να καταλαμβάνει πολύ χώρο.
• Ο καπνιστής μπορεί να απολαύσει το τσιγάρο του ακούγοντας την ίδια μουσική που άκουγε στο εσωτερικό του χώρου που βρισκόταν ή κάποια άλλη προκαθορισμένη μουσική.
• Διαθέτει χαμηλό φωτισμό, που ενεργοποιείται αυτόματα μετά τη δύση του ήλιου.
• Διατίθεται σε δύο μοντέλα, με ή χωρίς στέγαστρο.
* Φίλιππος & Σέργιος Φωτιάδης
ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΤΗ
Καλλιόπη Κοντόζογλου, αρχιτέκτων
Ένας μονόλιθος που στεγάζει μνήμες και πληροφορίες για το κάπνισμα και την ιστορία του, που αλλάζουν ανάλογα με τον τόπο και το χρόνο. Αντικείμενα-φετίχ παρουσιάζονται σε ειδικές προσθήκες, που είναι εντοιχισμένες στο σώμα του μνημείου. Μέσα στο σκοτάδι της νύχτας λειτουργεί σαν εστία, για να συγκεντρώνει τους καπνιστές που καπνίζουν μόνοι. Το μνημείο προβάλλει εικόνες και φιλμάκια στις επιφάνειες της πόλης από το cinema, όταν το κάπνισμα ήταν ακόμη κοινωνικά αποδεκτό.
* 3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες
Ο ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΒΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ
Του Γιώργου Τζιρτζιλάκη
Η απαγόρευση του καπνίσματος επανάφερε, νομίζω, δυναμικά στο προσκήνιο περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο την έννοια της «παράβασης» στους δημόσιους ή κοινόχρηστους χώρους. Δεν ανήκω στους καπνιστές, αλλά ούτε και στους υστερικούς πολέμιούς τους. Αν κάτι μοιάζει να αυξάνεται τα τελευταία χρόνια είναι οι υστερίες της υγιεινής και των political correct απαγορεύσεων. Υπ’ αυτή την έννοια, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε το κάπνισμα ως ένα χαρακτηριστικό που συνδέεται με την επεξεργασία ενός ελλείμματος –ή, αν θέλετε, με ένα είδος προσωποποιημένης απόλαυσης– που διαπερνά τη ζωή πολλών συνανθρώπων μας. Ενός ελλείμματος που οι υπόλοιποι εφευρίσκουμε διαφορετικούς τρόπους επεξεργασίας. Να γιατί, λοιπόν, η απαγόρευσή του σχετίζεται με τις σύγχρονες βιοπολιτικές αντιλήψεις και τις νέες κοινωνικές φοβίες της υγιεινής. Αν κάτι αποκαλύπτει, είναι η αδυναμία μας να επαναπροσδιορίσουμε τα διαταραγμένα χαρακτηριστικά του δημόσιου χώρου στις μέρες μας, ο οποίος, ακριβώς γι’ αυτό το λόγο, αρχίζει να κατακλύζεται από αμήχανες και ενίοτε τραγελαφικές απαγορεύσεις. Πώς μπορεί να εφαρμοστεί μια τέτοια απαγόρευση σε μια κοινωνία εθισμένη παραληρηματικά στην κουλτούρα της παράβασης και στον πονηρό παραλογισμό των νομιμοποιημένων «εξαιρέσεων»;
Όσο περισσότεροι αναφέρονται σήμερα στο δημόσιο χώρο, τόσο δυσκολευόμαστε να το συγκεκριμενοποιήσουμε. Ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Ρίτσαρντ Σένετ στην «Τυραννία της οικειότητας» (“The Fall of Public Man”) ανέλυσε την αντιδιαστολή του δημόσιου προς τον ιδιωτικό χώρο, που εκφράζει την αντίθεση φύσης - πολιτισμού και προπάντων ατόμου - κοινωνίας. Η έννοια της «οικειότητας» απόκτησε σταδιακά τη σημασία του «ιδιωτικού», ή καλύτερα της αρχαιοελληνικής ιδιωτείας, η οποία αναδεικνύεται σε κριτήριο της πραγματικότητας. Η παρακμή της «δημόσιας κουλτούρας» ταυτίζεται με την οργάνωση ενός νέου τρόπου ζωής γύρω από την έννοια της οικειότητας, δηλαδή της «εγγύτητας μεταξύ προσώπων ως δημόσιο αγαθό». Ποια είναι, όμως, τα χαρακτηριστικά και οι κανόνες αυτής της εγγύτητας; Το ανθρωπιστικό ιδεώδες κατασκεύασε κοινωνικές σχέσεις και κανόνες οικειότητας, οδηγώντας στην απαξίωση του δημόσιου χώρου. Ο άνθρωπος μοιράζεται ανάμεσα σε δύο «πραγματικότητες»: από τη μία η κοινωνικά συμβατή ιδέα της «προσωπικότητας», η οποία μας συνδέει με ένα αποδεκτό πρότυπο το οποίο θα πρέπει συνεχώς να επαληθεύουμε, και από την άλλη οι «απρόσωπες» κοινωνικές σχέσεις, οι κοινωνικές «υποχρεώσεις», οι κανόνες και οι απαγορεύσεις, το «ανοίκειο» περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Αυτός ο διαχωρισμός αυξάνει τις διακρίσεις και την κρίση της ταυτότητας του σύγχρονου ανθρώπου.
Μπορούμε λοιπόν να φανταστούμε τρόπους που θα μας κάνουν να αισθανόμαστε περισσότερο πρόσωπα; Μπορεί αυτή η συζήτηση για την απαγόρευση του καπνίσματος και οι παρωδία των χωρικών διαφοροποιήσεών του να συμβάλει σε μια τέτοια προοπτική και να αποκαλύψει τη βαθύτερη παθολογία των αντιλήψεών μας για το δημόσιο χώρο;
11°
